Van een onzer correspondenten.
De laatste tijd berichtten we over wat velen een van de grootste milieumisdrijven in Europa noemen: de ontbossing van het 1000 jaar oude Reinhardswald, bekend als het ‘sprookjesbos’, om plaats te maken voor grootschalige industriële windparken om ‘groene’ energie te produceren.
Voorstanders beweren dat de windparken ons milieu en klimaat zullen redden. Het kappen van de bossen is al begonnen. Alleen windparken tellen.
Christian Saehrendt schrijft in het Zwitserse dagblad NZZ over de ‘absurditeit’ om een van Europa’s laatst overgebleven intacte bossen te kappen om plaats te maken voor monsterlijke windparken.
In het Reinhardswald, dat een oppervlakte van ongeveer 200 vierkante kilometer beslaat, staan eeuwenoude eiken, een hoogontwikkelde natuurlijke biodiversiteit die onder meer de thuisbasis is van zeldzame wilde katten en populaties witte edelherten – een evenwicht dat zich in 1000 jaar heeft gevormd, om te worden wat het nu is.
Maar nu wordt het allemaal industrieel verkracht, in gangbang-stijl, door vriendjes, onder het mom van milieudeugd. Het is een grote zwendel waar in normale tijden iedereen woedend over zou zijn. Maar dit zijn geen normale, gezonde tijden.
De NZZ meldt:
‘Gisteren zijn er bomen geplant als klimaatbespaarders; vandaag tellen alleen plastic rotorbladen mee.’
‘Duitsland bevrijden van Russische energie-import’
Het Zwitserse dagblad voegt eraan toe:
‘Dit voorjaar hebben de autoriteiten in Noord-Hessen de bouw goedgekeurd van een windmolenpark met minstens achttien 240 meter hoge windturbines in het midden van dit bosgebied, wat tot grote consternatie leidde.’
De dichtbeboste en landelijke regio rond Kassel, waar dit jaar weer de wereldkunsttentoonstelling Documenta wordt gehouden, vertrouwde van oudsher op toeristische marketing als ‘sprookjesland’ en wordt bediend door de ‘Duitse Sprookjesroute’. ‘Dit valt ook goed in de smaak bij buitenlandse toeristen, vooral Aziaten’,
schrijft de NZZ.
Voorstanders van windparken verdedigen de ontbossing van een van Europa’s overgebleven oerbossen door te beweren dat alleen zieke delen van het bos worden gekapt en dat de turbines ‘Duitsland zullen bevrijden uit de greep van Russische energie-import’… en ons klimaat zullen redden voor komende generaties.
‘Het Duitse ministerie van Milieu heeft onlangs toestemming gegeven voor de bouw van windturbines in natuurgebieden. Bovendien moet de soortenbescherming worden afgezwakt’,
meldt de NZZ nauwkeurig.
‘Het initiatief ‘Windpark-Reinhardswald-dagegen’ verklaarde:
‘De zogenaamde schatkamer van de Europese bossen – is decennialang verwoest. We zijn geschokt.’ Geen zorgen… laat ze maar naar de nepbossen gaan Terwijl het echte, historisch gegroeide sprookjesbos buiten de stad wordt gekapt, worden binnen de stad kunstmatige vervangers gecreëerd. Zo strijdt de Kasselse burger al maanden tegen de herinrichting van het gebroeders Grimmplein, dat is opgevat in de vorm van een ‘sprookjesbos’ van pijnbomen en struiken – waarbij hoogstens een klein miniatuurbos op een verkeerseiland kan ontstaan.
De NZZ voegt hieraan toe:
‘In het Grimm Museum in Kassel – de ‘Grimmwelt’ – dat in de zomer weer Documenta zal zijn, is al een kunstmatig bos aangelegd, de sfeer van een doornhaag gecreëerd door die groene en verticaal opgestelde borstels die we kennen van de auto-wasserette. Zelfs in deze lokale evenementen wordt een megatrend van onze tijd zichtbaar: de desensualisatie en mediafiltering van onze ervaring. De natuur wordt steeds meer geënsceneerd en onwerkelijk. Stadsbossen in plaats van oerbossen, kunstmatige werelden in plaats van natuur, terwijl het oude landschap buiten steeds onherbergzamer wordt en zijn ware gezicht verliest.’
***
Bron hier.
Ze hakken alle bomen om omdat ze heel goed weten dat als er geen bomen zijn er niemand aan kan worden opgehangen.
Ik moet dit niet meer te veel lezen dit is slecht voor de bloeddruk en hart.
Alleen een stelletje idiote klimaat waanwaanzinnige kunnen zo iets bedenken.
Er was in het verleden iemand die verkondigde als je 1 oerbos kapt krijg je er 2 voor terug.
Nee niks klimaat, niks biodiversiteit, alleen geld, alles vernietigen voor winstbejag, maar er komt hopelijk een tijd dat achterlijke figuren zoals Urgenda hier bij ons zien wat ze paraat hebben gemaakt, duivels in schaapskleren.
Die CO2 hufters hebben niks op met de natuur Theo. Ze zijn doods en doodsbang voor dat gas en alles mag kapot om er minder van in de atmosfeer te krijgen.
Het is waanzin-ten-top. De mensheid moet worden beschermd tegen mensen met dergelijke hersenkronkels. Elke dag janken ze opnieuw dat ze het weer niet fijn genoeg vinden, dat het te warm is, of te veel regent, enzovoorts.
Ik zeg tegen hen: hang jezelf op in het trapgat, dan ben je verlost van deze vreselijke planeet. Stelletje ondankbaren.
Er lopen meer psychisch gestoorden rond dan er in inrichtingen zitten, Arjan.
Dat maakt dit artikel wel weer duidelijk.
En ter verantwoording worden geroepen.
Ziende blind zijn ze. De afkeer van fossiele brandstof, waar ze alleen maar de voordelen van hebben geplukt, heeft elk redelijk inzicht vernietigd bij de klimaat predikers.
Theo. Ik ken dit bos heel goed. Heb een klant in Reinhardshagen en geniet telkens weer van de rit ernaar toe. Ik wordt er echt kotsmisselijk van. Wie kan er nog voor zijn als dit natuurgebied grotendeels gekapt wordt om het klimaat te redden. Dit zijn de bossen, natuurgebieden die ons beschermen en niet de kunstmatige natuurgebieden van NL. Ik heb dit niet geweten! Hoe kan je dit als politicus/ci nog verantwoorden tegen over je bevolking. Of zijn die inmiddels zo dom dat ze niet meer zelf nadenken of er geen belang bij hebben. Wij wonen in een bosrijk gebied van de achterhoek en uitspraken van sommige inheemse zijn: Het bos war er altijd. Het besef wat je voor de deur hebt ontbreekt bij veel mensen. Toch blijf ik positief en geloof erin dat er een kentering komt en mensen wakker worden!
Wat mij betreft rechtvaardigt deze schandelijkheid om vervolgens die vogelgehaktmolens weer om te halen zoals die hufters die mooie bomen omhalen.
Gewoon de slijptol erin of de snijbrander!
Ik kan me voorstellen dat de omgeving daar niet blij van wordt, de windturbines zullen dominant in het landschap aanwezig zijn. Ook toeristen kunnen hierdoor afgeschrokken worden, en het kan een bedreiging zijn voor roofvogels en andere hoog overvliegende vogels.
Wat betreft de biodiversiteit aan de grond wordt een verkeerd beeld gegeven. De windturbines staan gepland op het hoogste deel van de heuvelrug. Daar lijkt vooral monotone bosbouw te zijn, zoals in veel Duitse middelgebergten. Dus van een ‘intact gebleven bos’ is geen sprake. Zo gek zijn ze nou ook weer niet in Duitsland. Mogelijk is een deel van de bomen aangetast door de bastkevers, een aantasting die begonnen is na de grote droogte van 2018.
Kaart van de locatie:
https://rettet-den-reinhardswald.de/wp-content/uploads/2022/02/5.02-Uebersichtskarte-1024×960.jpg.webp
Ja, verdedig het maar weer…
Ik word er ook niet blij van, hoor. Maar gebruik de goede argumenten. Het is niet zo dat er een 1000-jarig bos sneuvelt vanwege de windturbines. Dat zou echt idioot geweest zijn.
Ieder mens kan een fout maken; alleen een dwaas blijft dezelfde maken.
Vreemde gedachtegang van een ecoloog…
Bart Vreeken
Je weet altijd wel een passende smoes te verzinnen om je groene ideologie aan de man te brengen. En dat noemt zich ecoloog.
Vanachter het bureau zeker. Zelfs dat monotone bos waarover je het hebt herbergt vele soorten. Het is maar net waar je op focust. Waar een eventueel aangerichte smoes al niet goed voor is. Ook in de biomassacentrales verdwijnen slechts aangetaste soorten. Daarbij is die aantasting iets vanuit de gebruikswaarde van het door ons gewenste hout bekeken. Het bos redt zich wel. Een echte ecoloog weet dat.
Zover ik weet zit die boktor daar toch hoofdzakelijk in naaldbomen.
Theo
Je zou er van duizelen hoeveel hout vretende kevers er zijn. En de belagers daar weer van. En vervolgens hebben die ook weer hun belagers. Waar zouden die insecten op die bladen van die windturbines toch vandaan komen? Zou Bart daar enig idee van hebben? De vleermuizen die slachtoffer worden van die wentelwieken zijn denk ik onderweg naar zuidelijker streken en met vakantie. Of zouden ze toch op die insecten jagen die eerder door de wieken worden gevangen. Het is wat met die universitaire studies de dag van vandaag. Het wordt weer eens tijd dat de toelatingsnormen stevig worden opgehoogd. Vanaf de basisschool te beginnen.
Peter, ik ben van mening dat je met windmolens ver van bos en goede natuurgebieden weg moet blijven.
Ze die dingen in industrie gebied, gooi al die hallen vol met panelen want ze kunnen schijnbaar toch niet zonder die rommel.
Maar blijf ver weg bij natuurgebieden, en ook boven akkers vliegen veel roofvogels.
Ik ben eens benieuwd hoe die dingen de thermiek gaan verstoren.
De boktor zit bij die beleidsmakers in hun hoofd.
Theo
W zijn het volledig eens. Een bos is een ecosysteem dat je gemakkelijk kunt verstoren. Alle organismen hebben daar hun plek verworven en dat vraagt omzichtig beheer als je het hout, het wild wilt benutten. Van het bos hoeft het niet, dat red zich wel. Boktor (vele soorten) Bast-, schors-, spintkevers en alle houtetende insecten incluis.
Bart. Je weet niet waar je het over hebt. Ik ken dit bos heel goed en het is zeker geen productiebos. En de vergelijking met andere bossen in D klopt ook niet. Ik ben door mijn werk veel gereisd en heb ook heel veel bossen gezien en niet alleen van de buitenkant. Als hardloper had ik altijd mijn schoenen mee en ben s’avonds gan lopen vanuit het hotel en heb prachtige bossen gezien en meestal niet die bossen die je noemde. Die zijn er uiteraard ook. Dus blijf af van de echte natuurbossen!
Bart Vreeken
Die hoog overvliegende vogels vormen de top van de voedselpiramide en houden het ecologische evenwicht mede in takt.
Als ecoloog zou je moeten weten dat die soorten dat sinds jaar en dag beter kunnen dan de mens.
Maar inderdaad, zowat elke dwaze beslissing kun je rechtbreien in de hoop verkeerde “groene” beslissingen te verdoezelen.
?? Ik begin met te zeggen dat het een bedreiging kan zijn voor roofvogels en ik zeg nergens dat ik een voorstander ben van de windmolens.
Wel even gechecked wat er aan de hand was. Want in de inleiding gaat het over “de ontbossing van het 1000 jaar oude Reinhardswald”. Dat zou heel ernstig zijn.
Bart Vreeken
Met de bedreiging van de roofvogels en vleermuizen is het een bedreiging voor het ecosysteem. Snap je.
De biodiversiteit aan de grond wordt er daarmee even goed door verstoord.
Maar tevens wordt door die rondom aanwezigheid van windturbines het landschap als geheel geindustrialiseerd.
Een bescheidener voetafdruk van de mens zou wenselijk zijn en dat bereik je eerder met kerncentrales.
Bart Vreeken
Misschien wordt het duidelijk als je je uitspreekt tegen windturbines omdat zij het industrielandschap dominant maken. Net als zonneakkers dat doen. Kan het niet in de bestaande stedelijke omgeving verantwoord en met aandacht voor architectuur en stedenschoon worden ingepast, zie er dan vanaf. Mogelijk is er, als aan vele voorwaarden als recycling en het ecologisch verantwoord winnen van grondstoffen wordt voldaan, een rol weggelegd voor zonnepanelen. Maar dan moet er nog heel wat gebeuren om die steden ook leefbaar te houden. Of moeten straks ook het groen en de bomen i.v.m. schaduwhinder uit het stadsbeeld verdwijnen? Rotmans maalt er niet om.
Wanneer gaat deze wauwelclub eens echte actie ondernemen tegen het criminele alarmistengespuis
Jan Pel
Waar had je aan gedacht?
Het grootste gevaar zit in de dagelijkse indoctrinatie en de eenzijdige berichtgeving. Dat brengt en houdt de gealarmeerde kudde op gang.
Daar proberen we hier wat weerwerk aan te bieden.
Wie had je in gedachten?
80% van de mensen loopt achter de media aan, en onze wetenschappers, universiteiten, bedrijven en politici -op een enkeling na- zijn allemaal deel van het globale systeem.
Ze doen allemaal mee met een tot op het bot kwaadaardig en corrupt systeem zonder het te weten. “Opdelen van macht in kleine organisaties, afdelingen die het werk van elkaar niet kennen, zo kun je een groot kwaadaardig systeem besturen zonder dat de betrokkenen door hebben waar ze mee bezig zijn. (Hanna Arendt)
Ambtelijke klimaatideologen die deze idiote klimaatmaatregelen verzinnen op basis van Greetje Tuindwerg haar eisen om directe politieke klimaatactie. Wat een schaamteloze onzinnige vernieling van oerbossen om (vergeefs) de klimaatverandering stop te kunnen zetten. Boosheid is een understatement in deze.
Wat wordt dan verstaan onder “echte actie”?
Ik bedoel, goed, met woorden, maar dat is de grens.
De beste actie is afgewogen eerlijke voorlichting en dus hoor en wederhoor. Precies waar de oprichters van de site en CLINTEL voor pleiten. Nu is het koekoek éénzang in de MSM. Misschien kan het opstappen van Gelauff daar iets aan veranderen.
Het is niet alleen het plaatsen van die luchtmixers maar ook het transport er naar toe wat onherstelbare schade gaat aanbrengen. En ja indien die lieden zo bang zijn voor iets waarvoor je totaal geen angst hoeft te hebben, laat ze voor de kap van die bomen deze nuttig inzetten en genoeg touw ter beschikking stellen dan zal de kap van die bomen niet meer nodig zijn.
Maar de mens is al zover van de natuur komen te staan dat ze niet beseffen waar ze mee bezig zijn. Bomen en bossen zijn de longen van onze aarde, dus de Duitsers vernietigen hun/onze longen en is dat geen misdrijf jegens de mensheid??
OK, van die Marcel Gelauff en die Shula Rijxman zijn we af; maar gaan we erop vooruit?
Toch zijn er lichtpuntjes, zelfs in Nederland.
Zojuist de boeiende reportage gezien over het ‘Kamp’ in Hoek van Holland. Dat is vlak na de oorlog opgetuigd om de Rotterdammers (e.o.) wat rust te geven die in de platgebombardeerde stad niet te vinden was. Staanplekken werden verhuurd en de mensen bouwden allemaal zelf hun huisje.
Kennelijk zag iemand in de gemeente Rotterdam het grote geld en het kamp moest maar verkocht worden aan een investeerder, hetgeen een einde zou betekenen aan het plezier van 95% van de huidige bewoners, want die zouden de torenhoge prijzen van de luxe chalets niet meer kunnen opbrengen.
Dankzij verzet liet de gemeente het plan varen, ook al omdat er stiekeme onderonsjes met investeerders aan het licht kwamen. Hulde voor de gemeentelijke ombudsman, een mevrouw overigens.
Kamp in eigendom overgedragen aan de bewoners.
Kortom, terug knokken helpt, als je het maar op de goede manier doet en vooral samen.
Peter van Beurden
Ik denk dat vele Nederlanders ERNSTIG in problemen komen door deze overheidsmisdraginggen. Waarom niet activiteiten hier omvormen tot ADVIEZEN (technisch,juridisch) voor deze slachtoffers?
Deskundigen waarmee wij dan kunnen helpen. Zo kunnen we proberen deze waanzin te stoppen en/of goed te bestrijden.
HIER VERDER OVER BRAINSTORMEN ?
Jan Pel
Ik denk dat vele clubs dat al doen. Kijk maar naar de anti-windturbine lobby. Helaas krijgen die na de massieve eerder indoctrinatie van “groene” clubs weinig poot aan de grond. Geholpen door de rechterlijke macht en wrakke wetgeving.
Nieuwsgierig dat ik ben toch maar even opgezocht om hoeveel bomen het nou eigenlijk gaat. Het antwoord is gevonden: 250 beuken en jonge sparren. (5000 ha sparrenbos was al om vanwege stormen, droogte en kevers)
Bron: https://www.hessenschau.de/politik/bis-zu-240-meter-hoch—18-windraeder-im-reinhardswald-genehmigt,windraeder-reinhardswald-100.html
90 procent van de geselecteerde installatiegebieden zijn sparrencalamiteiten, d.w.z. gebieden met reeds beschadigde bomen. “We zien de effecten van klimaatverandering en maken daar gebruik van”, zegt directeur Ralf Paschold tegen de HR. Ingrepen in beuken opstanden die nog intact zijn, moeten grotendeels worden vermeden. Het aantal te kappen bomen voor het windpark is dan ook “extreem klein”, zo’n 250 beuken- en jonge sparren moeten nog wijken.
Het artikel en reacties zo lezende leek het er even op dat iedereen er vanuit ging dat 200km2 oerbos gekapt werd. Dat viel dus wel mee.
Toch maar even opgezocht…
“We zien de effecten van klimaatverandering en maken daar gebruik van”
Het is gewoon een van de vele smoezen die er eigenlijk altijd de ronde doen bij projecten met “gevoelige” ingrepen.
Zo worden heden ten dage duizenden hectares gemengd bos gekapt om terug te brengen naar de oorspronkelijke staat….
Dat kwam wonderwel goed uit voor de biomassa centrales.
Vandaar ook dat honderdduizenden bomen met prachtig hout om te gebruiken allemaal in stammen van 2 meter worden gezaagd. De bouw komt er achter doordat er geen timmerhout meer beschikbaar is, de producenten verkopen het liever met winst aan de biomassa centrales dan dat ze er duur op de millimeter nauwkeurig timmerhout van maken.
Als je écht nieuwgierig bent neem je geen genoegen met een smoes, dan zoek ja verder naar oorzaak gevolg, en wie er het meeste van profiteert.
Toch maar even opgezocht…
“Maßgeblich betroffen ist ausgerechnet der Reinhardswald: In ihm wurden später sieben Teilflächen von zusammen 20 Millionen Quadratmetern – das entspricht zehn Prozent seiner Gesamtfläche – als sogenannte Windvorrangflächen ausgewiesen. Dies bedeutet zwar nicht, dass diese komplett gerodet werden, jedoch, dass innerhalb dieser Gebiete so viele Windkraftwerke wie möglich zu bauen sind.
Die Folge der Bebauung wäre, dass kilometerlange Großbaustellen mitten im Wald mit allen dazu baulich erforderlichen Rodungen, Bodenbewegungen, teilweise metertiefen Gründungen der Fundamente und Flächenversiegelungen entstünden. Insgesamt könnten 60 oder sogar mehr Großwindanlagen überwiegend auf den Höhenlagen im Reinhardswald entstehen.
Im Verbund bilden allein diese ersten 18 Windanlagen eine gigantische Luftraumbarriere von beinah zehn Kilometern Länge auf den Höhenlagen. Um sie zu erschließen, sind mehr als 14 Kilometer Straßenbau nötig, davon mehr als sechs Kilometer als völlige neue Trasse auf der Kammlinie, wo bislang noch nicht einmal Forstwege existierten. Auch auf der übrigen, mehr als sieben Kilometer langen Zufahrtsstrecke müssen Forstwege erweitert, der Waldboden tiefgründig ausgekoffert und anschließend mehrschichtig schwerlastverkehrsfähig aufgebaut werden. Hinzu kommen noch mehr als zwölf Meter breite Kurvenradien sowie Überhol- und Ablagebuchten. Die Zufahrtsstraßen durch den Wald sind so zu errichten, dass Schwerlasttransporter sie über den gesamten beantragten Nutzungsraum von 30 Jahren befahren können. Schließlich sind allein für die ersten 18 Anlagen zwei Jahre Bauzeit im Wald veranschlagt. Der weithin bekannte und berühmte Reinhardswald würde zu einem Zentrum der Windkraftanlagen in Deutschland werden.
https://www.pro-wald.org/bedrohte-waelder/reinhardswald-nordhessen-sturm-im-maerchenwald
Vanochtend terug gereden van Parijs naar huis. van de enkele honderden windmolens die op het Noord Franse plattenland staan draaide er geen een. gelukkig begon het na de Belgische grens weer wat te waaien.
Wel wat misverstanden in het oorspronkelijke artikel en in jullie reacties. Het zogenaamde oerbos is een sterk door mensen en beesten gemanipuleerd bos. Het natuurlijke eindstadium ziet er geheel anders uit. Boktorren (kevers) vormen secundaire aantastingen, waarbij die in naaldhout de meest treurige beelden opleveren. Er komen (andere) boktorren in diverse boomsoorten voor. Maar ze krijgen kansen door slechte (bosbouwkundige) methodieken en vooral door overmatig waterafvoer of door onttrekking van drinkwater.
‘Productiebossen’ is een term die tot misverstanden leidt. Bij natuurlijke ontwikkeling zijn jonge en daarop volgende stadia van bossen samengesteld uit weinig boomsoorten en meestal gelijkjarig. Die bossen zijn het meest geschikt om de houtvoorziening te dienen. Door selectieve kap ontstaan daaruit gevarieerde bossen met andere ecologische waarden. Biodiversiteit moet je zien over hele lange perioden, variërend van plek tot plek in de tijd. Oerbossen en productiebossen zijn beelden die in die ontwikkeling kunnen passen. Maar sprookjesbossen zijn sterk gemanipuleerde tuinen.
Niettemin is het opofferen van bos voor windmolens, zonnepanelen of biomassa compleet fout.
Leffert Oldenkamp
Het leuke en tegelijkertijd verwarrende is dat vele beroepsgroepen anders naar een bos kijken. Van tijd tot tijd valt er een beroepsgroep af. Scheepsbouwers, houtvesters, jagers, ecologen kijken allemaal op hun eigen manier naar een bos/oerwoud.
Daarbij is het ook nog eens tijds afhankelijk en volgt het de politieke mores.
Ik ondersteun je conclusie ten volle. Of het nu als een recreatiebos, een productiebos of inmiddels als natuurbos op de kaart staat.
Peter,
Maar mijn beschouwing had niet de bedoeling om een andere kijk op het bos te krijgen, maar om te beseffen dat de terminologie die wordt gebruikt aanleiding tot misverstanden geeft. De natuurlijke ontwikkeling van bossen gaat gepaard met vooral rechte stammen. Jongere bossen vormen bovendien vrij eentonige bossen, die ‘liefhebbers van kromme bomen’ graag productiebos noemen. Ik durf rustig te beweren dat de bossen die de mensen mooi vinden gemanipuleerde bossen zijn. Vanuit verschillende belangen , vooral veeweiden en brandhoutoogst zorgen daarvoor. Lees verder het boek van Simon Schama ( Landschap en Herinnering).
De verhalen over gemanipuleerde bossen en bomen. Het worden nu cultuur-historische parels genoemd en door ecologen als pure natuur aangeduid, wat een verkeerde voorstelling van zaken is. Wohlleben is de grote animator van dat misverstand. Hij was een mislukte beambte van de Duitse bosdienst ( ken oud- collega’s van hem) , maar verkoopt heel veel boeken.
Onder ecologen en houtvesters bevinden zich dus allerhande goed en slecht functionerende ‘deskundigen’, zoals in het rijk van alle deskundigen. Zie verder mijn verhaal ‘bos2.0’ dat door Eduard Harinck is verspreid en wellicht ook naar jou. Wist je overigens dat de titel houtvester door Jacoba van Beieren is ingevoerd? Het betekent ‘hoeder van de veste’. In die tijd was het gedachtengoed van bosbeheerders al op het inzicht gebouwd dat jong, aangelegd bos aan natuurlijke ontwikkelingen gespiegeld moet zijn. In de Engelse vakliteratuur heet dat ‘mimicken’.
De huidige inzichten zijn te veel gericht op het behouden van beelden die er waren en waarvoor de condities niet meer terugkeren. Ontwikkeling gaat vooruit en niet achteruit.