Rene-cuperus-1349537887Is het lijkenpikkerij dat iedereen Günter Grass voor zijn intellectuele karretje spant en zelfs ik? Onlangs jubelde ik over het artikel in New York Times (gevonden via de Volkskrant) waarin Die Zeit redacteur Jochen Bittner proclameerde dat met Günter Grass een generatie intellectuelen aan het uitsterven is die moraliteit belangrijker vond dan realiteit en moreel gelijk belangrijker dan wetenschappelijk gelijk. Vandaag komt daar in De Volkskrant René Cuperus overheen met een artikel over … jawel … Günter Grass (zie blendle) met de volgende afsluiter:

Er wordt wel beweerd dat we intellectuelen kunnen missen als kiespijn. Onze wereld zou te complex zijn geworden voor pijprokende, moralistische praatjesmakers. Mensen met technisch verstand van zaken – dat is waar de wereld op drijft. Dat lijkt me een ernstige misvatting. In al zijn poriën schreeuwt de westerse mens om oriëntatie, moreel houvast en normatieve richting, zaken die expertsystemen, technologie en een marktsamenleving nu juist niet bieden.

Een volwassen democratie kan niet zonder goed geïnformeerd publiek debat. Met tegendenkers, die zich zonder specialistische expertise toch tegen complexe vraagstukken aan bemoeien en hardop kritische en morele vragen stellen. Voor een publiek debat dat meer wil zijn dan technocratische gelijkhebberij of platte media-beeldvorming zijn de moed en brutaliteit van intellectuelen onontbeerlijk.

Ahhhhhrrrgg!! Het zal toch niet hè dat iemand van mijn generatie (hij 1960 en ik 1966) ons gewoon nog 15 jaar kan opzadelen met het type intellectueel waar we klaar mee zijn en wel hierom. Ik parafraseer Cuperus:

De westerse mens is nuchter en wil wetenschappelijk degelijk onderbouwde feiten en kijkt daarnaast graag naar mensen die persoonlijk laten zien hoe je gezond blijft en succesvol wordt. Het zegevierende kapitalisme (“de markt”) grossiert gelukkig in persoonlijke succesverhalen. Onze vrije samenleving biedt tevens ruim baan aan mensen die gezondheid en spiritueel geluk op individuele wijze voorleven en uitdragen.

Waar de schoen hem wringt is in de wetenschap. Die is in die mate gekocht door grote belangen variërend van de milieubeweging tot de voedingsindustrie dat integere wetenschappers en integere wetenschap nauwelijks wordt gehoord tussen het gekrakeel van gecorrumpeerde wetenschappers en zelfverklaarde uit de ruif van “het systeem” etende experts. Een volwassen democratie kan niet zonder onafhankelijke wetenschap en kritische journalistiek. Binnen specialismen dienen specialistische tegendenkers te worden gekoesterd! Waar viert het KNMI zijn handvol sceptische klimaatonderzoekers zoals een voetbalclub zijn grilligste maar productiefste spelers? En hoeveel echt dwarse denkers heeft het voedingscentrum of het KWF in dienst? Gelukkig heeft de Volkrant tenminste enkele kritische columnisten in huis die met kennis van zaken de juiste vragen weten te stellen.

Waar we in de 21e eeuw pertinent niet op zitten te wachten is dat old school intellectuelen zonder specialistische expertise zoals René Cuperus zich vanuit allerlei niet kritisch ondervraagde vooroordelen tegen complexe vraagstukken aan gaan bemoeien en dat zij feitelijke wetenschappelijke kwesties verdraaien om er al dan niet verkapt morele vraagstukken van te maken. Het is te hopen dat dergelijke moreel verheven intellectuelen de moed bezitten om zich terug te trekken uit het maatschappelijke debat om eerst “een vak te leren”.

Binnen wetenschap en journalistiek is moed alleen niet genoeg. Hier is brutaliteit nodig, want hier moeten de brutalen eerst nog zien “de halve wereld” te veroveren. Sporadische tegengeluiden hebben we niets aan. Er is altijd bij elke kwestie een andere halve wereld met recht van spreken. Die wordt stelselmatig uitgewist als de tegendenkers als klokkenluiders of sceptici of deniers worden gemarginaliseerd. Instanties en redacties moeten de uitdrukkelijke opdracht krijgen de specialistische tegendenkers 49% ruimte te gunnen die ze toekomt en ze niet marginaliseren ten opzichte van de gekochte systeemvolgers die pochen met een gefabriceerde 97% consensus.

Afsluitend een herhaling van Bittners betere analyse. Bittner in zichzelf mijmerend tegen Grass:

Uw generatie heeft het behoorlijk makkelijk gehad. U bent groot geworden in een tijd waarin een sterke ideologie en een vaststaand oordeel meer telden dan het harde werk om na te gaan wat er echt om ons heen gebeurt. De manier waarop je de wereld waarnam, telde meer dan de manier waarop die werkelijk was. Nu weten we dat ideologieën geen werkelijkheid zijn. Wat van intellectuelen wordt gevraagd, is geen moreel oordeel over, maar een heldere analyse van onze wereld.

Aan René Cuperus vraag ik zijn eigen Wikipedia lemma te lezen en dan te beoordelen of het niet betamelijk zou zijn als intellectueel:

  1. mea culpa uit te spreken
  2. een vak te leren (specialist te worden in 1, 2 of 3 gebieden naar keuze)
  3. daarbij volstrekt onafhankelijk te gaan denken ook van de eigen vooroordelen
  4. dan eventueel terug te keren om deel te nemen aan een wetenschappelijk gefundeerd debat zonder intellectueel moralisme

Als je niet terugkeert zullen we je ook niet missen, maar met jouw leeftijd lukt je misschien nog net de pas echt intellectuele heksentoer van een paradigmawisseling. Je hele leven in het paradigma van je puberteit blijven hangen is….. lui? Of een beetje dom? Kies maar. Misschien is het intellectueel om dat te doen, maar het getuigt niet van ware intelligentie!