De Spaanse regering liegt over de stroomuitval

Hernieuwbare energie had niets te maken met de catastrofale stroomuitval in Spanje, zegt de premier. Hij benadrukt dat de werkelijke oorzaak een zeldzame technische storing was die niets te maken had met de groene energietransitie van het land. Premier Pedro Sánchez ging nog verder en herhaalde de weerstand van zijn regering tegen kernenergie, die hij “verre van een oplossing” noemde.

Maar,zoals ik maandag al aangaf, was de onderliggende oorzaak van de stroomuitval het gebrek aan “inertie”, de fysieke buffer die traditionele elektriciteitscentrales bieden met zware, draaiende machines om het net te stabiliseren tijdens plotselinge schommelingen. Onze elektrische systemen zijn gebaseerd op elektriciteitscentrales die enorme metalen assen met duizenden omwentelingen per minuut laten draaien, waardoor elektriciteit wordt opgewekt en tegelijkertijd momentum wordt gegenereerd. Die roterende massa werkt als een schokdemper en biedt automatisch weerstand tegen scherpe schommelingen in vraag en aanbod. Wanneer een storing of plotselinge daling het systeem treft, wint die inertie kostbare seconden, zodat besturingssystemen kunnen reageren en operators het probleem kunnen isoleren. Zonnepanelen en de meeste moderne windturbines daarentegen zijn afhankelijk van omvormers, die geen fysieke massa hebben en deze schokken niet kunnen opvangen.

Het klopt dat de beheerders van het elektriciteitsnet geen specifieke oorzaak hebben kunnen vaststellen voor de stroomuitval, en zowel het Spaanse Red Eléctrica als het Portugese REN hebben gewaarschuwd dat een volledige analyse van de oorzaak weken kan duren. Voorlopige rapporten beschrijven een “zeer sterke oscillatie” in het netwerk en suggereren dat de gebeurtenis begon met een onverwachte storing, mogelijk veroorzaakt door een plotselinge afname van de productie of een storing in de apparatuur.

Maar dat verandert niets aan het feit dat het Spaanse elektriciteitsnet geen inertie heeft, en dat met meer inertie de stroomuitval voorkomen of op zijn minst ingedamd had kunnen worden. Inertie is geen theoretische finesse, maar een fysieke eigenschap die wordt geleverd door zware, draaiende generatoren zoals die in gas-, kolen- en kerncentrales, die van nature bestand zijn tegen plotselinge frequentieveranderingen. Op de dag van de stroomuitval kwam bijna 80 procent van de Spaanse elektriciteit van omvormergebaseerde zonne- en windenergiebronnen, die geen dergelijke stabiliserende werking hebben. Met zo weinig conventionele centrales online had het net vrijwel geen buffer om zelfs maar een kleine schok op te vangen. Toen de verstoring toesloeg, daalde de frequentie en raakte het systeem binnen enkele seconden in de war. In tegenstelling tot oudere netwerken die rond roterende massa waren gebouwd, had het moderne, ultralichte net van Spanje simpelweg geen manier om de plotselinge onbalans te weerstaan.

De Spaanse elektriciteitsnetbeheerder gaf gisteren tijdens een telefonische vergadering toe dat de stroomuitval werd veroorzaakt door een “enorm” verlies aan hernieuwbare energieopwekking. Hij zei dat het “zeer waarschijnlijk” was dat de oorspronkelijke storing door de zon werd veroorzaakt.

Tijdens een persconferentie schetste Red Eléctrica de España een reeks storingen die precies om 12:33 uur begonnen, toen het net te maken kreeg met wat zij omschreef als een “gebeurtenis vergelijkbaar met een verlies aan productie” in het zuidwesten van het land – waarschijnlijk door zonne-energie. Hoewel het net zich aanvankelijk zelf corrigeerde, werd het slechts 1,5 seconde later opnieuw getroffen door een tweede schok, eveneens “vergelijkbaar met een nieuw verlies aan productie”, wat het systeem verder destabiliseerde. Seconden later brak het Iberische net af van de rest van Europa, en binnen enkele ogenblikken daalde de productie van hernieuwbare energie in Spanje met een “enorme” daling.

Eigenlijk zou niemand geschokt moeten zijn door wat er in Spanje is gebeurd, aangezien velen, waaronder ikzelf, er al jaren voor waarschuwen. Het Internationaal Energieagentschap waarschuwde er zelfs een paar dagen geleden al voor tijdens een conferentie en in een vertrouwelijk rapport dat het niet openbaar heeft gemaakt. Volgens Bloomberg stelde het onuitgegeven rapport van het IEA onomwonden dat “systematische uitdagingen zullen ontstaan ​​door het in evenwicht brengen van steeds meer hernieuwbare energiebronnen tijdens langdurige periodes met lage productie”, een erkenning dat de weersafhankelijke aard van zon en wind niet in staat is om de vraag 24 uur per dag te ondersteunen zonder ernstige gevolgen.

Het rapport waarschuwde ook dat de huidige kwetsbaarheden voortkomen uit de “voortijdige stopzetting van regelbare elektriciteitsproductie zonder adequate vervanging”, en noemde daarbij landen zoals Duitsland die hun kerncentrales hebben gesloten zonder de stabiliteit van het net te waarborgen. Hoewel beleidsmakers in Madrid deze structurele risico’s al lang negeren, gaf zelfs de Spaanse netbeheerder in een rapport van februari, twee maanden voor de stroomuitval, toe dat het systeem gevaarlijk kwetsbaar was: het hoge aandeel hernieuwbare energiebronnen, zo stelde het rapport, miste de technische mogelijkheden om storingen te doorstaan, waardoor ernstige stroomuitval waarschijnlijker werd. Het rapport noemde met name de mogelijkheid van “afschakeling van de elektriciteitsproductie” tijdens periodes met een hoge productie van hernieuwbare energie, wat de stabiliteit van het net in gevaar zou kunnen brengen en de kans op ernstige stroomuitval zou kunnen vergroten.

Deze uitdagingen doen zich voor op een moment dat kunstmatige intelligentie naar verwachting een enorme piek in het elektriciteitsverbruik zal veroorzaken, wat de toch al kwetsbare elektriciteitsnetten nog verder onder druk zal zetten. Het Internationaal Energieagentschap stelt dat datacenters in 2030 jaarlijks meer elektriciteit zouden kunnen verbruiken dan heel Japan, waarbij AI de belangrijkste aanjager van die groei is. In de VS is AI de belangrijkste aanjager van de stijgende vraag naar elektriciteit vanuit datacenters, en AI-diensten en de bijbehorende infrastructuur zullen naar verwachting de komende vijf jaar bijna de helft van de totale nieuwe elektriciteitsvraag voor hun rekening nemen. Daarmee overtreffen ze zelfs zware industrieën zoals de staal- en cementindustrie.

In Europa verwachten experts dat datacenters in 2030 bijna twee keer zoveel elektriciteit zullen verbruiken als nu, en uiteindelijk vijf procent van de totale vraag zullen bereiken. Dat komt ongeveer overeen met het totale stroomverbruik van heel België, grotendeels dankzij de inzet van AI. Wereldwijd zou de elektriciteit die nodig is om AI-systemen draaiende te houden, de komende vijf jaar kunnen verdubbelen .

De kosten om het elektriciteitsnet aan te passen aan weersafhankelijke hernieuwbare energiebronnen zouden enorm zijn, en Duitsland is een waarschuwend voorbeeld. Na de sluiting van de laatste kerncentrales en het verlies van de toegang tot goedkoop Russisch aardgas stegen de energieprijzen in Duitsland enorm en raakte de economie in een langdurige recessie. Het land heeft inmiddels honderden miljarden euro’s uitgegeven aan de energietransitie, maar verbrandt nog steeds steenkool tijdens piekvraag en worstelt om de industrie concurrerend te houden. De industriële productie is gedaald, grote chemische en staalproducenten hebben hun productie teruggeschroefd of verplaatst, en de hoge elektriciteitskosten maken nieuwe investeringen steeds minder aantrekkelijk.

Ondanks de beloften van schone, betaalbare energie betaalt Duitsland het meest voor elektriciteit in Europa. Ondertussen heeft de sluiting van regelbare energiebronnen zoals kernenergie en gas het elektriciteitsnet kwetsbaarder gemaakt voor schommelingen en gedwongen afhankelijkheid van noodimport uit buurlanden wanneer de zon niet schijnt of de wind niet waait. Bovendien zullen Duitse belastingbetalers nog eens 490 miljard dollar moeten betalen om het elektriciteitsnet tegen 2045 uit te breiden met alle weersafhankelijke hernieuwbare energiebronnen.

Sánchez en andere Europese leiders liegen dan ook over de oorzaken van de stroomuitval en over de essentiële rol van kernenergie. Door te volhouden dat de stroomuitval niets met hernieuwbare energie te maken had en door de sluiting van regelbare, koolstofarme kerncentrales te verdubbelen, negeren ze zowel de fysieke realiteit van netstabiliteit als de waarschuwingen van hun eigen experts. Kernenergie levert het soort stabiele, traagheidsrijke opwekking dat het net stabiliseert en de stroomtoevoer gaande houdt wanneer hernieuwbare energiebronnen dalen. Toch gebruikte Sánchez de stroomuitval als een kans om kernenergie opnieuw aan te vallen, zelfs toen de zonne-energieproductie instortte en de resterende kerncentrales het net overeind hielden.

Sterker nog, Sánchez en zijn bondgenoten proberen actief de Spaanse kerncentrales te sluiten, terwijl die reactoren de meest betrouwbare en emissievrije bron van basislastelektriciteit van het land vormen. Volgens het huidige energieplan van de regering zouden alle resterende kerncentrales uiterlijk in 2035 uitgefaseerd moeten zijn, een besluit dat meer geworteld is in ideologie dan in techniek. Dit gebeurt precies op een moment dat het elektriciteitsnet kwetsbaarder wordt, de vraag stijgt door elektrificatie en kunstmatige intelligentie (AI), en de gasprijzen onvoorspelbaar blijven.

Zo verspreidt Sánchez misinformatie – en misschien zelfs desinformatie – over de oorzaken van de stroomuitval en de rol van kernenergie, terwijl hij tegelijkertijd aandringt op strengere overheids- en EU-brede censuur op afwijkende meningen op sociale media. De regering-Sánchez en bondgenoten in Brussel hebben wetgeving gesteund die platforms onder druk zet om content te verwijderen of te onderdrukken die de groene energietransitie, de sluiting van kerncentrales of officiële energieverhalen in twijfel trekt.

Nog alarmerender is dat Sánchez heeft geëist dat elke Europeaan gedwongen wordt een “digitaal ID”-systeem te gebruiken – een systeem waarvan privacy-experts waarschuwen dat het gebruikt kan worden om mensen te volgen, te monitoren en zelfs te straffen voor wat ze online zeggen. Zoals Cecílie Jílková in februari voor Public meldde, gebruikte Sánchez zijn toespraak op het World Economic Forum om op te roepen tot “een einde aan anonimiteit op sociale media” en drong hij erop aan dat “al deze platforms” verplicht zouden moeten worden om “elk gebruikersaccount te koppelen aan een Europese digitale identiteitswallet”. Deze app zou de bankrekeningen, medische gegevens, belastingaangiften en persoonlijke documenten van burgers combineren in één systeem dat overheden – of bedrijven die het platform beheren – mogelijk zouden kunnen gebruiken om gedrag te monitoren en beperkingen op de vrijheid van meningsuiting af te dwingen.

Waarom doet Sánchez dit? Geld speelt waarschijnlijk een grote rol. Hij en zijn partij, de Spaanse Socialistische Arbeiderspartij (PSOE), hebben nauwe banden gesmeed met grote bedrijven en investeringsfondsen op het gebied van hernieuwbare energie die enorm kunnen profiteren van de Spaanse inspanningen op het gebied van groene energie. Spanje is een van de meest agressief gesubsidieerde markten voor zonne- en windenergie in Europa en het land heeft miljarden euro’s, waarvan een groot deel afkomstig is uit de groene herstelfondsen van de Europese Unie , toegewezen aan hernieuwbare energieprojecten die worden gesteund door bedrijven met politieke connecties. Grote Spaanse nutsbedrijven zoals Iberdrola en Acciona, die grote belangen hebben in wind- en zonne-energie, profiteren direct van gunstige regelgeving en gegarandeerde tarieven boven de marktprijs voor groene energie. Vorig jaar kondigde de Spaanse regering nog eens $ 18 miljard aan subsidies aan voor hernieuwbare energiecentrales.

Dit is geen probleem dat alleen de Spanjaarden zorgen zou moeten baren, gezien hoe dicht de Spaanse stroomuitval bij stroomuitval in heel Europa kwam. Het net van het Iberisch Schiereiland, hoewel geografisch semi-geïsoleerd, is nog steeds gesynchroniseerd met het continentale Europese systeem. Toen de Spaanse frequentie op 28 april kelderde, registreerden netmonitors destabiliserende rimpelingen in het bredere netwerk. Als de scheiding niet had plaatsgevonden toen die plaatsvond, had het hele onderling verbonden Europese net – van Portugal tot Polen – aan dezelfde opeenvolgende storing kunnen worden blootgesteld. Frequentiestabiliteit is geen nationale zorg; het is een continentale zorg.

Nu meer landen het voorbeeld van Spanje volgen en kernenergie en regelbare energie geleidelijk afbouwen, terwijl ze sterk afhankelijk zijn van hernieuwbare energiebronnen op basis van omvormers, neemt het risico op instabiliteit op het hele continent toe. Duitsland, Frankrijk en Italië zullen er wellicht binnenkort achter komen dat hun eigen netwerken, ooit als robuust beschouwd, slechts zo sterk zijn als die van hun zwakste buren. In die zin zijn de beleidskeuzes van Sánchez en zijn weigering om de gevolgen ervan onder ogen te zien niet alleen een binnenlands falen, maar ook een Europese kwetsbaarheid.

***

Bron hier.

***