httpv://www.youtube.com/watch?v=VklTs-Tid_I

De Telegraaf toont een filmpje hoe een steenarend een peuter aanvalt in een park in Montreal, en wil optillen. Na enkele seconden gelooft de arend het wel: teveel gewicht en hij laat los.

    Update: de ‘steenarend’is een Spaanse keizerarend (tenminste, witte voorvleugelstreep, koptekening duiden daarop), zo blijkt mede met dank aan onze Vlaamse reaguurder Yves. Het filmpje is gemonteerd.

Bij deze mijn excuses dat ik ook gewoon snel even iets overnam. De Spaanse keizerarend lijkt veel op de steenarend maar is veel zwakker en eet vooral konijntjes.

Arend valt niet alleen ‘zwakke dieren’aan
Bovenstaande filmpje van Spaanse natuurfilmer Rodriguez de la Fuentes (ook de maker van ‘Steppevogels’ in jaren ’80 bij Vara uitgezonden), toont de aanvalskracht van een steenarend. In een start van een helling duwen ze met gemak een gems of geit van een helling. Zelf heb ik voor NRC Handelsblad een reportage gemaakt over de jacht in Tsjechie met arenden op hazen en reewild. De achterklauwen van de arend – zijn dolken- kunnen makkelijk een schedel doordringen. Er zijn aanwijzingen dat oermenskinderen als het Taungchild, een australopithecus, door een arend om zeep zijn geholpen. Gat in de schedel.

Eén van de Wildlife Photographer of the Year beelden van dit jaar toont hoe een steenarend bijna een vos grijpt. Bekend zijn de beelden van Mongoolse steppebewoners die met steenarenden op vossen jagen. Dit Aziatische ras steenarend, ondersoort daphanaea is de grootste met een gewicht bij wijfjes van 5 tot 8 kilo. Er is veel groottevariatie. De mannetjes zijn beduidend kleiner en lichter met een gewicht van rond de 3-4 kilo. De grootste arenden wegen boven de 8 kilo.

Genoeg bewapend en krachtig genoeg

Geen reden voor steenarend-hysterie
Er is peer reviewed onderzoek van steenarenden in Finland die zelfs rendieren doden, in de Verenigde Staten van dikhoornschapen. De traditionele natuurbeschermers-verklaring dat ‘ze alleen zwakke kleine dieren aanvallen’, leunt meer op de angst dat steenarenden vervolgd worden dan hun capaciteit als predator.

De steenarend is in het verleden zwaar vervolgd door schaapherders. De reden dat je steenarenden vooral in de bergen tegenkomt, is dan ook niet principieel omdat ze bergen ‘nodig’hebben. Ze hebben zich daar teruggetrokken onder druk van menselijke vervolging. Maar onder dekking van natuurbescherming komen ze gewoon weer terug in het laagland van Zweden en ook Denemarken.

Ik maakte voor De Standaard. een reportage in Noord Ierland waar weer Schotse steenarenden werden uitgezet in Glenveagh National Park. Die waren daar begin vorige eeuw tot de laatste arend uitgeroeid. Door schaapherders, die in de arend bedreiging voor vee zagen.

Verhalen van schaapherders over arenden die schapen aanvallen worden vaak afgedaan als ‘verhalen’. Maar we zien dat nu- dankzij de toename van vooral zeearenden- in Schotland gewoon weer gebeuren. Een zeearend kan best een lammetje slopen. Het is een reeele kans, zoals dat bij wolven ook gebeurt in Duitsland.

Bij een succesvolle kopgreep (waarop een arend doelt) kan een vasthoudende arend zelfs een wolf doden. Maar bij een misgreep wordt het een aandoenlijk ritje op de rug, of is hij zelf dood.

Arend is geen eugeneticus
Na 15 jaar ervaring met valkeniers, wetenschappelijke roofvogelliteratuur en veldwaarneming kan je de volgende eenvoudige vuistregel opstellen: een arend pakt wat tegen de minste inspanning het meeste oplevert. Het zijn wat dat betreft net mensen, er is geen hogere wiskunde nodig over een ‘vaste rol in het ecosysteem’. De steenarend is geen eugeneticus die ‘de zwakke dieren’ wegvangt om zo tot rassenverbetering bij dieren te komen. Dat is holistische onzin.

Vliegende wolf
Ze pakken dus wat het meest voor handen is. Vaak is dat in de winter aas. Het kan ook makkelijke levende prooi zijn als haas. Konijntjes, al even makkelijk maar wel erg wendbaar. Maar in sommige gebieden -zoals de BBC in de Himalaya filmde- worden ook steenarenden waargenomen die groepsgewijs berghellingen patrouilleren als wolven. Om een wankelende steenbok op een helling een zet te geven. Geeft die tactiek succes dan specialiseren ze daarin en daar ligt de sleutel tot aanvallen op grote dieren.

Herhaling bij succes
Jaarlijks vliegen vele jonge arenden uit die moeten leren jagen. 70 procent sterft af, omdat ze niet goed leren jagen. De meesten houden het bij de hazen en konijntjes. Enkelen krijgen door pure baldadigheid de kans een schaap te doden, of groter wild. En éénmaal succes smaakt naar meer, en zo kan een voorliefde gaan bestaan voor vee: zeldzaam maar niet onwaarschijnlijk.

Anderen gaan over op vossen, zoals op een Californisch eiland en roeien daar bijna de inheemse vossenpopulatie uit. Stel er zou dus een arend zijn, die succesvol een peuter snaait. Dan bestaat best de kans- na een gevulde maag- hee, dit lukte me, dat doen we nog eens. Bij normale omstandigheden zal dat nooit gebeuren. Maar ‘normaal’bestaat niet in de wilde natuur: zie de ‘cultuur’ook bij leeuwen in Botswana die olifanten leerden eten.

Geen herhaling bij mislukking
Maar er zijn ook arenden die bij het grijpen van een vos een beet kregen. Die laten het voortaan wel, en blijven bij de konijntjes. De arend in Montreal had geen succes, en zal het niet zo snel weer doen. Liever iets dat zich makkelijker laat meenemen. Daar zit niets principieels achter. Dus beweringen dat het filmpje van de man in Montreal ‘vervalst’is, komen vooral van mensen die geen live ervaring hebben met arenden.

Gerelateerd: