Debat Duurzame economie, VVM, Nieuwspoort 29 sept 2011

Dr. George Gelauff (CPB), prof. dr. Hans Mommaas (UvT), prof. dr. Hans Opschoor (ISS), prof. dr. Harmen Verbruggen (VU), drs Rob Maas (RIVM, debatvoorzitter)

 Teleurstellende discussie

Het had er alle schijn van dat de aanwezigen en panelleden een nogal onbevredigende avond hadden. Er werd flink langs elkaar heen gepraat, geklaagd, gesoebat, gefilosofeerd en – gelukkig zeldzaam voor een VVM activiteit – ook wel “getuigd”. Hoewel er zeker ook inspirerende dingen gezegd werden (met name door de verrassing van de avond, Hans Mommaas), en de discussie wel levendig was: vooruitgang in de gedachtengang of naar een conclusie convergeren was er in de ogen van de deelnemers (voor zover ik kon zien) niet bij.

Maar ík heb genoten! Wat mij zeer intrigeerde waren de steeds terugkerende thema’s die een goed beeld gaven van de denkwereld van forumleden, met name de rasalarmisten Opschoor en Verbruggen, en de toch wel opzienbarende conclusies die we daaruit kunnen trekken.            

Innovatie
Er was consensus over de constatering dat er eigenlijk op dit moment geen goede weg naar een duurzame economie is. We moeten enorm gaan innoveren, dat is de enige mogelijkheid.

Gelauff formuleerde het zo:

Zonder innovatie is een groene economie niet mogelijk, en mét innovatie is hij nog allesbehalve vanzelfsprekend.

Verbruggen scherpte dat zelfs nog aan:

We zullen het waarschijnlijk moeten hebben van die ene plotselinge vinding die alles opeens anders maakt, waar nu niemand op rekent en niemand aan werkt.

Gelauff en Verbruggen: radicale innovatie vereist voor duurzame economie

Draagvlak

Uitermate veelzeggend was het om te horen dat alle sprekers het eens waren over het enorme gebrek aan draagvlak voor een vergroening van de economie.  De huidige populistische golf werd daarvoor als reden genoemd, wat overigens dapper en terecht werd bestreden door Mommaas. Hij constateerde dat de mensen de technocratische aanpak door autoriteiten niet meer pikken en in opstand komen: ze willen gewoon hun instellingen terug!

Wat voor hem reden was om te kiezen voor het oppakken van zaken waar wél draagvlak voor is, en dat is bv. alles wat met regionale ontwikkeling te maken heeft. Iedereen is steeds meer betrokken bij zijn regio, waardoor in zijn Brabant thema’s als dierenwelzijn, waterbeheer, energie en gezondheidsaspecten veel meer aanspreken dan duurzaamheid. Aan die thema’s is ook internationaal heel goed met steden in samenwerkingsvorm te werken. Zelfs in een soort competitie. Daar hoeft geen overheidsdwang aan te pas te komen.

Mommaas’ nuchtere kijk en aanpak was verfrissend en zijn initiatieven zijn in mijn ogen kansrijk en zeer toe te juichen.

Verbruggen poogde geen moment om zijn diepe frustraties te verbergen.  Op draagvlak rekende hij niet. En op de politici die in zijn ogen gewoon autoritair het heft in handen zouden moeten nemen al helemaal niet. Uiteindelijk zou de wal het schip moeten keren. Als de temperatuur flink boven de magische twee graden zou gaan uitstijgen, zou men eindelijk bereid worden om mee te werken aan vergroening…

Nú tientallen miljarden naar wind op zee? Mommaas: nee; Opschoor (en Verbruggen): ja

Pijn
Elke spreker benadrukte ook: de groene economie komt er niet vanzelf, die gaat pijn doen. Er is hoogstzelden een win-win situatie. Hoeveel pijn dat ging doen en hoe wenselijk dat dan is, werd niet aangegeven. Maar dat is in mijn ogen nu juist de hamvraag, dus heb ik die na afloop aan drie van de sprekers gesteld. Ik formuleerde mijn vraag als volgt:

Windmolens zijn nu de meest economische manier om naar een groene economie te gaan, en alleen off shore is ruimte voor voldoende capaciteit om een substantieel deel van onze elektriciteit op te wekken. Nu kost een flink park op zee al gauw tien miljard. Om 30% van onze elektriciteit uit wind te halen, zijn er vele windparken nodig.  We praten dan (zonder rekening te houden met de verliezen van inpassing in het net van zoveel wind) over tientallen miljarden, elke 15 a 20 jaar opnieuw. Daarvoor hebben we dan een armzalige 10% van ons totale energiegebruik verduurzaamd, amper een begin van een groene economie.

Op dit moment is de regering alle zeilen aan het bijzetten om 20 miljard te bezuinigen. Dat doet écht pijn in de gezondheidszorg, kunst en cultuur, onderwijs etc. Iedereen voelt die pijn inmiddels. Nu bent u hevig teleurgesteld over het uitblijven van een vergroening van de economie. Bent u dus voorstander van zeer zware éxtra bezuinigingen op dit moment van vele tientallen miljarden om die windmolens tóch neer te zetten?

Zowel Opschoor als Verbruggen vonden dat die keuze tóch gemaakt moest worden. Ik zei dat ze in mijn ogen dan een echt draagvlakprobleem hadden! Verbruggen benadrukte toen dat hij daarom ook alleen maar een autoritaire overheid in staat achtte de juiste (..) beslissing te nemen.

Mommaas concludeerde daarentegen dat een dergelijke opgelegde vergroening tegen die kosten inderdaad geen goed plan was.

Lang leve de EU!
Verbruggen wond er sowieso geen doekjes om: hij heeft het helemaal gehad met die vreselijke slappe politici, die het helemaal verprutst hebben. Ook de markt doet het niet, en de mens is nu eenmaal zondig economisch, dus daar komt de groene economie ook niet mee van de grond.

Hij ziet maar één mogelijke redding en dat is de EU. Die is namelijk dermate ondemocratisch, dat slinkse technocraten daar gewoon wetten kunnen maken en aan de landen kunnen opleggen zonder lastige controle. Kaderrichtlijnen, Natura 2000, Emissierechten, die waren allemaal ondenkbaar geweest in democratisch Nederland zonder de dwang vanuit de EU technocratie! In de EU ziet hij dan ook de enige mogelijkheid voor het opleggen van een groene economie. Dit standpunt verkondigde hij meerdere malen en hij voegde eraan toe dat hij bloedserieus was.

Maas herkende dit gevoel: hij was jaloers op Rijkswaterstaat dat zomaar zonder democratische controle dijken kon aanleggen of verhogen. Wat een luxe!

Opgeschoonde duurzame vocabulaire
Hoe verduidelijkend dit allemaal ook is, de grote winst van de avond is dat we uit de uitspraken van dit 100%  alarmistische en zeer erudiete gezelschap van ervaren economen uit de duurzaamheidswereld kunnen concluderen dat twee claims dienen te verdwijnen uit de vocabulaire van de klimaatpropaganda:

1. De groene economie levert banen en geld op.

Nee, elke groene baan kost een verpleegster (etc) baan en elke euro aan duurzaamheid kun je niet aan zorg (etc) uitgeven.

2. De wereldeconomie kan in 2030 geheel duurzaam zijn: de technologie is er, we moeten alleen nog willen

Nee, er zijn drastische innovaties nodig willen we ooit een groene economie kunnen realiseren

Zo werd het tóch een gedenkwaardige dag in Nieuwspoort!