Jan Smit bij 'onze' KT-grens in de Geulhemmergroeve

Jan Smit bij ‘onze’ KT-grens in de Geulhemmergroeve


Afgelopen vrijdag nam geoloog Jan Smit van de VU afscheid, om als emeritus verder te leven. Smit ontdekte kleilaagjes op de grens van Krijt en Tertiair ongeveer 65 miljoen jaar geleden, waarbij in geologisch gezien korte tijd van duizenden jaren de complete fauna- in zijn geval foraminiferen- veranderde. Dat duidde op een mondiale milieuramp, met massa-uitsterven. Toch werd Smit niet dé ontdekker van de bekende meteorietinslag die de dinosauriërs uitroeide, het was Walter Alvarez die twee weken ná Smit in Science publiceerde over deze KT-grens. Alvarez vond de piek in Iridium. Een stof die duidde op buitenaardse invloed, een meteoriet waar Smit enkel Kobalt vond.

Smit liet zijn kleilaagjes in een Delfts lab analyseren, waar men wel kobalt vond maar niets vertelde over Iridium. Smit koppelde wel de vondst aan de meteoriet die de krater bij het Mexicaanse Yucatan veroorzaakte.

De weerstand tegen plots massa-uitsterven en mondiale milieurampen was groot. Die discussie -geleidelijke verandering, het zogenaamde uniformitarisme versus catastrofisme/ plotse zondvloeden- speelt al sinds één van de stamvaders van de Geologie Charles Lyell in de 19de eeuw. Biologisch gezien valt weerstand terug te brengen tot het klassieke darwinisme, dat sterk op Lyell leunde. Immers, evolutie naar meer complexe organismen moest geleidelijk verlopen, biologisch uniformitarisme. Mondiale catastrofes die de biosfeer plots op delete zetten dragen daar niet aan bij.

Ook bestaat twijfel over de mate waarin één gebeurtenis de hele biosfeer kan ontwrichten, wat weer actueel is voor de huidige milieudiscussie; hoe stabiel is de biosfeer en welke schokken kan deze verwerken. Uiteindelijk kreeg Smit de twijfelaars aan zijn kant, al blijft de bij Princeton werkzame Zwitser Gerta Keller zich verzetten, dat was ook zo toen ik 6 jaar terug een verhaal schreef over Smit voor de Standaard en BIonieuws. Keller wijt het uitsterven aan langdurig vulkanisme dat de Deccan Traps in India vormde over honderdduizenden jaren. De ‘Traps’ zijn een verbastering van het Nederlandse woord trappen. Dus het geleidelijk ongunstig worden van omstandigheden voor dino’s door steeds meer CO2 en vulkanische as, geen catastrofisme maar uniformitarisme.

In Limburg in de Geulhemmergroeve kun je een stukje KT-grens bewonderen, het zwarte kleilaagje dat mondiaal op honderden plaatsen is gevonden. Een aanrader, die bij mij de verwondering en relativering aanwakkert over de eindeloosheid van de aarde en het leven.

En nog iets: iedereen die kippen houdt weet dat dino’s nooit zijn uitgestorven. De manier van lopen, de geschubde poten en die oertijdblik in hun ogen. Zet één gen om en een kip krijgt tanden aan zijn snavel. Dus de meteoriet heeft geen volledig werk afgeleverd.

De zwarte lijn boven de mijnwerkerslamp is de KT-grens, al werd hier geen Iridium aangetoond

De zwarte lijn boven de mijnwerkerslamp is de KT-grens, al werd hier geen Iridium aangetoond