Er is genoeg om vrolijk van te worden in dit nieuwe jaar!

‘Ik zag Al Gore hier net lopen, met een hockey-stick’ ‘Daarmee schijnt hij hot-spots van Mann-made global warming op te kunnen sporen!’ ‘Ah mooi, hierboven is het ook behoorlijk warm he?’ ‘Ik vind het hier wel cool!’

Ik schrijf dit rond de donkere, maar zachte kerstdagen met het vooruitzicht dat ik zeilend naar Terschelling ga om oud&nieuw te vieren. Dat maakt me al behoorlijk vrolijk. Tiens, daar heeft u niets aan inderdaad, maar er zijn twee andere zaken die reden geven tot serieuze vrolijkheid: een geologische blik op ons klimaat en een onderbouwde optimistische kijk op de toestand van ons milieu. Dus even het zijlijn-gegrom à la Waldorf en Statler opzij, opzij, en wordt behoorlijk vrolijk.

Die geologisch kijk kwam van Salomon Kroonenberg in zijn video-college voor het Delftse Studium Generale ‘Er is nog niets aan de hand met het klimaat’. Die kon ik eindelijk in zijn geheel eens aandachtig volgen. Boeiend, leerzaam en eigenlijk één en al goed nieuws. Het is wetenschappelijk interessant om inhoudelijk/mechanistisch het klimaat proberen te verklaren, maar wetenschappers die waarheidsvinding doen in plaats van marketing geven toe dat we de klimaat-mechanismen nog maar nauwelijks beginnen te begrijpen.

Gelukkig hebben we behalve speculatieve modellen ook waarnemingen. Als je het klimaat via observatie wil begrijpen is het enkel zinvol om dat in geologische tijdschalen te doen. Een geoloog als Kroonenberg kan dat. En kan dat uitleggen als geen ander. Zijn boek ‘de menselijke maat’ maakt je enthousiast over geologie en leert je denken in geologische tijdschalen. Als je de aardse processen vanuit geologisch perspectief beziet maakt je dat als mens vanzelf heel nederig. Je beseft dat het nogal een claim is dat wij als mens in staat zouden zijn via CO2 het klimaat serieus te veranderen, een oefening in bescheidenheid.

Een speelse wijze les
Als je het college nog niet bekeken hebt, doe het alsnog. Je wordt er gegarandeerd vrolijk van. Met speels gemak wordt je meegenomen de geologische geschiedenis in en op overtuigende manier laat Kroonenberg zien dat de goede oude aarde het allemaal al eens meegemaakt heeft. En veel en veel extremer ook. Anders dan klimaatmodellen spreken klimaatwaarnemingen duidelijke taal. De correlatie tussen CO2 en temperatuur is slechts correlatie en de CO2 curve volgt de temperatuur, niet andersom. Het voorbeeld van het Aral meer laat zien dat er al enorme veranderingen geweest zijn van opdrogen en weer onderlopen.

Overigens verdwijnt door Kroonenberg’s vanzelfsprekende manier om deze zaken inzichtelijk te maken als vanzelf de kunstmatige tegenstelling tussen ‘alarmistisch’ en ‘sceptisch’. Zijn stijl is ‘laten we gewoon eens kijken wat er aan de hand is’ en daarmee valt de tegenstelling eigenlijk weg. Ik voel me niet thuis in een kamp, maar heb als wetenschapper met altijd kritische houding vanzelfsprekend de nodige vragen over de claims die de basis zijn van ons huidige kostbare klimaat- en energiebeleid. CO2 is een zwak broeikasgas, komt als spore-concentratie in de atmosfeer voor (0.04%) en de extra CO2 flux door fossiele verbranding is slechts 5%, hoe kan dat zo’n effect op de aardse temperatuur hebben? Om over de rol van het veelvuldiger voorkomend sterke broeikasgas H2O (waterdamp) maar te zwijgen.

Als vanzelfsprekend komt Kroonenberg tot zijn eindconclusie dat alles wat we nu meemaken volkomen binnen de natuurlijke variatie valt. Hogere of lagere temperaturen, extreme weersomstandigheden, niets nieuws onder de zon voor onze oude taaie aarde. De aardse bandbreedte schrikt dan ook totaal niet van het IPCC alarm in de samenvatting voor beleidsmakers. In geologisch perspectief is alles wat we nu meten en meemaken niet onrustbarend maar HEEL GEWOON. En zolang niemand inhoudelijk die waarnemingen en verklaringen ontkracht is dat toch goed nieuws? We kunnen energiebeleid gewoon weer loskoppelen van klimaatbeleid, dat is reden tot vrolijkheid, toch?

Alles is al veel beter
De afgelopen dagen vond ik ook de tijd om het boek ‘Alles wordt beter’ van Simon Rozendaal helemaal uit te lezen, mijn andere reden tot vrolijkheid. Één en al goed nieuws. Vooruitgang zit in de genen van de mens, zo blijkt uit de vele sprekende voorbeelden. Die vooruitgang realiseer je je niet als je er niet bij stil staat, maar door simpelweg hele gewone dagelijkse dingen van vroeger en nu te vergelijken wordt het je meteen duidelijk.

‘Vroeger’ waren de lucht en het water vies, vliegtuigen gevaarlijk, was er geen stroom, waren wij vies, lelijk, bang en arm en was het huishouden zwaar. De was doe je nu in twee uurtjes, dat was vroeger een dag werk. Ik herinner me hoe mijn moeder een immens grote ketel kookte in de keuken (wat een energie!) en de hele dag aan het zwoegen was, maandag wasdag. Tot en met de wringer buiten op het binnenplaatsje was het zwoegen. Toen onze eerste wasmachine kwam was het feest, vooral voor haar. Het was een AEG en mijn moeder sprak nog jaren liefkozend en bewonderend van haar ‘turnamatje’ en hoe lang die wel niet mee ging. 

Rozendaal schreef begin jaren 80 kritisch over het milieu, maar toen de metingen na 10 jaar verbeterden schreef hij dàt ook. Lucht en water werden eind jaren tachtig-begin negentig al meetbaar schoner. Dankzij onze kennis van het milieu en de technologische vooruitgang waren de wet Natuurbescherming en de WVO (wet verontreiniging oppervlaktewateren, 1970) al snel succesvol. Wat een succes van het beleid, maar de milieubeweging wilde dat niet horen. Het einde van de alarmfase zou ook het einde van hun bestaan kunnen betekenen en dus moest de alarmfase gehandhaafd. Rozendaal was één van de weinigen die het realistische goede nieuws wèl bracht.

Inmiddels waren er natuurlijk vele belanghebbenden die afhankelijk waren van die alarmfase, aandeelhouders in milieurampnieuws ook al klopte dit niet meer met de werkelijkheid. Zij hadden inmiddels politieke macht en wisten die te handhaven en versterken met behulp van een naïeve pers. En nu zitten we met de gebakken peren. Maar eigenlijk gaat het dus heel erg goed met het milieu, daar zou je vrolijk van moeten worden. Nu nog eerlijke politici die dat durven uitdragen.

Maar denkt u ondanks al dit goede nieuws toch nog dat de aarde er aan gaat, dan moet ik u eigenlijk wel gelijk geven. Als onderdeel van ons zonnestelsel cirkelt ons klompje aarde om de zon en koestert zich aan de warmte van dit gloeiende reactorvat, de continue kernfusie van waterstof tot helium. Maar ooit is die reactie afgelopen en dat is ook het einde van de aarde. Zo is het.

Maar anders dan ‘het klimaat’ is die reactie eigenlijk heel goed bekend. Sterker nog, we kunnen zelfs vrij goed voorspellen hoe lang die reactie nog zal duren. Een andere nuchtere (en gepensioneerde) professor, Cees de Jager, doet dat op zijn site. Die reactie duurt 10 miljard jaar, dus met 4.5 miljard jaar onderweg sinds de big-bang zijn we nog niet eens op de helft. Alweer goed nieuws: we hebben nog wel even!

Geniet van het interglaciaal 2016!