Een gastbijdrage van Gerard d’Olivat.

‘Stroomtekorten in België!’ ‘VK helpt België bij koude winters’, ‘Duitsland belooft België steun’, ‘België zoekt stroomschepen om de winter door te komen’, ‘Europese netbeheerders waarschuwen voor Belgische stroomtekorten’. Dat allemaal tijdens de donkere dagen voor kerst.

Het lijkt wel een verhaal van Dickens over een donkere Engelse industriestreek ergens aan het eind van de 19de eeuw als je al die artikelen doorleest over de dreigende energieschaarste bij onze zuiderburen, de Walen en Vlamingen.

Wat is er toch mis gegaan net over onze grens, waarbij de Belgische minister voor energiezaken Marghem opeens samenwerkingsakkoorden moet tekenen om de rood aangekruiste maanden januari en februari te overleven?

Met het verdwijnen van de zware industrie in en rond Luik, de sluiting van de mijnen in Genk en Leopoldsbrug, de reorganisatie van de hoogovens en staalindustrie van Arcelor Mittal lijkt nu ook de crisis in de elektriciteitscentrales in België een feit. Verouderde kerncentrales die dichtmoeten, steenkolencentrales die te vervuilend zijn in onze niet aflatende jacht op de CO2 boosdoener.

Als je de cijfers en statistieken van Elia, de Belgische netberheerder bekijkt, zie je dat er flink de klad zit in de Belgische grote energiecentrales. Er sluiten er meer dan er bij komen. Dat is zorgelijk zeker gezien de voorgenomen sluiting van de verouderde kerncentrales bij Huy en Doel. Tot aan het begin van deze eeuw hielden sluiting en nieuwbouw elkaar aardig in evenwicht.

Het opgesteld vermogen bleef zo rond de 13.500 Megawatt. Maar daarna ging het, vooral onder het opkomende ‘transitiedenken’, snel mis. Steenkolencentrales werden niet bijgebouwd omdat die nou een keer als ‘vervuilend’ worden gezien. Biomassacentrales zijn te duur, omdat ze miljarden aan subsidies verstoken.

Dan houd je de gascentrales over en daarvan zijn er de afgelopen twintig jaar twee gebouwd. Een in Antwerpen door BASF met Electrabel in 2003 en een door Tessenderlo Chemie in 2011. Vooral bedoeld voor de industrie. Intussen ging de afbraak van oudere grotere centrales voort. En wat nu blijkt is dat de afgelopen 15 jaar bijna 10% van de grote centrales is verdwenen.

De reden daarvoor is simpel. Het komt door het weer! Altijd anders en niet voorspelbaar. Het ‘weer’, waarop we nu al decennia lang ons energiebeleid willen baseren in de hoop om ‘het klimaat’ te veranderen. Uitgerekend ‘het weer’ als meest onbetrouwbare partner in onze geo-engineering grootheidswaanzin.

En wat feitelijk het voordeel zou moeten zijn van de flexibele gascentrales is tegelijkertijd hun ondergang. Ze kunnen perfect meedeinen op de zonne- en windstroom. Ze kunnen letterlijk wat minder gas geven op een winderige dag in de zomer. Maar daar is het mirakel van de gesubsidieerde ‘groene stroom’, die voorrang krijgt, ook op het Belgische net.

Bovendien zijn de stroomprijzen mede door die onvoorspelbare inzet van de invasie van groene stroom onberekenbaar geworden. En dus levert stroom opwekken met een gascentrale geen winst meer op. Zelfs nu, met stijgende gasprijzen is groot onderhoud, dat er zo om de vijftien jaar moet worden gepleegd, te duur. En dus is tijdelijke of definitieve sluiting de voor de hand liggende optie.

De verstorende invloed van preferente zonne- en windstroom heeft er zelfs toe geleid dat er op dit moment geen enkel concreet plan ligt in België om een gas- of andere ballastcentrale te bouwen. En terwijl er met grote regelmaat juichende reportages zijn over de windparken die voor de Belgische kust worden gebouwd, wordt ‘de rest’ gemakshalve even vergeten.

Dat is op zijn zachts gezegd buitengewoon onverstandig. In 2022 gaat de eerste kerncentrale dicht. Het jaar daarop 2023 de tweede. Er ontstaat direct een gat van meer dan 2.000 Megawatt. In 2025 zal dat tekort, als de wettelijk voorgenomen sluiting van alle kerncentrales een feit is, 6.000 Megawatt groot worden. Dat zal dus binnen zes jaar de halvering betekenen van het totaal opgesteld vermogen!

Iedere ‘energieondernemer’ kan zo zien dat er feitelijk enorme kansen liggen op de Belgische markt. En toch gebeurt er niets, gehypnotiseerd en verlamd als iedereen is door de CO2 jacht. Er is geen enkel plan voor een nieuwe gascentrale. Integendeel naar verwachting van de netbeheerder Elia verdwijnen er de komende jaren nog eens voor een kleine 1000 Megawatt aan gascentrales. In een kwart eeuw verliest België, zoals het er nu naar uitziet, 60% van zijn basislastcentrales.

Nou hebben ze in België ook federale planbureau’s die ook kunnen rekenen. De komende jaren zullen er, zo hebben zij berekend, negen grote gascentrales moeten worden bijgebouwd. Maar door wie, wie gaat dat aanbesteden en uitvoeren? De tweede optie die ze openhouden is gewoon energie kopen in het buitenland. Zo zijn er bijvoorbeeld onderhandelingen met onze RWE Clauscentrale die net uit de mottenballen is gehaald.

De meeste stroom die in België wordt ingekocht komt uit Frankrijk, dat juist over de grens een paar grote werkende kerncentrales heeft. Maar ja, we kennen de plannen van Macron waarin 30% van de kerncentralecapaciteit zal worden afgebouwd. De eerste, toevallig net over de grens in Chooz, is al ontmanteld en er zullen er meer volgen de komende jaren. Het gevolg daarvan zal zijn dat er beduidend minder overtollige stroom zal zijn om te verkopen.

Ook dat is door het Belgische planbureau doorberekend. In dat geval zullen er geen 9 maar 12 nieuwe gascentrales nodig zijn.

Op Nederland of andere landen moeten de Belgen zeker op termijn niet rekenen. Volgens energieoverzichten zijn de meeste EU-lidstaten waaronder Nederland hun stroomproductie aan het afbouwen. Allemaal het gevolg van onze nieuwe energietransitierace, uitonderhandeld door allerlei commissies, die somber uitstaren over het ‘klimaatlandschap’ en even vergeten dat we er met de kerst toch graag warm bij willen zitten.

En wanneer ieder land afbouwt, geldt natuurlijk ‘eigen volk en industrie eerst’. Dan worden we opeens erg populistisch en trekken we wat gele hesjes uit de kast. Geen stroom voor kou lijdende buitenlanden, zelfs niet voor onze buren. Nou tenzij tegen peperdure prijzen. Of gewoon geen stroom.

Volgens het Belgisch Planbureau kan de afhankelijkheid van buitenlandse stroomvoorziening België in de toekomst regelmatig in de problemen brengen. Wettelijk mag stroomschaarste niet, net als in ons land. Maar nood breekt wetten. Fabrieken en hele gemeentes kunnen tijdelijk van het net worden afgesneden.

Is er dan geen ‘hoop’, nou ja, het is maar wat je hoop noemt.

Hetzelfde planbureau ziet vooral een oplossing voor het chronische energieprobleem in België in een aanzienlijke verhoging van de CO2-uitstootrechten, die nu op 7 a 8 euro per ton liggen. Emissierechten, het zoveelste konijn uit de hoge hoed van de transitietechnocraten, die daarmee de bouw van gascentrales bemoeilijken. 7 a 8 euro is namelijk veel te weinig om de steen- en bruinkoolcentrales buitenspel te zetten.

Maar in hun drang om ‘het weer’ de hoofdrol te laten spelen in onze energievoorziening is niets te dol. De EU wil het aantal uitstootrechten gevoelig verlagen. En minder rechten, dat drijft de prijs naar omhoog: 27 euro per ton CO2 tegen 2030. De redenering is, dat zal de steenkoolcentrales, die heel veel uitstootrechten moeten kopen, wel een CO2 lesje leren. Maar zo is te lezen in het rapport van het Belgisch Planbureau, zelfs dan nog is het helemaal niet zeker dat die 27 euro voldoende zal zijn.

Dan zullen de gascentrales nog altijd niet kunnen concurreren met de steenkoolcentrales, stellen ze. Om het de steen/bruinkoolcentrales echt onmogelijk te maken zullen de uitstootrechten hoger moeten zijn dan 50 euro, zo schatten ze bij het Belgisch Planbureau.

En zelfs dan ben je er nog niet. Dan heb je nog te maken met het patriottisme van de Polen en de Duitsers. Die zullen de tienduizenden arbeidsplaatsen in hun steen/bruinkoolindustrie niet zomaar willen opgeven voor de schone Belgische gascentrales, die nog niet eens gebouwd zijn. Wat dat betreft waren de ‘gele hesjes’ van Macron nu al rond op de ‘klimaattop’ in Katowice en reken maar dat iedere EU-burger van Polen tot Portugal direct bereid is om ze uit de kast te halen.

Voor de Belgen is er intussen weinig tijd meer over om te beslissen hoe zij hun ‘energietoekomst’ willen vormgeven. Wel of geen definitieve breuk met kernenergie, wel of geen versnelde bouw van nieuwe gascentrales eventueel met subsidie.

Ondertussen is er net voor het begin van de ‘klimaat jamboree’ in Katowice een grote ‘klimaatmars’ in Brussel geweest. Volgens de organisatoren liepen er ruim 60.000 betogers mee in die optocht op weg naar een andere ‘energietoekomst’.

Of ze zich daar in hun ijver gerealiseerd hebben dat het licht ondertussen wel eens uit kan gaan in België de komende jaren, is maar de vraag. Maar ach, ook ‘A Christmas Carol’ van Dickens met Marley en Scrooge in hun ijskoude kantoortjes en huizen hebben zo hun charmes.