Onze jachtvalk van gisteren. Ze zitten ook in het wild weer overal, mede dankzij een leugentje om bestwil


Eergisteren bezocht ik een goede valkenier in Friesland om op eenden te jagen met de slechtvalk. Voor mij was dit met jachtvluchten doorweven uitje aanleiding om al te veel sceptische clubgeest te temperen. Want ook halve waarheden helpen soms zoekers naar de feiten op weg.

Wie had dit enkele decennia geleden durven dromen. Een wilde slechtvalk sloot zich aan bij onze jacht, en maakte gebruik van de onrust om zelf een eend te vangen. Nog niet zo lang geleden leek het beest op de rand van uitsterven te staan. Lees John Baker’s The Peregrine over het algehele fatalisme dat heerste onder valkenliefhebbers tot in de jaren zeventig

We kunnen weer overal genieten
.. van de jachtvlucht van dit prachtbeest, en een verbod op DDT plus gegenereerde aandacht voor bescherming is wel degelijk belangrijk geweest bij het herstel van dit mooiste dier op aarde.
Toch zijn er vele woeste blogs als ‘eco-imperialism’van Paul Driessen en Rachelwaswrong.org, die milieuactivist Rachel Carson dankzij haar mediatechnisch gezien geniale ‘Silent Spring’ in 1962 beschuldigen van massamoord. Omdat zij het verbod op DDT zou hebben veroorzaakt, waardoor Malaria in Afrika om zich heen zou grijpen.

Kritisch zijn over de onwaarheden die de milieubeweging verspreidt, soi. Maar moet een serieuze scepticus zich bedienen van de zelfde mediatactieken als de fondsenwervingsindustrie?


Rachel zat fout
Toch, de toen veroorzaakte publiciteit over DDT heeft serieuze natuurbeschermers geholpen om problematiek te agenderen. Joni Mitchell zong er een liedje over, dat de Counting Crows enkele jaren terug nog coverden

Hey father put away the DDT, i don’t care about spots on my apples leave me the birds and the bees

Carson uitte halve vermoedens en sentimenten in 1962, haar boek werd in delen opgedist in The New Yorker en zorgde voor aandacht bij het urbaan progressieve smaldeel van de bevolking. Uiteindelijk was het natuurlijk niet Carson, maar een team valkeniers en biologen die het probleem serieus agendeerde eind jaren zestig. (lees bv The Peregrine van Jim Enderson) Ook hier is het Carson-effect niet hard te maken, maar gezien de media-gevoeligheid van politici zal het deze onderzoekers niet hebben tegengewerkt.

Bij valken vermoedden serieuze ornithologen/valkeniers als Derek Ratcliffe een verband tussen broedsucces van valken en de explosie in massaal DDT-gebruik en DDT.

Correlatie
In korte tijd raakten vrijwel alle nestplaatsen in Europa en de VS verlaten, afgezien van geisoleerde eilanden als de Charlotte Islands (waar de peale’s ondersoort in welzijn doorbroedde). Op basis van eierverzamelingen bleek er een correlatie te bestaan, ja inderdaad correlatie, tussen de opkomst van massaal DDT-gebruik en dunnere eischalen.
De eieren werden dus eerder beschadigd tijdens het broeden. Deze vindingen werden in media succesvol gebruikt om een verbod te forceren. Het DDT-verbod kwam al in 1972, 2 jaar voordat de definitieve publicatie in Science verscheen die het verband aantoonde, ook bij met DDE gevoerde valken in gevangenschap.

Lees de monografie over de slechtvalk van de inmiddels overleden slechtvalk-autoriteit Derek Ratcliffe over de slechtvalk en het gedane onderzoek, en je wordt een stuk wijzer dan van het gekrijs over (en van) Carson. (want wat ze schrijft in Silent Spring is wetenschappelijk gezien inderdaad dubieus)

Natuurlijk: DDT was niet de hoofdschuldige
Zo beschrijft ook Ratcliffe. maar vooral ook met Dieldrin geimpregneerde zaden die roofvogels op hun rug legden, via ophoping in hun prooidieren en zo in het vet van predatoren.

Vervolging gestopt
En ja, het was eerder regel dan uitzondering dat jagers, boeren, duivenliefhebbers etc roofvogels vervolgden. Bijvoorbeeld om hun jachtveld te vrijwaren van concurrentie. Of gewoon, omdat iedereen zo zijn favoriete diersoort heeft. Begin 20ste eeuw vond zelfs de directeur van de Amerikaanse vogelbescherming, de Audubon Society dat roofvogels ‘de dood verdienen’omdat ze zijn favoriete zangvogels zouden eten.

Soms was er militaire noodzaak. De Britse regering lanceerde in Wereldoorlog 2 nog een uitroeiingscampagne omdat de valken de postduiven van spionnen uit Duitsland zouden eten.

Dankzij alle aandacht
kwam er een succesvolle bescherming op gang, die de vervolging grotendeels uitbande.

Natuurlijk hebben de fondsenwervende schreeuwers in media zelf geen hand uitgestoken om in de natuur de valk te helpen bij herstel. Zij profiteerden vooral in hun persoonlijke carriere. Vele echte valkenliefhebbers offerden hun professionele carrière voor het dier dat hun zo fascineerde.

Natuurbescherming is namelijk te definiëren als het behoud van natuur die ons inspireert
.. want als je het verbreedt tot ‘biodiversiteit’ moet je ook ziekenhuisbacterieen beschermen. Via fokprogramma’s, nestbescherming en met hulp van valkenierstechnieken als hacking kwam het dier er bovenop. In dit geval valkenierbiologen in Boise Idaho (Peregrine Fund) en in Duitsland valkenier-biologen als prof Christian Saar van de Universiteit van Hamburg.

Maar dan nog, in landen als Groot Brittannie werd geen actie door valkeniers ondernomen. Toch herstelde de valk spectaculair. Dat wijst ook op de werkzaamheid van het verbod op persistende pesticiden als DDT, Dieldrin, én betere aandacht voor nestbewaking en bescherming. Misschien heeft laatstgenoemde meer effect gehad, dan eerste, in een land waar vele jachtopzieners de valken uitroeiden omdat zij de grouse opeten.

Waterdicht is het bewijs nooit geweest
Vele factoren speelden een rol. Wel kennen we een correlatie, én een spectaculair herstel na verbod. Er zijn vele factoren die dat herstel bewerkstelligden, maar knappe kerel die aantoont dat er geen enkel verband bestond.

Uiteindelijk heeft Rachel Carson dus niet zo vreselijk veel te maken gehad met het DDT-verbod. Er was serieus onderzoek voor nodig, gedaan door betrokken biologen. Wat niet wegneemt, dat er over Malaria en DDT in Afrika best een balletje valt op te gooien. Doe dat dan wel zuiver.