Door Ap Cloosterman.
In het jaar 1666 toen Newton onder een appelboom zat, viel er een appel op zijn hoofd: Een voorwerp valt door de aardse zwaartekracht altijd verticaal naar beneden!
Wetenswaardigheden over zwaartekracht
De zwaartekracht of gravitatie is een aantrekkende kracht die twee of meer lichamen op elkaar uitoefenen. Zwaartekracht speelt een rol bij het aardse klimaat: De hellingshoek (obliquiteit) van de Aarde wordt er mede door bepaald.
Massa is een voorwerp-eigenschap en kan gezien worden als het totaal aantal moleculen waaruit iets bestaat. De meeteenheid is de kilogram. Massa van een voorwerp verandert niet. Massa is op Aarde even groot als op de Maan of Mars. Maar het gewicht is duidelijk verschillend! Gewicht is de kracht waarmee een massa duwt op zijn draagvlak.
De eenheid van gewicht is Newton. Onze notatie in kilogram is dus verkeerd!
1 kilo = 9.81Newton (N) en 1N = 0.102 kilo.
Iemand weegt dus geen 80 kg, maar 80 x 9.81 = 784.8 Newton.
Probeer dat maar eens de mensheid wijs te maken!
Elk voorwerp heeft een massa
Isaac Newton (1643 – 1727) bedacht, dat massa’s elkaar aantrekken en dat de zwaarste massa het lichtere voorwerp naar zich toetrekt: De appel valt dus op de Aarde en (gelukkig) en niet omgekeerd.
In de praktijk trekt de appel natuurlijk ook aan de Aarde. De wet van Newton betreft de aantrekkingskracht (F), die de Aarde uitoefent op een voorwerp dat zich op het aardoppervlak bevindt volgens de formule F = m x g. Hierin is m de massa van het object dat wordt aangetrokken in kilogram, g is de valversnelling op Aarde en heeft een waarde van 9.81m/sec2. De aantrekkingskracht van de Aarde op ons lichaam is ons lichaamsgewicht en wordt dus uitgedrukt in Newton.
Voor de mens zijn 3 dimensies waarneembaar: Lengte, breedte en hoogte. Albert Einstein (1879 – 1955) voegde een vierde dimensie hieraan toe: Tijd/Ruimte (algemene relativiteitstheorie) Deze dimensie geldt volgens Einstein voornamelijk in de ruimte, waar sprake is van grote afstanden. De dimensie Tijd/Ruimte ziet Einstein als een rubber laken waar sterren en planeten een deuk in veroorzaken.
Een balletje met voldoende snelheid zal zonder weerstand rondom het dieptepunt van het laken blijven draaien.
Bezien we nu ons zonnestelsel: dan veroorzaakt de Zon een flinke deuk in dit laken (Tijd/Ruimte), waardoor planeten rondom de Zon blijven draaien. Onderstaande afbeelding: kromming van de ruimte door de Aarde:
De deuk, de kromming door de Aarde in het weefsel ruimtetijd.
Volgens Newton heeft een massa geen invloed op licht (volgens Newton is licht een massaloze golf), zodat licht zich langs een zware massa zijn weg rechtdoor zal vervolgen. Volgens Einstein is licht een energiepakketje, dat zich als een golf voortbeweegt en wel degelijk onder invloed van massa kan afbuigen.
Tijdens een zonsverduistering (de Maan staat tussen Zon en Aarde) is deze theorie van Einstein keihard bewezen:
Een bepaalde ster is, die achter de Zon staat is op Aarde niet zichtbaar. De Zon overstraalt het licht van de ster. Bij een zonsverduistering is er geen sprake van overstraling door de Zon en zien we de ster wel staan en dat komt omdat het sterlicht door de Zon wordt afgebogen in de richting van de Aarde. Zie ook onderstaande afbeelding.
De Aarde kent verschillen in zwaartekracht
Zwaartekracht werkt vanuit het middelpunt van de materie. De zwaartekracht van de Aarde wordt beïnvloed door hoge bergen, diepe troggen in de oceaanbodem, de dikte en dichtheid van lagen gesteente en de afwijkende bolvorm.
Geel is het sterkst, blauw het zwakst.
De nevenstaande afbeelding geeft de vorm van de Aarde “misvormd” weer door de zwaartekracht.
Hoeveel de zwaartekracht precies verschilt, wordt gemeten door ESA’s Gravity field and steady-state Ocean Circulation Explorer (GOCE) satelliet.
GOCE – ESA’s zwaartekrachtverkenner
Om het sterkst mogelijke zwaartekrachtsignaal waar te kunnen waarnemen gaat GOCE in een lage baan om de Aarde vliegen, 255 kilometer boven de Aarde. In zijn baan rond de Aarde komt het ruimtevaartuig over gebieden waarvan de zwaartekracht verschilt. GOCE beweegt hierdoor op en neer. Met zijn antenne zendt hij vervolgens deze veranderingen door. In oceanen veroorzaken de aardse zwaartekracht niveauverschillen. Over een afstand van honderd kilometer kan het waterniveau hierdoor meerdere meters in hoogte verschillen!
Tussen de oostelijke Middellandse Zee en de Rode Zee zit bijvoorbeeld een hoogteverschil. Omdat het Suez kanaal over vlak terrein loopt, zijn daar voor de scheepvaart geen sluizen nodig. Zodoende kan het water uit de Rode zee ongehinderd de Middellandse Zee instromen.
Het meten van zwaartekrachtgolven
Zwaartekrachtgolven of gravitatiegolven zijn “verstoringen in de kromming van de ruimtetijd”, die zich van de bron af voortbewegen als golven. Ze vervoeren energie als zwaartekrachtstraling. Het zijn met andere woorden rimpels in het weefsel van de ruimtetijd, die zich met de snelheid van het licht voortbewegen en die energie afvoeren. Als je je hand beweegt door stilstaand water, zie je rimpels ontstaan als gevolg van de beweging en welke zich door het water naar de kant bewegen. Volgens de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein gebeurt hetzelfde als zware objecten om elkaar heen draaien en daarmee het “weefsel” ruimtetijd laten rimpelen.
Nu is het zo, dat als een voorwerp een zwaartekrachtgolf opneemt dan neemt zijn lengte toe!. Volgens de theorie is die vervorming extreem klein, in de orde van -21 meter (1 gedeeld door 10.000.000.000.000.000.000.000) De vervormingen zijn te meten met een interferometer.
Wereldwijd zijn er 5 detectoren voor het meten van zwaartekrachtgolven: LIGO in Livingston, LIGO in Hanford, LIGO in India, Virgo in Pisa en Kagra. LIGO Hanford (in het zuidoosten van de staat Washington) en LIGO Livingston liggen 3002 km uit elkaar.
Luchtfoto (gemaakt in 2023) van het LIGO Hanford Observatorium (Credit: Caltech/MIT/LIGO Lab).
Er is geld te verdienen met het verschil in zwaartekracht
Je zou verwachten dat bij het afwegen van goud een balans wordt gekozen waarbij de zwaartekracht niet van invloed is:
De zwaartekracht werkt aan beide kanten van de weegschaal waardoor de zwaartekracht geen rol speelt.
Goud wordt gewogen met een juweliers weegschaal (slechts één schaal!) en wel aan de hand van de hoeveelheid druk die uitgeoefend wordt op de sensor. Deze sensor meet de druk die ontstaat door het te wegen voorwerp. De sensor geeft daarna de informatie door aan een chip die in de weegschaal zit. Deze chip zet dan de informatie om naar cijfers die je kunt aflezen op het scherm van de weegschaal. Dat betekent dus dat het gewicht verschillend kan zijn op verschillende plaatsen op Aarde.
Juweliersweegschaal
Het komt mij dan ook bijzonder vreemd over wat ik lees op de website van www.goudenzilverweging.nl.
Zolang de weegschaal op Aarde wordt gebruikt is er niets aan de hand ?? Dan kan de zwaartekracht F in massa omgerekend worden: F= m x 10.
m = F/10
Ap Cloosterman.
Dat is echter een ruwe berekening, immers de zwaartekracht F zou op de diverse plaatsen moeten zijn;
* in Nederland en België; F= m x 9,81
* op de evenaar; F= m x 9,78
* op de Noordpool; F = m x 9,83
* op de maan; F= m x 1,63
In Nederland geldt voor een voorwerp met een massa van 50 kg:
F= 50 x 9,81 = 490,5 N = 49,05 kg.
Dat betekent dat de weegschaal op de evenaar niet 49,05 kg aanwijst maar 50 x 9,78/9,81 = 49,85 kg.
Op de Noordpool wijst de weegschaal 50 x 9,83/9,81 = 50,1 kg aan.
Op de maan wijst de weegschaal 50 x 1,63/9,81 = 8,3 kg aan.
Dus: koop goud op de Evenaar of liever op de Maan en verkoop het op de Noordpool.
***
@ Ap
Proficiat om deze materie voor de gewone man te duiden , dat dit best moeilijke materie is getuigd de volgende vraag.
Mijn vraag is of de zin “Tussen de oostelijke Middellandse Zee en de Rode Zee zit bijvoorbeeld een hoogteverschil. Omdat het Suez kanaal over vlak terrein loopt, zijn daar voor de scheepvaart geen sluizen nodig. Zodoende kan het water uit de Rode zee ongehinderd de Middellandse Zee instromen” correct is? want het hoogteverschil wordt gerealseerd door een verschillende aantrekkingskracht, analoog zorgt een hoge en lagedruk gebied over een wateroppervlak voor een hoogteverschil zonder dat er een waterstroom aan te pas komt.
Mooi om weer eens een artikel van jou te lezen. Door mij altijd weer gewaardeerd. Ik ga het eens goed tot me door laten dringen.
Dank, Peter
Meneer Cloosterman wat bent u knap!
Weet u waarom de TwinTowers instortten op 11 september 2001, tegen hun footprint in en hele stukken viel met de versnelling van de zwaartekracht? Tegen hun eigen ondersteuningsconstructie in?
En gebouw no 7 ‘s-middags ook?
Ab, wat een leuk geschreven artikel, vooral omdat je het lardeert met opmerkingen over het in- en verkopen van goud om de impact van de zwaartekracht te duiden. Hulde.
Zonder ook maar iets aan je verhaal te willen afdoen, toch nog een kanttekening.
Voor mij is dit gesneden koek. Zou dat wellicht iets te maken kunnen hebben met het feit dat ik voordat de Mammoetwet in werking trad mijn diploma HBS-B al in de zak had?
Of is dit meer een kwestie van de vraag stellen is hem beantwoorden :)
Ik realiseer me nu, hoeveel ik langzamerhand vergeten ben.
Hoewel – eigenlijk wist ik dat wel. Chemische en wiskundige formules, die ik vroeger probleemloos uitspoot, kan ik niet meer terugvinden in mijn kop. Soms de simpelste: hoe ziet ureum er ook al weer uit? Dat krijg je van de struggle for life.
Leuk weer eens terug te gaan naaar de basis, Ap.
Indertijd werden de ‘ontkenners’ (nu voor mij een geuzennaam) niet serieus genomen door minister Robbert Dijkgraaf: “Klimaatdebat? Je debatteert toch ook niet over de zwaartekracht?” https://www.demorgen.be/nieuws/fysicus-robbert-dijkgraaf-klimaatdebat-je-debatteert-toch-ook-niet-over-de-zwaartekracht~bd1a7d2c/
Voor de alarmisten: zwaartekracht is geen constante – klimaat is geen constante.
Dank voor uw artikel heer Cloosterman.
Dijkgraaf, niet te vergeten, was de ‘gepolitiseerde’ president van de KNAW …..
….. in welke hoedanigheid hij het klimaatalarmisme in Nederland een propagandistische swieper gaf,….
….. door niet te reageren op gefundeerde kritiek via gerichte ‘brieven met grieven’ vanuit gezamenlijke fysische (KNAW-leden) wetenschappers op het gepolitiseerde groen en linkse klimaat-ijsberensterfte & CO2-ban …..
…… en op KNAW propaganda voor een (on-realistisch) wereldwijd ‘hernieuwbare’ / anti-nucleaire energie-transitie naratief door hem gesteund onder de klimaatpolitiek subsidiegravende Universiteiten.
Ook via DWDD ‘universiteit’ presentaties voor de kwelbuis wist Dijkgraaf altijd uit te komen op de ‘gevaarlijke’ 100%-CO2-gedreven klimaatverandering zonder de overige ca. 40 natuurlijke klimaatfactoren ook maar te berde te brengen.
En als minister van onderwijs en wetenschappen kan ik mij van Dijkgraaf weinig aansprekende resultaten herinneren met enige wetenschappelijk onderbouwde kritiek op de effectloze ‘hernieuwbare’ energietransitie…. die terecht nu politiek aan het verzanden is.
Wie komt het bij me kopen op de maan? En dan het trensport erheen al. Ik koop het wel hier. Om CBDC voor te zijn. Zou het helpen? Daarna is het een ruilmiddel voor in het geniep. Je zal tenslotte niks bezitten maar toch gelukkig zijn.;-))
U zult zich mogelijk afvragen: “wat heeft zwaartekracht nu van doen met klimaatverandering”. In mijn volgende artikel “ Het lijkt wel eerder voorjaar te worden” zult u lezen dat zwaartekracht een grote invloed heeft op de aardse klimaatverandering.
Ik dacht er daarom goed aan te doen om u middels dit artikel in te wijden in het geheimzinnige onderwerp “zwaartekracht”.
Leest lekker weg, die weegschaal daar stinkt iedereen in.
In de uitleg van de verschillende zwaartekracht op aarde wordt geen melding gemaakt van de draaiing van de aarde.
Deze is hoofdzakelijk verantwoordelijk voor het verschil pool en evenaar kwa zwaartekracht meting.
Door de 1666 km/uur die men door de draaiing op de evenaar heeft en niet bij de pool ontstaat er een zwaartekracht verschil en is tevens de aarde een ellips.
Bij het komende artikel over klimaatverandering en zwaartekracht komt deze draaiing waarschijnlijk wel aan de orde.
De Coriolis kracht die hier het gevolg van is, is echt onmisbaar bij uitleg van alle wind en weerverschijnselen en dus klimaat.
Ps.
Door de snelheid bij een Concorde vlucht weegt men tijdens de vlucht 1% minder richting oost en 1% meer richting west.
Dus koop goud aan boord terwijl men naar het oosten vliegt met de Concorde en verkoop het goud weer terwijl men naar het westen vliegt.
Verschil is dan 2%.
Die 50 kg goud is dan 50*€940 goedkoper richting oost en 50*€940 duurder richting west.
Zo is een tripje met de Concorde zeer lonend.
Lo, op basis van een 0.50 patroon bestaan er tegenwoordig geweren voor scherpschutters. De beste schutters kunnen doelen op meer dan 2 km met grote precisie raken.
De aanvangssnelheid ligt op ongeveer 1.000 m/sec.
Probeer een uit te rekenen waar de schutter rekening mee moet houden als hij ter hoogte van de evenaar een doel wil raken dat op 2 km afstand precies ten noorden of ten zuiden van hem ligt.
Die schutter heeft daar gelukkig een aangepast zakjapannertje voor.
“doelen op meer dan 2 km”.”
Op die afstand moet de schutter rekening gaan houden met het Coriolis effect en de kromming van de aarde. Belangrijke andere factoren zijn temperatuur, luchtdruk, luchtvochtigheid, windrichting en -snelheid, kwaliteit van de munitie en wapen, is het zijn eerste schot (koud geweer) of een opeenvolgend schot (warmer geweer), Magnus effect, schot van hoog naar laag terrein of andersom of vlak terrein. Om maar es wat op te noemen. Verschillen in zwaartekracht zijn in verhouding met de hiervoor genoemde factoren te miniem om van noemenswaardige invloed te zijn.
Overigens ben ik tijdens mijn diensttijd niet verder gekomen dan 25 m met de Uzi.
AnthonyF
Zakjapannertje, leuk woord. En dan klagen we nu over de Chinezen. Die zijn inmiddels ook het rommelstadium voorbij.
Johan D.
Als “onze jongens en meisjes” dat straks allemaal eerst uit moeten rekenen als de dienstplicht weer wordt ingevoerd, kunnen ze niet eens meer “pang” roepen. Om over pief-paf-poef maar te zwijgen. Maar ook als hospik kun je aan het front goed werk doen.
Aardig complex AnthonyF.
Ik moet rekening houden met dat Trump meekijkt op Climategate en ik wil hem niet wijzer maken dan absoluut nodig. :-) :-)
Johan, allemaal waar wat je zegt. Ik heb me beperkt tot de invloed van de omwentelingssnelheid van de aarde en dat maakt het al ingewikkeld genoeg.
Dank voor je aanvulling.
Lo, zeker. Trouwens, dan was die Lee Harvey Oswald toch echt wel een stuk beter. :)
Newton had toch een tijdje niets te doen vanwege een pestepidemie die heerste en ontdekte de zwaartekracht op de boerderie .
Hij hield zich bezig met nog veel meer zaken , waaronder licht en wiskunde. (voerde daarover een strijd)
Op de gevel van het Boerhaave- museum te Leiden staat de formule geschreven waarmee Einstein het afbuigen van licht bewees na het geslaagde experiment van Arthur Eddington in een tweede poging op het eiland principle in 1919. Het maakte Einstein uiteindelijk tot een gezaghebbend en wereldberoemd wetenschapper want voor die tijd werd ie uitgelachen.
Christiaan Huygens vond Newton maar een opschepper , maar bij ontmoetingen hadden ze het over de zwaartekracht gehad en zo kwam het dat Christiaan Huygens bewees dat er een relatie bestaat tussen de zwaartekracht en de lengte van een slinger en schreef die op in een verbluffend simpele formule. De slingertijd van een slinger met een bepaalde lengte is altijd hetzelfde bij een bepaalde zwaartekracht. ( met een klok kon ook de hoogte worden gemeten van een berg )
En zo werd Christiaan Huygens dus de uitvinder van het slingeruurwerk waarmee de tijd zeer precies kon worden gemeten en weergegeven. Dat was wetenschap bedrijven.
In het Boerhaave museum zijn zijn klokken te zien . Heel bijzonder . Ook hoe ze toen al uitgevoerd werden .
100%
Bert,
De slingerformule van Christiaan Huygens wordt door constructeurs gebruik in eenvoudiger vorm, bv:
Door een gewicht hangend aan een veer rekt de veer d cm uit; brengt men het gewicht in beweging dan is de frekwentie vrijwel gelijk aan
5/wortel(d); frekwentie in 1/sec, d in cm.
Toepassing:
Zware machine met draaiende delen op constructie (staal of beton o.d.) geeft zakking door gewicht van d cm; dan te verwachten trilling zie formule hiervoor. Zorg dat deze frekwentie uit de buurt blijft van die van de draaiende machine!
Maar ook slinger-frekwentie is 5 gedeeld door wortel(lengte in cm).
interessant ook weer.
Achter die formule 2pie* de wortel uit l/g , schuilt natuurlijk een hele wereld aan ontdekkingen die daarvoor werden gedaan .
Bedenk dat Newton en Huygens leefden , slechts ca 30 jaar , nadat Galileo Galilei toestemming had gekregen van de kerk om zijn dialogo te publiceren . (1632 )
Die tijd moet de meest opwindende tijd zijn geweest voor de wetenschap , gezien de omstandigheden ook, maar ook toen lagen ze constant met elkaar in de clinch:
Galileo to Kepler on academic stupidity . August 10 1610
‘’ my dear Kepler, I wish that we might laugh at the stupidity of the human herd.
What have you to say about the principal philosophers of this academy who are filled with the stubbornness of an asp and do not want either the planets, the moon or the telescope, even though ihave freely and deliberately offered them the opportunity a thousand times ?
Truly , just as the asp stops its ears, so do these philosophers shut their eyes to the light of truth ‘’
de huidige wetenschappers zijn geen wetenschappers , maar zakkenvuller . Lees het verhaal over de voorzitter van Harvard die 10 miljoen binnenharkte van de farmaceutische industrie .
In dat licht moeten we ook ‘onze ‘ Robbert beschouwen en de hele KNAW -kliek .
Leuk, even terug naar de basis!
Dit moet eigenlijk gewoon parate kennis zijn, al was het in mijn geval wel een beetje weggezakt.
Ik ben erg benieuwd naar het volgende artikel.
Och Cornelia. Er is wel meer kennis bij je weggezakt hoor. Bijvoorbeeld over het begrip ‘democratie’.
Heb in mijn tijdens mijn studie nog eens een onderzoek gedaan op het eiland Menorca met een graviteitsmeter. Voor de hoogte moest worden gecorrigeerd, waarbij de hoogte werd bepaald aan de hand van de luchtdruk. De luchtdruk werd s’morgens en sávonds geijkt op het vliegveld. Berekeningen met een zak computertje met drie geheugens.
Twee maanden elke dag zon.
Was nog de tijd van Franco, dat kon je goed aan de mensen merken die waren niet erg meedeelzaam, een heel verschil met later. Griekenland was wat dat betreft ook beroerd.
Als je om dames gaf kon je die daar beter meebrengen. De plaatselijke schoonheden werden achter slot en grendel gehouden.
Wel grappig dat de uitleg van zwaartekracht als vervorming van de structuur van ruimte wordt uitgelegd aan de hand van een vervormend laken, onder invloed van de zwaartekracht die van onderen komt… Waar het uiteindelijk om gaat is de verlaging van de potentiële energie in de buurt van een object.
Een ander aspect is dat zwaartekracht relatief zwak is. Met een goede elektromagneet kun je auto’s van meer dan 1200 kilo optillen. Voor sommige is dit het bewijs van het bestaan van meer dan drie ruimtedimensies omdat zwaartekracht als het ware naar die dimensies lekt. O.a. Brian Greene kan hier fascinerend over vertellen. Genoeg te vinden op Youtube en in zijn boejen als The Fabric of the Cosmos of The Elegant Universe als je wat dieper wilt gaan.
Art 10.38 uur
Het is de grootte van de massa die bepalend is voor de zwaartekracht. De Zon heeft een enorme massa en houdt op die manier de planeten in haar greep.
https://ejbron.wordpress.com/2025/04/18/video-opwarming-van-de-aarde/
Ik heb nog steeds het idee dat we met zwaartekracht voor de gek worden gehouden. Namelijk het kan ook zo zijn dat het heelal gevuld is mat zwarte materie en dat de gewone materie die plaats inneemt als een soort bubble. En twee van die bubbles hebben een grotere oppervlakte dan de oppervlakte als je de bubles samenvoegt. Iet dergelijks zie je ook in water twee luchtbellen die maar al te graag samengaan.
Ik ben geen fanatiek verdediger van mijn theorie dus je mag het volledig afkraken. :-)
Vandaag zijn de satellieten wer in staat geweest de oppervlakte temperatuur te meten van nederland, tsss waar de techniek toe in staat is. En ik heb ontdekt dat niet alleen de warmte onder wolken blijft hangen maar kou ook dus is het goed isolatie spul.
Mooi artikel zou zo uit het KIJK magazine kunnen komen.
Ap Cloosterman,
“ .. komt omdat het sterlicht door de Zon wordt afgebogen in de richting van de Aarde.“.
Erwin Kroll, voormalige weerman, schreef in een van zijn boeken dat die afbuiging 2-ledig is; naast de ‘gewone’ afbuiging door de zon is er een extra afbuiging omdat die lichtstraal tikkeltje langer dicht bij de zon is en dat komt weer omdat door de grote gravitatie aldaar de ‘klok ter plekke wat langzamer loopt’. Dus meer tijd om af te buigen.
Huygens was overigens niet de uitvinder van het slingeruurwerk, zoals hier wordt gesteld door v.d. Aa, maar de bedenker van een losse slingerophanging aan een draadje. Reden hier toe was dat hij de slinger een z.g.epicycloidale boog wilde laten maken, waardoor de slinger in plaats van een volledig ronde boog een ellipsvormige boog ging beschrijven. Hij deed dit door de draad waar de slinger aan hing langs messing boogjes te leiden, zodat aan het eind van de slingeruitslag de slinger links en rechts een stukje werd opgetild. Deze z.g.epicycloidale boog zou volgens zijn theorie meer gelijk zijn in tijd dan een cirkelvormige. Hij experimenteerde hiermee in de toren van het kerkje aan het eind van de Keizerstraat in Scheveningen, waar hij genoeg hoogte had voor de betreffende slingerlengte voor zijn experimenten. In plaats van aan touw hing die slinger aan leren riemen. Bij een tentoonstelling ergens in de vijftiger jaren heeft deze slinger nog in Rotterdam elektrisch aangedreven gefunctioneerd. Later is deze slinger overgebracht naar het Huygensmuseum in Voorburg, en door de toenmalige conservatrice helaas doormidden gezaagd omdat ze hem anders niet op kon hangen. Over historisch besef gesproken… Voor dat Huygens met zijn experiment begon was de slinger volledig een met de spil van het echappement. In dit geval dus toentertijd een z.g. spillegang, en daar dit soort echappementen een grote ontsnappingshoek hebben, maakten die slingers een enorme uitslag, wat dus zoals boven aangegeven tot onnauwkeurigheid leidde. In latere slingeruurwerken werd dit euvel opgelost door echappementen met een stukken kleinere ontsnappingshoek, zoals bijvoorbeeld de z.g. Graham-gang. Zo’n beetje tot op heden gebruikt in alle mechanische precisie uurwerken met lange slinger. Huygens zijn uitvinding had tot gevolg dat vanaf die datum er geen vaste slingers meer werden toegepast. Het draadje zien we nog tot in de 19e eeuw terug in de Franse pendules. Daarna werden de meeste slingers aan stalen of messing slingerveren gehangen, waar ze van af konden worden getild. Wel zo makkelijk bij verplaatsing en onderhoud!
Dit alles met de groeten van Wiert, uurwerkmaker in ruste!
Dank Wiert . Ga binnenkort eens een bezoek brengen aan dat museum in Voorburg .
Onlangs was ik van plan een bezoek te brengen aan het Royal maritieme museum in London om de klok van Harrison & son te bezichtigen, maar dat hebben we maar even uitgesteld .
Wiert Feeling :”Deze z.g.epicycloidale boog zou volgens zijn theorie meer gelijk zijn in tijd dan een cirkelvormige. ”
Heeft hij uiteindelijk iets kunnen bewijzen? Want een cirkel is gewoon een “speciaal ” geval van een ellips, een ellips waarbij de brandpunten samenvallen. Het lijkt mij dus moeilijk doen om niets?
Bert, de laatste maal dat ik in het betreffende museum kwam, ergens eind tachtiger jaren, was die hele slinger zelfs niet meer te zien. Het verhaal van het experiment in de kerktoren in de Scheveningse Keizerstraat heb ik van mijn vakleraar Baart (uurwerktechniek & vakgeschiedenis), aan de toenmalige Christiaan Huygensvakschool te Rotterdam. Baart was een zeer charismatische man – een van de oprichters van de vakschool – die er meeslepend over vertelde en zich over dat doorzagen van het in zijn ogen historisch erfmateriaal zeer kon opwinden. Die ‘fout’ om Huygens als de uitvinder van het slingeruurwerk te zien, wordt overigens tot op de dag van vandaag zeer breed gemaakt. Dat het hem om de onregelmatigheid in de slingeruitslag, links en rechts van de hartlijn, te doen was, blijft in de meeste gevallen buiten beschouwing. Aardig is ook om te vermelden dat zijn ‘bedenksel’ toegepast in pendules rond die zelfde periode, ertoe leidde dat deze pendules van de naam Haagsche en/of Huygensklokjes werd voorzien.
Beste Rudi, het is voor mij als theorie lang geleden, maar zover ik mij kan herinneren bleef het allemaal bij theorie. En dit alles als gevolg van de enorme slingeruitslag van het toentertijd in zwang zijne spillegang echappement, met een openingshoek vanuit de loodlijn van tussen de 35 en 40 graden links en rechts. Wie wel eens een antieke Friese stoelklok heeft zien lopen, kan zich er iets bij voorstellen. Daar men al snel streefde naar precisie uurwerken met een stappende secondewijzer (dus bij elke tik/slingeruitslag ook een stap van de secondewijzer), wat alleen te verwezenlijken valt bij een slinger van tegen een meter, maakte die enorme uitslag dat niet praktisch uitvoerbaar. De komst van de z.g. haakgang (terugwerkend) en vooral het Graham echappement (rustend) loste dit probleem op en leidde tot de komst van de seconde-regulateur als wandklok.
Hartelijk bedankt, Wiert Fehling. Ik heb mij ondertussen een beetje bij gelezen. Ik heb ook foto’s gezien van Huygens klokjes. Ik realiseerde mij niet dat sommige klokken op zee gebruikt werden en dat het probleem zich vooral dáár voordeed. De “staande klok” van grootvaders tijd met een zeer lange slinger die nauwelijks uitwijkt is er geen probleem, indien die klok waterpas staat.
Ja, je moet maar op het idee komen. Ik heb altijd veel bewondering voor mechanische oplossingen voor problemen die met elektronica en software gemakkelijk op te lossen zijn, maar zonder die laatste hulpmiddeltjes…
Het tautochroonprobleem werd opgelost door Huygens. De tautochroon is een cycloïde, de kromme waarlangs een glijdend voorwerp ongeacht zijn startpunt in een vaste tijd beneden aankomt (andere naam voor de zelfde kromme: brachistochroon).
De involute van tautochroon is de zelfde cycloïde.
De slingertijd in deze omstandigheden is dan onafhankelijk van de grootte van de amplitude. De praktische toepassing gaf wel wat problemen.
https://en.wikipedia.org/wiki/Involute
https://en.wikipedia.org/wiki/Tautochrone_curve
Dank je Dirk!
Het is veel educatiever om direct te zeggen dat een “massa” van 1 kg wordt aangetrokken door de aarde met een “kracht” van 1 kgf (kilogram kracht, in het frans kilogram force).
Dus Ab je moet vooral niet schrijven 1 kg = 9.81 N! Dan breng je de leek in de war.
Je moet bv ook het vermogen in paardenkracht schrijven als : 1 pk = 75 kgf m/sec.
Ik heb destijds op de HBS B reeds geleerd het verband tussen de krachten: 1 kgf = 9.81 N(ewton).
En 9.81 = gravitatie constante met dimensie [kracht/massa] = [N/kg] = [m/sec^2]
De gravitatie coefficient verandert op het aard oppervlak, maar men heeft een referentie gravitatie constante afgesproken g=9.81 m/sec^2 .
In de reacties lees ik over het Coriolis effect.
Het Coriolis effect heeft niets te maken met gravitatie.
“In de reacties lees ik over het Coriolis effect.”
“Het Coriolis effect heeft niets te maken met gravitatie.”
Dat ik het Coriolis effect opbracht was vanwege het toekomstige artikel over klimaat, niet over gravitatie.
18 apr 2025 om 11:37
“De Coriolis kracht die hier het gevolg van is, is echt onmisbaar bij uitleg van alle wind en weerverschijnselen en dus klimaat.”
Lo,
Monsieur Coriolis was een spoorweg ingenieur.
Het kinematische verschijnsel van de relatieve beweging op een draaiend vlak is naar hem vernoemd.
Men kan alleen spreken over Coriolis “krachten” op een lichaam met een voorgeschreven baan bv een trein.
Dan kan men spreken van “krachten’, op het noorderlijk halfrond naar rechts gericht op het zuiderlijk halfrond naar links.
Op de evenaar zijn die krachten op rijdende treinen , in het raakvlak met de aarde, nul.
Het kinematisch verschijnsel van Coriolis kan men ook niet krachten noemen op luchtbewegingen, de spiraal vormige bewegingen zijn er juist omdat die krachten er niet zijn en de baan een versnelling heeft van 2*omega*snelheid, gericht loodrecht op de baan, naar rechts op het noordelijk halfrond en naar links op het zuidelijk halfrond (alleen tgv de resulterende wrijvings krachten met het aard oppervlak).
De draaiende beweging tgv het Coriolis effect heeft een invloed op lokale weersverschijnselen, zeker, maar zeker niet op de invloed van CO2 op de oppervlakte temperatuur.
En daar gaat het toch om op de site van climategate.nl!
1) “Het kinematisch verschijnsel van Coriolis kan men ook niet krachten noemen op luchtbewegingen”
Dat is correct, en de woorden Coriolis “kracht” had ik niet moeten gebruiken maar Corioliseffect.
Daarom gebruikte ik ook alsnog het Coriolis effect in mijn reactie op “19 apr 2025 om 11:10”
2) “En daar gaat het toch om op de site van climategate.nl!”
De redactie gaat over redactionele keuzes, niet ik.
Ik reageerde op de opmerking van schrijver Ap Cloosterman:
“In mijn volgende artikel “ Het lijkt wel eerder voorjaar te worden” zult u lezen dat zwaartekracht een grote invloed heeft op de aardse klimaatverandering.”
CO2 komt niet voor in zijn opmerking en daarom ging mijn reactie ook niet over CO2.
Nogmaals: “De redactie gaat over redactionele keuzes, niet ik.”
Omdat hij kennelijk zwaartekracht wil gaan verbinden aan klimaatverandering vroeg ik aandacht voor het Corriolis-“effect”.
Ik ben zeer benieuwd naar zijn “invloed” door zwaartekracht op klimaatverandering, welke ik vooralsnog niet helemaal overzie.
We gaan het beleven.
P.s.
Mag hij het woord zwaarte-kracht na Einstein 1916 nog wel gebruiken, of kan hij beter eerst de algemene relativiteitstheorie gaan uitleggen als hij iets wil gaan zeggen over zwaartekracht en aardse klimaatverandering?
:-) :-)
Daarom heb ik maar geen reactie gegeven over zijn licht afbuiging door de zon volgens Newton, Einstein 1906 en Einstein 1916
Te afleidend van klimaat en Corioliseffect.