Een gastbijdrage van Jan van Friesland.

Nog even een kleine terugblik op het rapport van de ombudsvrouw inzake berichtgeving NOS over klimaat dit jaar.

Zie hier, hier, hier en hier

Ombudsvrouw

Het onbevredigende in het rapport van de NPO-ombudsvrouw is, dat zij alleen maar de acht uur journaals analyseerde – voortbordurend op eerdere onderzoeksaanpak – en niet alle content er omheen. En haar onderzoek strekt zich helaas uit over de periode 2015 en 2016 en data over 2017 konden niet worden meegenomen. Waar het met zo’n methode mis gaat is bij met name een project als de expeditie naar de Noordpool. (2017). Zie hier en hier.

Meet je dan alleen het acht uur journaal in deze periode, dan dekt dit de lading niet en krijg je een heel ander beeld, omdat er effecten van cross-mediale aanpak een rol spelen en niet worden meegenomen. De hele expeditie werd immers groot aangekondigd, we werden voorverwarmd door journaal-items op tv, radio, blogs en praatprogramma’s. Daarna werd er tien dagen lang, niet alleen dagelijks via de journaals (zowel dag- als avond als jeugdjournaals), maar ook via dagelijkse blogs, en radiobijdragen vanaf de Noordpool over de expeditie bericht. Tel daar bij op de secundaire aandacht die het kreeg in kranten, talkshows en effect dat dit weer heeft op de hoofdbron en het onderwerp zelf. Dat geeft een veel dynamischer beeld dan louter afgaan op het acht uur journaal-item sec.

Journalistiek precedent

Interessant is dat tijdens deze polaire tiendaagse Marcel Crok de gelegenheid kreeg van de NOS om zijn standpunt duidelijk te maken in een interview op internet. Crok wees o.a. op tunnelvisie van betrokken wetenschappers.

Marcel Crok

Marcel Crok:

“Van 1910 tot 1940 stegen de temperaturen in het Arctisch gebied minstens zo snel als nu. Daarna was er tot midden jaren zeventig sprake van een flinke afkoeling. Veranderingen in het Arctisch gebied verlopen altijd sneller dan die op lagere breedtegraden. De satellietmetingen begonnen in 1979, aan het einde van die ‘koude’ periode, en het is niet uit te sluiten dat er de komende decennia opnieuw een koudere periode aanbreekt.”

De NOS gaat er dus vanuit – en dat siert de organisatie – dat er twee standpunten zijn over klimaat en wanneer je het ene belicht ook het andere aandacht moet krijgen. (Je ziet dat ook bij de discussies over de jacht, over inenting van kinderen, over tal van maatschappelijke onderwerpen.) Hiermee heeft de NOS formeel op dit onderwerp voor zichzelf een positie van hoor-wederhoor geschapen. Want je mag van een serieus te nemen nieuwsbedrijf – en dat is het – verwachten dat de bijdrage van Crok geen doekje is voor het bloeden, maar dat de NOS echt vindt dat wanneer er over klimaat wordt bericht dit tegengeluid ook mee moet klinken en dat lezers en kijkers het recht hebben deze twee standpunten beargumenteerd te zien.

De NOS formuleert het zo:

“De NOS brengt betrekkelijk weinig alarmisme in beeld. De NOS beperkt zich doorgaans tot verslaglegging vanuit de genuanceerde, wetenschappelijke consensus, niet op basis van alarmisme. Ook op Spitsbergen.”

Je kunt hier ‘klimaat-inhoudelijk’ alles van vinden, formeel heeft de NOS met het Crok–interview te kennen gegeven dat dit past in hun journalistieke beleid. Alarmisme zou je niet de ruimte geven bij zo’n groot project. Het standpunt van Crok heeft voor de NOS evenveel waarde als de tegenargumenten.

Wel is men nog gevangen in het ‘veel’ (wetenschappers) tegen ‘weinigen’, wat ook een journalistiek dilemma is en daar zou best eens een debat over kunnen worden gehouden. Hoe kom je daar ooit uit?

Elk maatschappelijk thema heeft immers zo zijn verdeling en een tegenstelling tussen één wetenschapper tegen duizend anderen is qua wederhoor journalistiek ook niet vol te houden. Hoewel de wetenschap zelf wel deze verdeling laat zien. Of het nu Galileo is, Semmelweis of Einstein.

Jan van Friesland

Dat de NOS met een team is meegegaan met de Noordpool expeditie was niet zonder journalistieke complicaties omdat men zelf ook deel uit maakte van die expeditie zelf. Dit raakt aan het kritisch vermogen. Bij ‘embedded journalism’ in oorlogsgebieden is er de journalist die – onder voorwaarden – mee mag en het verhaal mag maken en zelf niet schiet. De rol is expliciet passief. Hier ging het om een team waarvan het ene deel meedeed en het andere deel zijn participerende collega ondervroeg. Want hebben de klaarblijkelijk belangrijke opmerkingen van Crok geleid tot kritische (wederhoorvragen) aan de (NOS-) leden van de expeditie? Ik zal ze gemist hebben.

Een goed 2018.

Aldus Jan van Friesland.