Hans von Storch.

Interview met de Duitse klimatoloog Hans von Storch.

Auteur: Olaf Stampf.

Vertaling: Martien de Wit.

Klimaatonderzoeker Hans von Storch beschouwt het 1,5 graden-doel als onbereikbaar, maar waarschuwt voor paniek en activisme.

Storch, 70, is één van ’s werelds toonaangevende klimaatdeskundigen. Bij het Hamburgse Max Planck Instituut voor Meteorologie en bij het Helmholtz Centrum voor Kustonderzoek in Geesthacht was de wiskundige betrokken bij de analyse van die computermodellen die het klimaat van de toekomst simuleren. Voor zijn diensten in klimaatonderzoek ontving hij onlangs het Bundesverdienskreuz.

SPIEGEL: Meneer Von Storch, voor Greta Thunberg en haar beweging “Fridays for Future” zijn klimaatonderzoekers helden. “Luister naar de wetenschap!”, roepen de activisten. Dat moet u goed doen.

Storch: Helemaal niet. Mevrouw Thunberg bedoelt waarschijnlijk vooral die wetenschappers die zeggen wat zij willen horen. Maar het is niet aan ons klimaatonderzoekers om politici te vertellen wat ze moeten beslissen. Uiteindelijk zijn wij vakidioten. We kunnen berekenen dat de temperatuurstijging alleen kan worden beperkt tot twee graden als we de CO2-uitstoot halverwege de eeuw op nul kunnen brengen. Maar dan is het een politieke beslissing of dit doel moet worden bereikt en hoe men erin slaagt voor evenwicht tussen tegenstrijdige belangen te zorgen.

SPIEGEL: Is de paniek van de stakende jonge mensen terecht?

Storch: Nee. De mensheid zal niet zo snel ten onder gaan. Helaas wordt het groeiende gevoel van machteloosheid gevoed door sommige van mijn collega-onderzoekers die waarschuwen voor een naderende eindtijd. Zulke mensen bewijzen de wetenschap geen dienst omdat ze de kritische distantie opgeven. Wij klimaatonderzoekers leveren ook altijd slechts voorlopige verklaringen en we moeten bereid zijn om ze weer om te gooien als nieuwe data daarom vragen. Wij leveren kennis, geen definitieve waarheden.

SPIEGEL: Hoe groot is de consensus in het onderzoeksveld dat we momenteel een door de mens veroorzaakte klimaatverandering ervaren?

Storch: Daarover is geen onderbouwde twijfel meer onder vakmensen. Maar bij belangrijke details zijn er nog steeds grote verschillen in interpretatie. Hoe snel stijgt de zeespiegel in de nabije toekomst? In hoeverre neemt extreme regenval of droogte toe? Waar zullen stormen heftiger worden en vaker voorkomen? Dat zijn allemaal niet definitief beantwoorde vragen. Nog moeilijker is het om de economische gevolgen van opwarming te voorspellen, bijvoorbeeld als er daadwerkelijk een groot aantal echte klimaatvluchtelingen zal zijn.

SPIEGEL: Wat maakt u het meest bang voor de stijgende opwarming?

Storch: Ik ben niet bang voor klimaatverandering zelf. Een stijgende zeespiegel en hogere temperaturen zijn beheersbaar, mensen kunnen zich daaraan aanpassen, als er voldoende tijd is en de veranderingen beperkt blijven. Ik maak me momenteel meer zorgen over de verandering in het sociale klimaat. Als er steeds meer activisme komt en er naar schuldigen wordt gezocht, kan dit slecht aflopen en de sociale vrede in gevaar brengen. Sommige klimaatactivisten zijn zelfs bereid de democratie te beperken in de strijd tegen opwarming. En wat gebeurt er als fanatici in de toekomst eisen oorlog te voeren tegen die staten die weigeren hun kolengestookte energiecentrales te sluiten?

SPIEGEL: Wat vindt u persoonlijk van Greta Thunberg?

Storch: Ze is een dappere jonge vrouw die veel persoonlijk risico heeft genomen. Helaas wordt ze als een verlosser gepresenteerd. We leven niet meer in de tijd van de kinderkruistochten. En als kinderen serieus genomen willen worden, moeten ze ook accepteren dat ze bekritiseerd worden.

SPIEGEL: Bent u een Greta-scepticus?

Storch: Wat een dwaas woord. Het gaat me gewoon te ver dat Greta en haar volgelingen de indruk wekken dat het klimaatprobleem de allesoverheersende en cruciale kwestie is, de grootste bedreiging aller tijden. Andere even belangrijke problemen zoals de strijd tegen armoede, ziekte en honger lijken plotseling ondergeschikt. Dat is me teveel de zienswijze vanuit het rijke westen. Een continent als Afrika komt niet uit de armoede zonder omvangrijke extra energiebronnen.

SPIEGEL: De beweging voor klimaatbescherming werpt zich ook op als pleitbezorger voor de derde wereld.

Storch: Ja, maar is aan mensen in de derde wereld gevraagd of zij zelf klimaatverandering als hun grootste probleem beschouwen? Misschien hebben ze nu totaal andere zorgen. Ik vrees dat de mensen in de derde wereld opnieuw worden betutteld.

SPIEGEL: Worden honger, armoede of gezondheidsproblemen niet verergerd door de opwarming van de aarde?

Storch: Nee, in ieder geval nog niet. De uitdagingen van vandaag zijn veel dringender dan klimaatverandering, die zich in de loop van decennia langzaam voltrekt. In China bijvoorbeeld is het verbranden van steenkool momenteel geen klimaatprobleem, maar een probleem van luchtvervuiling. Alle kolencentrales snel uitschakelen zou helpen, maar dat is om economische redenen niet mogelijk. In plaats daarvan zouden overal snel filters moeten worden geïnstalleerd, zoals we met succes in Duitsland in de jaren tachtig hebben laten zien.

SPIEGEL: Moeten we niet zo snel mogelijk stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen?

Storch: Dat valt niet te ontkennen. Maar een paar jaar vroeger of later, of een paar tienden graad minder of meer opwarming, maakt uiteindelijk niet veel uit. De hoofdzaak is dat de richting goed is.

SPIEGEL: Greta Thunberg ziet de dingen anders. “Jullie hebben mijn jeugd gestolen,” klaagt ze.

Storch: Dat is domme kletskoek. Ze verklaart zelf dat ze uit een beschut gezin in het vredige Zweden komt. Als er iemand het recht zou hebben om over een gestolen jeugd te praten, zou het bijvoorbeeld een 16-jarig meisje uit Syrië zijn, dat al jaren vecht om te overleven.

SPIEGEL: Is er in het algemeen te veel hysterie in het klimaatdebat?

Storch: Inderdaad. Helaas zien we in het publieke discours de waanzin dat inmiddels elk uitzonderlijk weer wordt toegeschreven aan de opwarming van de aarde, waarmee de illusie wordt gewekt dat klimaatbescherming dergelijke natuurlijke gebeurtenissen in de toekomst zou kunnen voorkomen. Mensen lijken te vergeten dat er altijd stormvloeden, droogte en orkanen zijn geweest. Herinnert iemand zich nog de tropische storm die in 1970 in het huidige Bangladesh een half miljoen slachtoffers maakte?

SPIEGEL: Zullen dergelijke extreme gebeurtenissen vaker voorkomen?

Storch: Dat is nog steeds het onderwerp van onderzoek. Maar het is duidelijk dat we onszelf ook in de toekomst tegen dergelijke natuurrampen moeten beschermen. Vroeger was een storm gewoon een storm, tegenwoordig wordt het door sommigen beschouwd als een voorbode van het einde van de wereld. Maar dat is meer een psychologisch fenomeen, geen natuurkundig verschijnsel. Niet de storm zelf is veranderd, maar hoe we die waarnemen.

SPIEGEL: U gelooft dat klimaatverandering alleen kan worden gestopt met nieuwe technologieën. Is dat de hoop op een wondermachine?

Storch: Nee, natuurlijk gaat het om veel verschillende innovaties. Hoe kunnen gebouwen op grote schaal elektrisch worden verwarmd en gekoeld? Als we dat met nieuwe technologieën kunnen doen, kan dit een economisch aantrekkelijk rolmodel zijn voor Shanghai of Moskou. In plaats daarvan wordt er te veel afbraak gepredikt – wat niet noemenswaardig zal helpen om de opwarming van de aarde te stoppen.

SPIEGEL: Zou het desondanks nog steeds verstandig zijn om minder te vliegen?

Storch: Integendeel. Reizen naar andere continenten is een vredestichtende activiteit, een kans om vreemde culturen te leren kennen, vooral voor jongeren. We moeten dus niet minder vliegen, maar klimaatvriendelijker, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van synthetische brandstoffen.

SPIEGEL: Hebben we een terugkeer naar kernenergie nodig om de CO2-uitstoot te verminderen?

Storch: Als ik van mening was dat het einde van de mensheid zou naderen, zou ik inderdaad moeten pleiten voor de onmiddellijke bouw van veel nieuwe kernreactoren. Maar zo zie ik het niet. We hebben andere opties om van het gebruik van fossiele brandstoffen af te komen. Dan geef ik de voorkeur aan een groeiend gebruik van alternatieve energiebronnen zoals zon en wind. Maar het is ook waar dat Frankrijk minder CO2 in de atmosfeer brengt dan Duitsland, omdat er zoveel kerncentrales draaien.

SPIEGEL: Is het realistisch om de klimaatdoelen te bereiken zonder achteraf CO2 uit de atmosfeer te halen?

Storch: Nauwelijks. Zonder dergelijke negatieve emissies zal het moeilijk zijn om de opwarming te beperken tot 2 graden of zelfs 1,5 graad. Helaas worden methoden voor het filteren van koolstofdioxide uit de lucht en de daaropvolgende opslag van het broeikasgas nergens op grote schaal getest. Maar uiteindelijk gaat het om zo’n enorme hoeveelheid CO2 die moet worden gereduceerd, dat we hoe dan ook maar een klein deel kunnen opslaan. En ook de effecten van grootschalige herbebossing zouden te gering zijn. Ik denk dat we voorbereid moeten zijn op het niet halen van het doel van 1,5 graad. We zullen ons waarschijnlijk moeten aanpassen aan een veel warmer klimaat.

SPIEGEL: Gaat het klimaatpakket van de bondsregering in de goede richting?

Storch: Het zal niet veel doen, maar het is een begin. Men moet niet vergeten dat de mens een zeer tegenstrijdig wezen is. In een onderzoek zegt de meerderheid van de Duitsers dat de maatregelen tegen klimaatverandering hen niet ver genoeg gingen. Maar in hetzelfde onderzoek verzet een meerderheid zich tegen hogere brandstofprijzen voor auto’s en verwarming van woningen. Dat past niet bij elkaar.

***

Bron: Der Spiegel, Nr. 43, 19 oktober 2019.