Een bijdrage van Hugo Matthijssen.

Op dit moment wordt er breed gepleit voor de vervanging van CV-installatie door warmtepompen. Dat is paniekvoetbal daar scoor je geen winst mee.

Kijken we naar een goede CV-installatie met in de afvoer een warmtewisselaar zodat je ook de warmte uit de rookgassen haalt dan kun je 90 tot 95% rendement halen. je kunt de watertemperatuur laten afhangen van je warmtevraag en via een moderne ketel met een efficiënte thermostaat optimaliseren.

Van onze huidige stroomproductie, waarop de warmtepompen moeten gaan draaien, is het gemiddelde rendement van alle bronnen op het net ongeveer 40%. Ga je de restwarmte van centrales benutten, dan zou je totaal hoger kunnen uitkomen.

Ga je windmolens op het net zetten, die in Nederland op het land gemiddeld niet meer leveren dan 21% van het opgestelde vermogen, dan kom je energie te kort zeker als je midden in de winter bij mistig weer je huis gaat verwarmen. Ook wordt vergeten dat wind een sterk wisselende bron is gebalanceerd moet worden door fossiele centrales die daardoor minder efficiënt draaien en dan extra CO2 gaan uitstoten

Nu warmtepompen. Kijk eens naar deze link. Van belang is eerst de vraag te beantwoorden in wat voor type huis je deze techniek toepast. In de praktijk blijkt dat met de huidige woningvoorraad je niet zomaar CV-installaties door warmtepompen kunt vervangen omdat de isolatiewaarde, ook na isoleren, nog te laag is en je ventilatiesysteem nog eens extra verliezen geeft. Naarmate het kouder wordt en je met de warmtepomp meer energie uit vrieslucht moet halen neemt de leveringscapaciteit snel af. Zet je zo’n pomp in een bestaande woning dan zit je in in de winter regelmatig in de kou. Vandaar dat nu de hybride warmtepomp verkocht wordt. Dat is een warmtepomp die in de installatie parallel staat met een aloude CV-ketel. Ook wordt de temperatuur van het uitgaande water van de warmtepomp niet echt hoog. Haal je 40 graden als ingangstemperatuur voor je verwarming dan is dat het wel. Als het echt koud is, wordt de warmte van het “hybride systeem” geleverd met de CV-ketel die door het jaar heen ook wordt ingezet voor warm water en dat is wat mij betreft een brug te ver. Je maakt de huisinstallatie nodeloos duur en ingewikkeld. 

Er bestaan ook warmtepompen die warmte uit grondwater onttrekken en er zijn enkele mensen in Nederland die over voldoende grond beschikken om in hun tuin een warmtewisselaar in te graven die de energie uit het aanwezige grondwater haalt en daarmee kun je makkelijk een villa of boerderij verwarmen.

Warmtepompen die hun energie moeten halen uit het afkoelen van de buitenlucht zijn in bestaande woningen niet echt bruikbaar. Dan zit je in de winter letterlijk in de kou. Je moet een moderne zeer goed geïsoleerde woning hebben met een ventilatiesysteem, waarin ook in de aan/afvoer van de ventilatie een warmtewisselaar is ingebouwd en waarvan de ventilatie CO2 gestuurd wordt. Naarmate er meer mensen in de woning uitademen en actiever worden komt er meer CO2 in de lucht en gaat de ventilatie ook harder werken. Op deze wijze zijn de warmteverliezen minimaal. Aan de andere kant, in dat soort woningen kun je ook met een kleinere CV-ketel toe en minimaliseer je ook je gasgebruik. Warmtepompen met bodemwarmte kunnen in elk type woning voldoende warmte leveren.

Omdat warmtepompen die afkoeling van lucht gebruiken om warmte te onttrekken is dat voor bestaande woningen ook na isolatie niet voldoende om je woning te verwarmen als het echt koud is. Ook leveren deze warmtepompen niet een voldoende hoge temperatuur om tapwater te verwarmen, zodat de ketel op gas daarvoor wordt ingezet. Dat noemen we dan hybride. Zo schiet je je doel voorbij op momenten dat de warmtevraag het grootst is laat de warmtepomp het afweten.

De warmtepomp heeft stroom nodig om te werken. Wat we nu zien, is dat het dak vol gelegd wordt met zonnepanelen die in de zomer stroom in pieken op het net gaan brengen. In de winter moeten de warmtepompen werken op centrale stroom van het net en wil je dat massaal toepassen dan zul je centrales moeten gaan bijbouwen. Het gevolg is dat in de keten het rendement lager wordt dan direct gas stoken in een CV-ketel.

Een veel gehoorde kreet is ook dat we de de stroom dan “hernieuwbaar” moet worden opgewekt. Laten we daar ook eens naar kijken. Uitgaande van het energieakkoord zitten we in 2020op 14 tot 16% en daarvan moet 60% uit biomassa komen. Nu is bekend dat houtverbranding per KWu 20% meer CO2 uitstoot geeft dan kolenstook en 50% meer dan aardgas. Maar het uitgangspunt is dat de bomen bij de groei deze CO2 weer opnemen. Maar dat is wensdenken. Bomen moeten jaren groeien voor ze echt CO2 opnemen en op dit moment wordt wereldwijd meer gekapt dan aangeplant.

Houtstook betekent dan ook in de praktijk extra CO2 uitstoot. Van de hernieuwbare energie moet ook nog een deel van wind en zon komen. Daarvoor is ongeveer 6% ingeboekt. Kijken we naar 2016 dan zien we dat van het totale finale energiegebruik van 2119 PJ net 29,95PJ opgewekt werd met windmolens en dat 6,7PJ afkomstig was van zonnepanelen.

Met dit soort hernieuwbare energie red je het ook niet als je alle huizen wilt gaan verwarmen. Gaan we massaal warmtepompen inzetten dan zul je daarvoor extra stroom moeten produceren en daarvoor hebben we nog geen echt alternatief. Dat betekent in de werkelijke wereld dat de stroom voor warmtepompen moet komen uit extra fossiele centrales of op kernenergie.

Enkele voorbeelden om het probleem te schetsen: In 2020 moet volgens planning 6000MW opgesteld windvermogen op het land staan. Omdat de levering van windmolens afhankelijk is van de windsnelheid tot de 3e macht, gaan die pas echt wat leveren vanaf windkracht 4 en hoger. De productiefactor in de praktijk van alle molens op het land samen is 21%. Dan kun je er van uitgaan dat molens in de buurt van de kust hoger zitten maar in de buurt van Emmen wordt net 10% gehaald met molens tot 150 meter hoogte. Dat betekent dat al de molens samen op het land met een opgesteld vermogen van 6000 MW na invoering van het energieakkoord aanbodgestuurd (weersafhankelijk) per jaar net zoveel kunnen leveren als een basislastcentrale van 1260 MW maximaal kan leveren. Daarmee maak je de kachel niet aan.

Het grootste windpark Gemini (4,5 miljard subsidie) levert stroom voor 780.000 huishoudens. We hebben 7,7 miljoen huishoudens die samen 20% van de stroomproductie gebruiken. Dat is niet meer dan 4% van het totale finale energiegebruik. Dit windpark levert door het jaar heen dan ook net 0,4% van ons totale finale energiegebruik.

En nu nog een nieuwtje. Het KNMI heeft een artikel uitgebracht over de kwetsbaarheid van hernieuwbare energie. Zie deze link.

Als je dit artikel leest, dan zie je dat er sprake is van een oceaanoscillatie, de NAO, die enorm sterk van invloed is op ons weer. We zitten nu al langer in een positieve NAO en hebben nu voldoende wind dat windmolens daaraan kinetische energie kunnen onttrekken. Met de natuurkundige beperking dat de levering afhankelijk is van de windsnelheid tot de 3e macht.

Van 1950 tot 1970 zaten we in een negatieve NAO met veel minder wind. Dan gaat die 3e macht een rol spelen. De levering van de windmolens gaat dan enorm teruglopen, zodat het verdienmodel compleet onderuit gaat, mede omdat de subsidie gebaseerd is op een prijs per geleverde kWu.

Bij een negatieve NAO gaan de moleneigenaren failliet. En die negatieve NOA komt er zeker aan.