Margo Smit. Ombudsman NPO.

Door Margo Smit.

Hilversum, 22 april 2025

Beste heer Geersing,

Enige tijd geleden legde u een klacht aan ons voor m.b.t. diverse berichten van NOS Nieuws (in een enkel geval ook uitgebreid tot Nieuwsuur) over het klimaat, en sloot een serie e-mails bij als bijlagen en invulling van uw klacht.

Wij legden de klacht allereerst terug naar de omroep, om deze de mogelijkheid te geven rechtstreeks aan u te reageren, zoals de klachtenprocedure van de Ombudsman voor de publieke omroepen voorschrijft. De omroep heeft daarvan geen gebruik gemaakt en u legde e.e.a. daarna bij ons terug met het verzoek om een onderzoek te starten. Wij sturen hierbij onze reactie aan u en aan de omroep zodat ook deze kennis heeft van onze mailwisseling.

Redactionele autonomie

Een groot aantal van de mails die u als onderdeel van uw klacht aan de omroep en uiteindelijk ook aan ons stuurde (onder meer mails van 29-9-2024, 12-10-2024, 24-10-2024, 30-10-2024, 4-11-2024, 7-11-2024) draaide om informatie die uws inziens ontbrak in de berichtgeving van NOS Nieuws of Nieuwsuur. Wij hebben in een eerdere mailwisseling met u toegelicht dat redacties autonomie hebben bij het bepalen of informatie al dan niet meegenomen dient te worden in een specifiek bericht, welke invalshoek daarbij gekozen wordt en welke bronnen/sprekers daarbij gebruikt worden. De vrijheid van journalisten en journalistieke redacties wordt wettelijk geschraagd en geborgd in artikel 7 van de Grondwet en artikel 10 lid 1 EVRM (als persvrijheid), artikel 2.88 lid 1 van de Mediawet (als redactionele autonomie), en benoemd in diverse jurisprudentie (zie o.a. hier, hier en hier).

Ook is destijds in contact met u aan de orde gekomen dat niet ieder artikel altijd alles kan bevatten dat aan informatie voorhanden is; een journalistiek bericht is geen encyclopedie en hoeft dat ook niet te zijn. Nieuwswaarde is één van de criteria op grond waarvan selectie toegepast kan worden.

Ook enkele van de mails die u de Ombudsman separaat stuurde (bv 16-1-2025, 31-1-2025) betreffen nadere aanvulling van informatie die uws inziens ontbrak maar dus opnieuw de redactionele autonomie rakend. Argumentatie die wij eerder aan u gezonden hebben, zullen wij hierbij niet herhalen. Maar herhaald mag wel dat de Ombudsman geen onderzoek instelt naar zaken die binnen de redactionele autonomie vallen, aangezien die een (media- en grond)wettelijk vastgelegde vrijheid van een redactie betreffen.

Controleerbaar

Journalistieke berichtgeving dient controleerbaar te zijn. Dat is veelal een kwestie van bronvermelding en dat gebeurt bij NOS Nieuws/Nieuwsuur. Wetenschappelijke onderzoeken en gezaghebbende onderzoeksinstellingen worden vermeld. U geeft op diverse momenten aan het met gebruikte bronnen of opgevoerde sprekers niet eens te zijn, of draagt alternatieven aan en dat is – zoals we u ook al eerder schreven – uw goed recht.

Maar NOS Nieuws en Nieuwsuur kunnen op grond van de redactionele autonomie hun berichtgeving op deze bronnen en sprekers stoelen en zo hun berichtgeving conform de afspraken in de code controleerbaar maken. Het publiek kan dan zelf een afweging maken welke geloofwaardigheid het aan de gebruikte bronnen toekent. U schrijft in diverse bewoordingen (wij parafraseren hier) dat de redacties het publiek dwingend voorschrijven hoe over het klimaat te denken. Maar in de berichtgeving is juist bronvermelding veelal aantoonbaar, op grond waarvan publiek zich zelf een mening kan vormen.

Werkelijkheidsgetrouw

Een journalistiek bericht dient de werkelijkheid geen geweld aan te doen. Dat nu is (ook in andere mails) uw voornaamste bezwaar tegen de berichtgeving van NOS Nieuws en Nieuwsuur. Door gebruik van specifieke bronnen en het niet gebruiken van andere (onder meer door u aangedragen) bronnen, zou er een eenzijdig en onjuist beeld ontstaan dat leidt tot klimaathysterie met totalitaire trekken, zoals u het omschrijft.

U betwist ook de wetenschappelijke informatie zelf waarop NOS Nieuws/Nieuwsuur klimaatberichtgeving baseert (bijvoorbeeld in uw mails van 7-11-2024, 8-11-2024). Dat kunt u uiteraard doen. Er is echter geen noodzaak de gebruikte bronnen overboord te zetten om plaats te maken voor de uwe. Uw claims hierover hebben niet meer gezaghebbendheid, omvang of zwaarte in onderbouwing dan de informatie die er is voor de onderzoeken en data die door de journalisten worden gebruikt en vermeld. Veelal integendeel.

U geeft aan de bestaande, vrijwel volledige wetenschappelijke consensus over (de rol van de mens bij) klimaatverandering niet voldoende gezaghebbend te achten. Dit resulteert erin dat u de wijze waarop de redacties over klimaatverandering berichten (en die gebaseerd is op deze bijnaconsensus) als niet werkelijkheidsgetrouw kwalificeert. Maar NOS Nieuws/Nieuwsuur kan deze bijnaconsensus wel zeker als controleerbare basis nemen van de informatie die men gebruikt, en zo voldoende werkelijkheidsgetrouw zijn.

Uiteraard kan toevoeging van meer/andere bronnen berichtgeving verbreden of verdiepen. Maar dat is geen verplichting, net zo min als het steeds geven van meerdere perspectieven.

Luchtvaart

In enkele van uw mails (o.a. 29-9-2024, 24-10-2024) valt u over de omvang van de rol die NOS Nieuws/Nieuwsuur bij klimaatverandering zouden geven aan de luchtvaart: u geeft informatie op grond waarvan deze kleiner is dan de redacties zouden doen voorkomen. KLM en Schiphol zouden als ‘de boosdoeners’ worden neergezet.

Nauwkeurige lezing en/of bekijken van de artikelen en items laat zien dat dit zo niet gebeurt. Deze concrete berichten gaan over de luchtvaart omdat daartoe op dat moment nieuwswaardige aanleiding is. Er wordt niet gesteld dat de luchtvaart dé boosdoener is. Bronnen voor het op gekozen moment aan de orde stellen van de rol van de luchtvaart worden genoemd. U kunt uiteraard die bronnen activistisch noemen. Echter, een instantie als het Planbureau voor de Leefomgeving heeft een breed gedragen onderzoeksreputatie, rapporten en onderzoeken worden in de brede samenleving als gezaghebbend gezien. Het is vanuit journalistieke relevantie en nieuwswaarde verklaarbaar en te billijken aandacht aan onderzoeken van het PBL te geven.

Tot slot

Een aantal van de mails die u de hoofdredactie van NOS Nieuws in het najaar van 2024 stuurde, bestonden uit open brieven over de invulling van berichtgeving of uw melding dat NOS Nieuws slechts ruimte geeft aan klimaathysterie of klimaatalarmisme. Wij gaven het u al eerder aan: in onderwerps-, invalshoek-, bronnen- of sprekerskeuze zal de Ombudsman niet treden omdat deze redactionele autonomie betreffen.

U verwijt daarnaast in onze onderlinge correspondentie dat de Ombudsman zelf een standpunt inneemt over klimaatverandering en dat inbrengt in ons onderzoek. De Ombudsman neemt nadrukkelijk geen standpunt hierover in, dat is de rol noch de taak van de Ombudsman. Wij kijken naar het journalistiek handelen volgens de afspraken in de Code Journalistiek Handelen.

Wij konden in eerdere correspondentie met u de journalistiek-ethisch juiste handelwijze van de redacties van NOS Nieuws/Nieuwsuur in uw optiek niet voldoende hard maken. Ook niet na onderzoek onzerzijds. Noch konden wij u toen doen inzien wat de redactionele vrijheid behelst die redacties hebben om een journalistieke koers te kiezen.

Wij hebben niet de illusie dat dat ons ditmaal wel lukt. En het is uw recht het ook na onderzoek en toepassing van de Code Journalistiek Handelen niet met de Ombudsman eens te zijn of te worden. Maar dat hoeven wij elkaar vanaf nu niet meer te blijven melden.

Met vriendelijke groet,

Margo Smit

Ombudsman voor de Publieke omroep

***

Reactie van Bauke Geersing

Beste mevrouw Smit,

Dank voor uw uitgebreide reactie op mijn klacht. Die biedt een duidelijk inzicht in de wijze waarop u mijn klacht hebt behandeld. Ik meen dat uw wijze van behandeling en daarmee het resultaat ervan voorbij gaan aan enkele essentiële onderdelen die doorslaggevend zijn. Ik licht dat graag toe.

Uw neemt als uitgangspunt de, wat u noemt, redactionele autonomie, van de NOS/NTR. Daarbij verwijst u naar drie uitspraken van de Rb Midden-Nederland. In dat kader wordt verwezen naar artikel 7 Grondwet en artikel 10 EVRM. Dit recht is onderworpen aan beperkingen die bij de wet zijn voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk zijn. Dan komt de Mediawet op het toneel. Die schrijft voor in artikel 2.1 lid 2 sub.a dat taakomroepen, zoals de NOS en NTR zijn, een media-aanbod verzorgen dat evenwichtig, pluriform, gevarieerd en kwalitatief hoogstaand is en zich tevens kenmerkt door een grote verscheidenheid naar vorm en inhoud. Deze bepaling werpt een dam op voor een beperkte en eenzijdige berichtgeving door NOS/NTR.

Artikel 2.1 lid 2 sub b. schrijft voor dat het media-aanbod van NOS/NTR op evenwichtige wijze een beeld van de samenleving geeft en de pluriformiteit van onder de bevolking levende overtuigingen, opvattingen en interesses op maatschappelijk, cultureel en levensbeschouwelijk gebied weerspiegelt. Deze bepaling verplicht de NOS/NTR dat belangrijke onderwerpen aan de orde worden gesteld en dat dit op evenwichtige wijze dient te gebeuren en dat dan een beeld wordt gegeven van de verschillende perspectieven die bestaan m.b.t. het gekozen onderwerp.

Op grond van deze bepalingen  zijn de NOS/NTR verplicht te berichten over het klimaat, omdat dit een belangrijk onderwerp is. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de oorlog in Oekraïne. In die zin hebben NOS/NTR niet de vrijheid te kiezen wat hen uitkomt.

In mijn klacht gaat het niet om die ruimte van het maken van een keuze. In mijn klacht gaat het over wat de NOS/NTR daarna doen, als de keuze is gemaakt om over het klimaat te berichten.

Dan is het een feit van algemene bekendheid dat er over het klimaat twee opvattingen bestaan, dat zijn de opvattingen van klimaatalarmisten en die van de klimaatsceptici. De Mediawet en de Journalistieke Code NPO verplichten de NOS/NTR aan beide perspectieven aandacht te besteden. Immers die regels verplichten tot evenwichtige en waarheidsgetrouwe berichtgeving. Het leveren van slechts één van beide standpunten is niet evenwichtig en evenmin waarheidsgetrouw, omdat er immers twee standpunten bestaan.

U rechtvaardigt de eenzijdige keuze van NOS/NTR door te stellen dat er sprake zou zijn van vrijwel volledige wetenschappelijke consensus over de rol van de mens bij klimaatverandering. U noemt dat enkele keren ‘bijna consensus’.

Er bestaat echter geen dergelijke consensus. Prof. Dr. Gisela Müller-Plath, ontmaskert dit wat zijn noemt ‘een hardnekkig sprookje’. Op climategate.nl staat dit wetenschappelijk essay integraal. Uit dit essay blijkt dat het onderzoek dat tot die ‘wetenschappelijke consensus’ concludeerde was gebaseerd op 1) een verkeerde populatie, 2) een verkeerd  criterium en 3) statistische vertekening door eenzijdig financierings- en publicatiebeleid. Prof. Gisela Müller- Plath meent dat de reguliere media-uitingen over consensus en het vermeende gebrek aan afwijkende stemmen onjuist is. Zij stelt: ‘In termen van wetenschappelijke reputatie overtreffen de ‘sceptici’ de ‘alarmisten’ ruimschoots: tot de sceptici behoren onder meer de Nobelprijswinnaars voor de natuurkunde Ivar Glaever (1973), Robert Laughlin (1998) en John Francis Clauser (2022). Onder de alarmisten bevindt zich geen Nobelprijswinnaar. Bovendien wijst zij  op tal van wereldberoemde wetenschappers met een grote reputatie die zich uitspreken tegen het klimaatalarmisme dat de bijdrage van de mens centraal stelt aan de opwarming van de aarde en de klimaatverandering.

Daarmee komt vast te staan dat u een onjuist uitgangspunt hanteert nu die bijna consensus niet bestaat.

U schrijft dat de Ombudsman nadrukkelijk geen standpunt inneemt over klimaatverandering. Echter, dat doet de Ombudsman wel door te kiezen van een bijna consensus, terwijl die in werkelijkheid niet bestaat.

Mocht een dergelijke consensus bestaan dan staat ook dan nog vast dat er verschillende opvattingen bestaan. Ook in dat geval staat dan vast dat de Ombudsman wel een eigen standpunt inneemt over klimaatverandering.

Het niet innemen van een eigen standpunt zou ertoe moeten leiden, dat de Ombudsman de NOS/NTR voorhoudt dat i.v.m. de evenwichtigheid van de berichtgeving en het bieden van verschillende perspectieven, in berichtgeving over dat onderwerp die standpunten en die perspectieven blijken. Ten onrechte doet de Ombudsman dat niet. En daarmee neemt de Ombudsman dus wel een standpunt in.

U suggereert herhaaldelijk dat ik een inhoudelijk standpunt m.b.t. het klimaat zou wensen in de berichtgeving van de NOS/NTR daaromtrent. Dat is onjuist. Ik meen slechts dat de NOS/NTR aan beide standpunten evenwichtig aandacht behoort te geven. Dat doen NOS/NTR nu juist niet. Uit de feiten en omstandigheden blijkt dat dit niet gebeurt, omdat NOS/NTR het klimaatalarmisme aanhangen.

Het is evenmin zo dat de NOS/NTR op grond van de door u naar voren gebrachte redactionele autonomie een vrije keuze zouden hebben in het gebruik maken van bronnen. Dat miskent de (wettelijke) verplichting voor de NOS/NTR om  in de berichtgeving de werkelijkheid geen geweld aan te doen. Dat wil zeggen dat de NOS/NTR dienen te streven naar het weergeven van de waarheid omtrent het klimaat.

U meent dat de NOS/NTR niet de verplichting zouden hebben om door middel van meer/andere bronnen de berichtgeving te verbreden of te verdiepen.  U schrijft: ‘Maar dat is geen verplichting, net zo min als het steeds geven van meerdere perspectieven.’

Het komt mij voor dat dit standpunt van u in strijd is met de Mediawet en de (grondslagen) van de Journalistieke Code NPO.

De centrale nieuwsvoorziening van de NPO die actief meewerkt aan het zaaien van angst en het in stand houden van een  narratief dat zeer schadelijk is voor de Nederlandse samenleving. Dat is het actief meewerken aan manipulatie en propaganda. Daarmee verliest de NPO haar geloofwaardigheid.

Uw behandeling van mijn klacht is ook gebaseerd op een onjuist uitgangspunt, nu u meent dat de Ombudsman geen onderzoek instelt naar zaken die binnen de redactionele autonomie vallen. In uw taakstelling staat dat juist wel de journalistieke uitingen van de publieke omroepen worden onderzocht.

Zo blijkt dat u op grond van m.i. onjuiste uitgangspunten m.b.t. uw eigen taakstelling, de Mediawet, de Journalistieke Code NPO en een niet bestaande wetenschappelijke (bijna) consensus u niet wilt vaststellen dat het slechts uitzenden van klimaatalarmisme door de NOS/NTR, dat feitelijk en bij herhaling gebeurt, in strijd is met de verschillende verplichtingen die op de NOS/NTR rusten.

Uw verwijzing naar de drie uitspraken van de Rechtbank Midden-Nederland, leidt niet tot een ander standpunt. In een van die uitspraken verwijst die rechtbank zelfs naar het belang van onderzochte feiten en een betrouwbare en nauwkeurige verslaglegging. Aan die normen voldoet de verslaglegging over het klimaat van de NOS/NTR niet.

U meent aan het slot van uw brief dat een voorzetten van onze gedachtewisseling niet opportuin zou zijn. Als dat uw standpunt blijft na ontvangst van mijn brief, noodzaakt  u mij andere wegen te gaan bewandelen.

Het betreft hier immers een zaak van groot belang voor de Nederlandse bevolking. Door het standpunt dat u ter zake inneemt worden NOS/NTR niet gemaand zich wel te gedragen conform de op hen rustende verplichtingen. Dat is niet aanvaardbaar.

Bauke Geersing.

De centrale nieuwsvoorziening van de NPO die actief meewerkt aan het zaaien van angst en het in stand houden van een  narratief dat zeer schadelijk is voor de Nederlandse samenleving. Dat is het actief meewerken aan manipulatie en propaganda. Daarmee verliest de NPO haar geloofwaardigheid. Hetzelfde geldt voor het instituut de Ombudsman NPO, die zijn taakstelling niet uitvoert.

Met vriendelijke groet,

Mr. Bauke Geersing, voormalig directeur NOS.

***