Is kernenergie erg duur, of toch niet ? Wat vertelt het Duitse Fraunhofer Instituut ons ?
Presentator: Stefan Spiegelsberger
Vertaling: Tom Hoornstra.
Kernenergie is de duurste energie die er bestaat en zon- en windenergie is het goedkoopst. Dat is wat ons dagelijks wordt verteld en dat wordt vooral beleden door de Groenen in het Duitse parlement.
Kernenergie is bepaald niet goedkoop, want één MWh (megawattuur) kernenergie is viermaal zo duur als zon- en windenergie. En met viermaal zo duur wordt waarschijnlijk bedoeld de verbruikskosten. En voor die stellingname wordt zelfs een bewijsdocument geleverd. En laten we eens gaan kijken naar dat bewijsdocument.
Het is opgesteld door het Fraunhofer Instituut voor Zonne-energie systemen. En hun conclusie is: “Kernenergie is het duurste en zon- en windenergie is het goedkoopst”.
Maar dan wil ik graag een ketters georiënteerde vraag stellen en dat is de volgende: we hadden in het jaar 2016 acht kerncentrales en 20% van de elektriciteits-opwekking kwam toen van zon- en wind. In het jaar 2024 hebben we gèèn kerncentrales meer en 47% van de elektriciteitsopwekking komt uit zon- en wind.
Dan zou de stroom tegenwoordig toch veel goedkoper geworden moeten zijn ?
En, vreemd genoeg is onze stroom alleen maar een stuk duurder geworden. En wat te denken van al die grote hoeveelheden stroom die we tegenwoordig uit het buitenland importeren. En die importstroom is inmiddels goedkoper dan de stroom die we zelf produceren. We hebben voor 18.300 GWh aan stroom geimporteerd, dat komt neer op de capaciteit van 1,5 kerncentrale. En aan waterkrachtenergie hebben we voor 13.000 GWh aan energie geimporteerd. Heeft het Fraunhofer ISE Instituut daar eigenlijk mee rekening gehouden ? Want dat rapport van het Frauhofer instituut doet me toch wel wat aan bedrog denken.
Laten we eerste maar eens gaan kijken naar de prestaties van een bestaande kerncentrale. Als u daar meer over wilt weten, kijkt u dan vooral verder.
Zo beste kijkers, we beginnen maar eens met een kritische blik op dit alles te werpen, zoals al aangekondigd. In het jaar 2016 hadden we acht kerncentrales in bedrijf met 20% van de elektriciteitslevering door zon- en windenergie, daarbij was de groothandelsprijs
€ 0,0626 per kWh. Tegenwoordig hebben we geen kerncentrales meer. Onze zon- en windenergie levering is sinds 2016 meer dan verdubbeld. En de groothandelsprijs is gestegen tot € 0,17 per kWh. En dan doet de vraag zich voor: “Hoe kan dat nou ?”.
Het volgende aandachtspunt is de tot stand koming van de groothandelsprijs. Die wordt bepaald door de zogenaamde “merit order”. De duurste elektrische centrale bepaalt mede de prijs van alle andere producenten. Met voorrang op het net komen wind en zon en dan energielevering uit afval. Die worden gemakshalve op nul cent per kWh gerekend omdat ze sowieso voorrang hebben. Maar dat is natuurlijk niet de werkelijke kostprijs van die systemen. Maar na die drie voorrangsproducenten komt dan kernenergie en daarna bruinkool, steenkool en aardgas. Maar die rangorde is eigenlijk vreemd als het Fraunhofer Instituut kernenergie als het duurste wenst in te delen. Hoe zit dat dan ?
Laten we eens kijken wat het Fraunhofer ISE Instituut te melden heeft over de total cost of ownership van hernieuwbare energiebronnen en hier op bladzijde vier zien we heel duidelijk dat kernenergie het duurste is en zon- en windenergie het goedkoopste.
Wat meteen opvalt is, dat in dit rapport alleen sprake is van nieuw te bouwen kerncentrales, terwijl wij in Duitsland acht gesloten centrales hebben die we voor veel minder geld zouden kunnen reactiveren. Als dat in het rapport zou zijn meegenomen ontstaat er een heel andere conclusie, maar blijkbaar interesseerde het de auteurs niet.
Het eerste dat in het rapport opvalt zijn de in rekening gebrachte vollasturen van offshore windsystemen van 4.500 uur per jaar. De daarbij horende voorspelde stroomprijs komt dan uit op een bedrag tussen de € 0,055 en € 0,103 per kWh. Maar de stroomprijs zal lager worden naarmate er meer draaiuren per jaar gemaakt kunnen worden. Maar als we naar de werkelijke prestaties kijken, dan zien we dat offshore wind 25,7 TWh aan elektriciteit heeft geleverd bij een opgesteld (piek-)vermogen 8.456 MW.
Maar als we deze twee getallen op elkaar delen in de juiste eenheden, dan vinden we dat er (bij offshore wind) sprake is van 3.000 vollasturen. En daardoor zal het voorspelde kWh tarief een factor 1,48 hoger uitvallen.
Offshore wind wordt dus een factor van circa 1,5 te rooskleurig voorgesteld.
(de offshore wind kWh prijs wordt daarmee tussen de € 0,0814 en € 0,152).
De total cost of ownership voor onshore wind worden samen met zonnepanelen in het rapport tot de goedkoopste energievorm gepresenteerd. Maar ook hier heeft men teveel vollasturen in rekening gebracht. Maar als we het eerste kwartaal van 2025 vergelijken met het eerste kwartaal 2024, dan zien we dat er veel aan opgesteld vermogen is bijgebouwd, maar de prestaties zijn gedaald. Dat komt omdat de meest gunstige locaties reeds zijn vergeven. Wat er wordt bijgebouwd komt vaak op de iets minder gunstige locaties terecht. Bij offshore doet zich hetzelfde verschijnsel voor. Onlangs was in het nieuws dat de Belgen de Nederlandse wind gestolen zouden hebben. De Nederlanders beschuldigde de Belgen ervan dat ze zó veel windmolens hadden neergezet, dat er voor Nederlanders in die omgeving te weinig wind zou zijn. Laten we eens gaan kijken naar de investeringskosten voor wind aan land (onshore wind). Die zouden uitkomen op een bedrag tussen de € 1.300 en € 1.900 per kW.
Dat kan wel kloppen, ik reken zelf op een bedrag tussen de € 1.000 en € 2.000 per kW voor offshore wind. Ik kan me nog de begintijd van de zonnepanelen-systemen herinneren, dan kwam je uit op een investering van € 6.000 per kW of meer.
En als je tegenwoordig nog meer bijbouwt, dan wordt het goedkoper. En de investering in kernenergie wordt verondersteld op een bedrag tussen de € 6.000 en € 16.000 per kW.
Neem nu bijvoorbeeld een kerncentrale met een vermogen van. 1.400 MW, die zou daarmee op een investeringsbedrag van tussen de 8,4 miljard en 22,4 miljard euro komen. Maar vergelijk dat eens met een bestaande kerncentrale in Finland. Die heeft een vermogen van 1.600 MW en die heeft 11 miljard euro gekost. En voor die Finse kerncentrale betekent dat een investering van € 6.875,– per kW.En ik had al eerder gezegd, dat naarmate je meer centrales bouwt, des te lager de investeringskosten.
China bouwt de laatste jaren 10 kerncentrales per jaar en de investeringskosten daarvan liggen nu op € 2.500 ,– per kW. Echter, het Fraunhofer rapport heeft het over een investeringsbedrag van tussen de € 6.000,– en € 16.000,– per kW. Daarmee is hun aanname veel en veel te hoog. En dan moeten we nog even de levensduur van in beschouwing nemen. Fraunhofer kiest 25 jaar levensduur voor windsystemen. EG subsidies gaan uit van 20 jaar. De meeste windsystemen worden na 20 jaar uit bedrijf genomen omdat ze dan te onrendabel worden. Dan kan je wel een levensduur op papier aannemen van 25 jaar, maar de praktijk wijst heel wat anders uit. Maar als we de levensduur van kerncentrales nader beschouwen dan is de Fraunhofer prognose van 45 jaar veel te kort.
De Zweedse kerncentrales zijn na een opknapbeurt geschikt gemaakt voor 80 jaar. Ik kan op geen enkele manier aanwijzingen vinden die zo’n korte levensduur van 45 jaar zou kunnen rechtvaardigen.
Om een windsysteem voor een periode van 45 jaar in bedrijf te houden zijn er twee opeenvolgende windturbines nodig. Kernenergie komt er op deze manier wel erg bekaaid af in het Fraunhofer rapport. Voor zonne-energie gaat het rapport uit van een opbrengst van zonnepanelen in Zuid-Duitsland van 1.280 kWh per kW geinstalleerd piekvermogen.
Als we kijken naar de werkelijke opbrengt van zonnepanelen versus het geinstalleerde vermogen, dan komen we uit op slechts 824 kWh per kW piekvermogen.
We zien ook hier dat de resultaten voor zonnepanelen met een factor 1,45 te hoog worden ingeschat.
Maar nu komt de klap op de vuurpijl ! De Duitse kerncentrale Isar 2 draaide 93% van de tijd op vol vermogen en dat betekende 8.150 vollasturen per jaar. Dat mag een geweldige prestatie worden genoemd. Helaas vermeld het Fraunhofer rapport een schatting voor het aantal vollasturen voor een kerncentrale van tussen de 4.300 en 6.300.
Maar dat klopt natuurlijk van geen kanten. Zeg mijn beste Fraunhofer Instituut, wat moet ik nou hiervan denken ? Dachten jullie hiermee weg te komen ?
Maar hun grappen en grollen zijn daarmee nog niet van tafel. Voor het jaar 2035 wordt gerekend op tussen de 2.000 en 5.000 vollasturen. En voor het jaar 2045 wordt gerekend op tussen de 2.000 en 4.000 vollasturen. Maar om wat voor reden zou je een kerncentrale zo weinig draaiuren laten maken ?
En geef alsjeblieft niet als reden “ja, dat komt omdat we zon- en windsystemen hebben”. Zon en wind systemen zijn echter geen reden om af te zien van kernenergie. Want kernenergie voorziet het net van de broodnodige momentreserve. Zonder kernenergie zouden we allerlei dure voorzieningen moeten treffen om voldoende momentreserve op het elektriciteitsnet te krijgen. En met kernenergie krijg je dat gratis erbij. Dan speelt ook het blindvermogen een rol op het net. De Blackout in Spanje was voor het grootste deel het gevolg van teveel netvervuiling met name te wijten aan de omvormers van de zon- en windsystemen. En de kosten van kernenergie voorspellen met erg weinig vollasturen en erg weinig levensduur, dan weet je dat je sky-high uitkomt met je voorspelde kosten.
Die hewenste momentreserve in het net kunnen we ook realiseren met konventionele elektrische centrales. Zonder dat geen stabiel netbedrijf. Om het Fraunhofer rapport kort samen te vatten: Zon- en windsystemen worden veel te rooskleurig voorgesteld. Ongeveer een factor 1,5 beter dan de werkelijkheid. Kerncentrales daarentegen worden een factor 1,5 tot 3 maal slechter voorgesteld dan de werkelijkheid.
Het gevolg van deze valse voorstelling is dat kerncentrales financieel in een slecht daglicht worden gesteld. Laten we nog eens gaan kijken naar werkelijke productiecijfers van de kerncentrale Gösgen in het noorden van Zwitserland. Uit het jaarverslag 2023 wordt op bladzijde 8 gerapporteerd.
Dat er het afgelopen jaar 8 TWh (Terawattuur) gelijk aan 8.000 GWh aan elektriciteit is geproduceerd voor een kostprijs van € 0,035 per kWh. Voor windstroom wordt € 0,070 per kWh betaald. Hieruit valt op te maken dat de kernenergie van de centrale uit Gösgen de helft kost van de energie uit wind. In de kostprijs voor kernenergie zijn ook reeds de kosten verdisconteerd voor de lange afkoelperiode nadat de centrale uit bedrijf zal worden genomen alsmede de sloopkosten en de kosten voor het afvoeren en opslaan van kernafval. Voor wat betreft de kosten van kernafval wordt er geld afgedragen aan het German Nuclear Waste Management Fund, een organisatie die bekend staat als KENFO.
Op deze manier hoeft de belastingbetaler niets meer te betalen voor een kerncentrale die aan het eind van zijn levensduur is gekomen. Uit een recent persbericht van KENZO kunnen we zien dat er reeds 3,66 miljard euro is afgedragen voor de toekomstige sanering van kerncentrales. En we mogen er trots op zijn dat deze regeling in 2017 in gang is gezet en ook feitelijk werkt. Het bij KENFO ingelegde bedrag staat momenteel op 24 miljard euro en neemt niet verder toe omdat er geen Duitse kerncentrales meer in bedrijf zijn. Maar de regeling schijnt ook te functioneren voor de Zwitserse Gösgen centrale. En die kerncentrale leverde stroom voor € 0,035 (inclusief alles).
De stelling dat kernenergie de duurste vorm van energie is kunnen we naar het rijk der fabelen verwijzen. We planten die stelling in het sprookjesbos van de groenen.
Kernenergie is in werkelijkheid de goedkoopste vorm.
Tot ziens op een volgende video, groeten van Stefan van Outdoor Chiemgau.
***
Het Fraunhofer-rapport is hier te downloaden.
***
“kernenergie is viermaal zo duur als zon- en windenergie. En met viermaal zo duur wordt waarschijnlijk bedoeld de verbruikskosten.”
Niet de verbruikskosten maar de kosten om stroom op te wekken.
Dankzij allerlei nationaal sterk verschillende kosten en belasting toerekening, zijn de verbruikskosten veel minder verschillend.
Overigens wordt kernenergie ook gekenmerkt door hoge subsidies. Bijv:
– beperking van de wettelijke aansprakelijkheid tot <1% van de kosten bij een ongeluk.
– beperking van de rente op het te lenen kapitaal met een factor ~2 dankzij overheidsgaranties… Dergelijke garanties worden niet gegeven bij wind & zon…
In de enige Fraunhofer PDF die ik gevonden heb (van 2024) variëren de kosten van kernenergie van 16 – 48cent/KWh.
Die 48cent/KWh gelden denk ik voor nieuwe kerncentrales.
Die 16cent voor China met een al afgeschreven kerncentrale?
Voor de sinds ~2012 in aanbouw zijnde Hinkley Point C kerncentrale (2031-2035 klaar; overheid garandeert alle leningen zodat de bouwkosten worden gedrukt) staat het garantiebedrag dat ze voor alle stroom die de centrale gaat produceren nu op 17,4cent/KWh inclusief de leningsgarantie en verzekeringspremie.
Tegen de tijd dat de centrale gaat draaien (2031 op zijn vroegst) zullen die kosten zijn opgelopen naar 19,9cent/KWh (als de inflatie 2,5%/jaar blijft).
UK govt garandeert die stroomprijzen; die worden jaarlijks verhoogd met de consumenten inflatie index (CPI) tot de centrale 35jaar heeft gedraaid.
Een goede methode om je land op achterstand te zetten in de concurrentie strijd….
Ja zo kan ik het ook , wie verzorgt , installeert en betaald de zonnepanelen ? De meubels zijn ook veel goedkoper geworden ik haal ze namelijk bij de vuilnisbak vandaan. Althans de stoelen dan , die ène tafel heb ik gekocht.
De zonnepanelen op mijn dak zijn mijn verantwoordelijkheid…
Ik meen dat dat bijna overal zo is. Alleen bij mensen die hun dak daarvoor hebben verhuurd niet.
“Dergelijke garanties worden niet gegeven bij wind & zon…”
Ooit van zonnepanelen op woningen gehoord?
3 miljoen huishoudens kregen belasting aftrek voor investeringen in eigen panelen met o.a. renteaftrek en terug betaling/vermindering BTW.
Ooit van terugleververgoeding gehoord?
Tot 2020 was er de salderings regeling 1 op 1, daarna een vaste vergoeding per kWh.
Dat kostte miljarden maar Bas is het al weer “vergeten”.
Triodos gaf “groene” leningen/obligaties uit met verlaagde rente omdat “de overheid” dat stimuleerde via garanties.
Belastingvoordeel bij “groene” beleggingen zijn m.i.v. 2025 omlaaggrbracht en worden op 1 jan 2027 gestopt.
Overheid wilde TenneT privatiseren vanwege de risico’s van de garanties die op de balans kwamen bij de overheid.
Niet gelukt voor komende 80 miljard garanties.
Etc.
Etc.
Etc.
Die gegarandeerde overheids verplichtingen en uitgaven negeren, is al ruim 10 jaar een “garantie” bij Bas zijn sommen.
Het ministerie van financiën maakt andere sommen.
Kerncentrales krijgen niet alleen extra goedkope leningen om de investering renderend te krijgen maar ook gegarandeerde hogere opbrengsten, ver boven de markt prijs voor de stroom die ze produceren…..
Verder hoeven ze maar een klein deel van de schade die ze toebrengen aan hun omgeving bij calamiteiten te vergoeden (~1%).
.En natuurlijk ook niet de reguliere gezondheidsschade toegebracht aan in de buurt wonenden (tot 40km) vanwege hun straling:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12899207/
En meestal krijgen ze de eerste tientallen jaren ook een gegarandeerde hoge opbrengst voor alle stroom die ze produceren.
In UK voor HPC gaat die 17cent/KWh + de inflatie correctie tot 2066 worden
Link naar rapport werkt niet.
Bij deze:
https://www.ise.fraunhofer.de/de/veroeffentlichungen/studien/studie-stromgestehungskosten-erneuerbare-energien.html
Engels:
https://www.ise.fraunhofer.de/en/publications/studies/cost-of-electricity.html
Dank.
Interessant.
Zij hebben geconcludeerd dat in Dld: “Photovoltaic Plants with Battery Cheaper than Conventional Power Plants”!!
https://www.ise.fraunhofer.de/en/press-media/press-releases/2024/photovoltaic-plants-with-battery-cheaper-than-conventional-power-plants.html
Een vergelijken van kosten en baten van verschillende bronnen voor energieconversie is onmogelijk als niet ALLES in kosten en baten kan worden gewogen inclusief immateriële kosten en baten.
Heel eenvoudig kijk ik naar die wind en zonneparken dan zegt mijn gevoel WAANZIN. Dat lijkt intuïtief maar is ook sterk gebaseerd op kennis en ervaring.
Meer wil ik er niet over kwijt want dit soort discussies krijgen geen einde.
“inclusief immateriële kosten en baten.”
Hoeveel moeten wij extra betalen om jouw hobby werkelijkheid te zien worden?
“Hoeveel moeten wij extra betalen om jouw hobby werkelijkheid te zien worden?”
FG nu mijn hobby is het niet. Maar ik begrijp je vraag die natuurlijk ook aan jou gesteld zou kunnen worden en dan over betalen of kosten in de meest brede zin.
Ik heb geen klacht over het verrekensysteem in de EU (in 1959 onder invloed van Margeret Thatcher door de EU ingesteld).
Dat systeem geldt overigens ook in bijna alle landen buiten de EU, zoals UK, USA, Japan, enz.
Jij wilt immateriële kosten van windmolens, enz. gaan verrekenen.
Mag ik dan ook de substantiële schade aan ons DNA (als je op <40km van de KC woont) die kernenergie veroorzaakt gaan verrekenen?
https://tinyurl.com/wwcvk7re
https://tinyurl.com/yc2dd4bu
DNA schade met significante gezondheidsschade zoals o.a. aangetoond in de VS:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12899207/
“Mag ik dan ook de substantiële schade aan ons DNA (als je op <40km van de KC woont) die kernenergie veroorzaakt gaan verrekenen?”
FG wel ik heb 34 jaar lang gewerkt binnen een straal van 200 meter van de HFR en mijn DNA is nog prima. Alleen ‘s nachts en als ik opgewonden raak geef ik volgens mijn vrouw een blauw schijnsel. Gelukkig wordt dat minder de laatste tijd.
En serieus natuurlijk mag jij dat gaan verrekenen.
Sorry, ik noemde hierboven Thatcher de initiator van ons huidig verrekensysteem in de EU (inmiddels wereldwijd) maar heb er het verkeerde jaartal bij gezet. Moet iets als 1990 zijn.
Het lijkt op “wetenschap” op bestelling. Er lijkt naar een gewenste uitkomst te zijn toegeschreven. En dan komt de vraag op hoe doe je dat?
Zijn wetenschappelijke instellingen politieke instellingen geworden? Wordt je als wetenschapper alleen nog aangenomen als je het gewenste narratief ondersteunt, of ga je daar werken omdat de politieke kleur van de instelling bij je opvattingen past. Ik meen zoiets tijdens Corona ook te hebben bespeurt.
Toch blijft een objectieve vergelijking waarin alles is meegenomen, inclusief kosteneffect door het parasiteren op andere waarden als landschap, biodiversiteit en achteruitgang en afwaardering van het leefmilieu en onroerend goed.
“Ik meen zoiets tijdens Corona ook te hebben bespeurt.”
FG dan toch in ieder geval met een d aan het einde. Verder gewoon combinatie van motivated reasoning en confirmation bias.
Frans Galjee
Dank voor de correctie
@Peter,
Ik heb liever geen genetische schade en dan uitzicht op windmolens, e.d.
dan DNA schade aan mezelf en al helemaal niet aan mijn nakomelingen>
Dat laatste kun je toch niet verantwoorden?
En al helemaal niet die extra kankers voor je kinderen:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12899207/
Tip voor Bas: Niet meer vliegen! Daar boven loop je namelijk meer straling op dan je lief is.
@Johan,
Het is een van de redenen dat het aantal uren in de lucht voor intercontinentaal vliegende KLM bemanningen zo ingeperkt is.
In de video wordt foutief gesuggereerd dat wind en zon een voorkeursbehandeling krijgen. Dat is in strijd met de EU regels.
Daarover is in ~2016 al eens een klacht ingediend bij de EU waarin werd gesteld dat wind en zon in Dld een voorkeursbehandeling zouden krijgen.
Daarop heeft de EU een uitgebreid onderzoek ingesteld (kostte ~1 jaar) waarna ze moest concluderen dat dat niet waar is….
“geen kerncentrales meer. Onze zon- en windenergie levering is sinds 2016 meer dan verdubbeld. En de groothandelsprijs is gestegen tot € 0,17 per kWh. En dan doet de vraag zich voor: “Hoe kan dat nou ?”.”
Simpel omdat Dld na het sluiten van alle kerncentrale ook alle kolencentrales is gaan sluiten en dat doet met een veel hoger tempo.
Gevolg is dat er geen overschot meer wordt geproduceerd.
Ik schat dat ze dat doen om hun Energiewende te versnellen. Hernieuwbare zit daar al een jaar of drie op ~60% en dat moet naar 100% in 2045.
Nog te gaan ongeveer :
32999 windmolens
41999999 zonnepanelen
29999 nieuwe transformatorhuisjes
17 kerncentrales.
het liefst voor 2030.
De 15MW windmolen van Vestas produceert op de Noordzee 0,08TWh/a.
NL verbruikt 875TWh/a aan energie waarvan ~120TWh/a aan stroom. Na de elektrificatie komen we op ~250TWh/a…
Alleen jouw windmolens zouden al ~5x zoveel produceren dan NL in 2035 nodig heeft!
Overigens gaan we over op windmolens 20MW – 26MW (China heeft ze al).
“5x zoveel produceren dan NL in 2035 nodig heeft!”
Een “electronen-mest” overschot, zodat Duitsland per kilo varkensvlees 1 megawatt-uur stroom erbij cadeau krijgt?
Bas
Met zonnepanelen op daken voor de liefhebbers en volledig op eigen kosten wil ik wel meegaan,
Leveren jouw panelen in de winter méér op dan 0,1 kW per maand? Het voordeel is natuurlijk wel dat het een kaars per dag uitspaart. En als je geen fossiele grondstoffen wilt gebruiken is het weer een nadeel voor de bijen die de bijenwas moeten leveren. Naast honingroof ook nog wasroof;-))
@Peter,
“Leveren jouw panelen in de winter méér op dan 0,1 kW per maand?”
Ja. Alleen in december prodcueerde ik afgelopen winter minder stroom dan ik verbruikte.
Ik ga er wat panelen bijleggen (op de andere dakkant) zodat dat dan wordt opgelost.
Mijn provider betaalt nog steeds ~5cent/KWh voor de extra terug geleverde stroom.
Lijkt dus zakelijk gezien een winstgevende investering.
Het is irritant dat de auteur zo vaak zijn onkunde demonstreert. Bijv.
“Met voorrang op het net komen wind en zon en dan energielevering uit afval.”
Als dat zo is dan kan de klager met succes een klacht indienen in Brussel, waarna de EU de netbeheerder bestraft en hij en andere benadeelden ruime compensatie krijgen.
Wind en zon en water winnen eigenlijk altijd op de veiling, die ieder kwartier wordt gehouden, omdat zij tegen een lagere prijs kunnen leveren dan alle andere opwek….
Immers hun marginale kosten zijn praktisch nul.
Kernenergie wint ook bijna altijd maar dan om een andere reden.
Kerncentrales kunnen hun productie niet goed terug regelen omdat ze anders te groot risico lopen op haarscheurtjes en/of xenon vergiftiging van de brandstof staven.
“terwijl wij in Duitsland acht gesloten centrales hebben die we voor veel minder geld zouden kunnen reactiveren.”
Nee! Belangrijke (dure) onderdelen worden over het algemeen al voor de sluiting van de KC verkocht aan partijen in andere landen. Denk aan stoomturbine-generator combi’s, de stoomketel, de condensor, enz.
Ik heb de sterke overtuiging dat de ‘discussie’ over de nadelen van kernenergie afgelopen zaterdag een doodsteek heeft gekregen door de politieke zelfmoord van Timmerfrans c.s.
Mooi.
Nog een paar:
“China bouwt de laatste jaren 10 kerncentrales per jaar en de investeringskosten daarvan liggen nu op € 2.500 ,– per kW.”
Je kunt gemakkelijk checken en zien dat dat ook een verzinsel is. En dat kernenergie het daar ook niet gaat maken!
Hun stroomproductie in 2024:
wind+zon 18,1%
hydro 13%
biomassa 2,1%
kernenergie 4,4%
fossiel 58,2%
“Die gewenste momentreserve in het net kunnen we ook realiseren met konventionele elektrische centrales. Zonder dat geen stabiel netbedrijf.”
In de vorige eeuw is al aangetoond dat dat laatste niet niet waar is.
Het is een van de redenen dat Dld in 2000 besloot om te migreren naar hernieuwbare.
Er staat nog meer onzin in het verhaal, maar mijn tijd is eindig.
En wat hebben die Duitsers spijt, behalve die groen geiten wollen sokken dragers dan.
Nu moeten ze weer bruinkolen stoken en zijn ze nog verder van hun doelen af.
Zelfs fabrieken moeten de productie met tijden en wijlen stil leggen.
Maar ja de haan zei tot de kip we moeten doorgaan.
“Duitsers spijt … Nu moeten ze weer bruinkolen stoken”
Onzin. Ze hebben altijd bruinkool gestookt, vooral omdat de gemaakte stroom een lage kostprijs heeft.
Je kunt in deze grafiek zien dat hun poging om bruinkool af te bouwen naar nul aardig lukt:
https://www.energy-charts.info/charts/energy_source_trade/chart.htm?l=de&c=DE
1985 433mln ton
2012 185mln ton
2022 131mln ton (jaar waarin de laatste kerncentrales werden gesloten)
2023 102mln ton
2024 92 mln ton
NB
* niet alle bruinkool wordt voor de opwek van stroom gebruik
* als je de cursor op een staaf zet verschijnen de cijfers)
Het is Gresnigt’s top-werkdag vandaag. Het lukt hem niet overtuigend te zijn. GreenPeace is geloofwaardiger….
Shell heeft 700 winbare bronnen zegt GreenPeace in een ‘klimaat’-reclame, dan moet er een kern van waarheid in zitten.
Gelukkig heben we fossiele energie nog en voor de komende 1 à 2 eeuwen winbare voorraden als alle bronnen wereldwijd worden geteld.
Lees meer op Rigzone.com …….
ChatGTP: At current global consumption rates:
Oil and gas reserves will last ~40–50 years.
Even with major technological or political shifts, it’s unlikely fossil fuel reserves would last more than 1.5 centuries without drastic changes.
Factors That Could Extend This:
New discoveries (e.g., deep-sea or Arctic exploration)
Improved extraction technologies
Reduced global consumption (e.g., through renewables or efficiency)
Unconventional sources (e.g., oil shale, methane hydrates)
Je suggereert foutief dat we fossiel verminderen vanwege gebrek daaraan.
Klimaat is de hoofdreden.
Daarna komen gezondheid en kosten.
Internationaal werelwijd Marxisme uitrol is hoofdreden … klimaat is de drogreden…. gebaseerd op door VN-IPCC gefabriceerde overdreven klimaatmodellen … dat blijkt uit de metingen vanuit 10.000-den weerballonnen …. die bewijzen dat klimaatpolitiek en hernieuwbare transitie geldverspilling is ….. aan een ill-fated ‘gratis’ wind-zon energietransitie….. waarbij de dominante natuurlijke klimaatveranderingsfactoren nooit kunnen worden stopgezet.
@Scheffer,
Kun je aangeven hoe je met metingen vanuit ballonnen kunt aantonen dat:
– “bewijzen dat klimaatpolitiek en hernieuwbare transitie geldverspilling is”
– “de dominante natuurlijke klimaatveranderingsfactoren nooit kunnen worden stopgezet.”
Het zijn vlgs mij twee nonsens beweringen!
Bas in de bocht …..in de EU (in 1959 onder invloed van Margeret Thatcher door de EU ingesteld)….
Maar in 1959 was er nog helemaal geen eu en ook vd iron lady had nog nooit iemand gehoord (mss muv meneer Thatcher)
Je hebt gelijk. 1959 moet iets van ~1989 zijn. Sorry.
Het verbaast mij dat in het artikel het begrip LCOE niet wordt besproken. LCOE staat voor Levelized Cost Of Electricity. Hiermee tracht men de “lifetime” kosten van verschillende opwekkingsvormen met elkaar te vergelijken. Maar dat is ook niet helemaal eerlijk omdat de standby kosten die voor wind en zon gelden er niet in verwerkt worden. Eerlijker is de “Levelized Full System Costs of Electricity” als vergelijking en dan komen wind en zon er heel slecht uit. https://friendsofscience.org/assets/documents/lfscoe-ssrn-4028640.pdf
Chris er zijn verschillende methodieken om de verschillende technieken van energieconversie te vergelijken zelfs enkele (o.a. MCA) met pogingen immateriële aspecten mee te laten wegen. Echter de vraag blijft dan werken we toe naar een van tevoren aangegeven toekomstbeeld van onze samenleving bv die van 2050 of laten we die toekomst bepalen door huidige ontwikkelingen als die van de energietransitie en inzet op te veel zon en wind?
Nogmaals die integrale visie over onze toekomst is er niet dus ook niet een plan van aanpak en krijgen we een samenleving waar bv iedereen moet werken als het waait en de zon schijnt terwijl veel mensen moeten werken om die energievoorziening overeind te houden. Technisch is alles mogelijk maar straks zullen we bijna zeker zeggen dat hebben we niet gewild. Maar ja dan is het te laat.
Tot slot over die vergelijkingsmethoden kijk eens naar de Multi-Criteria Analysis (MCA) en bekijk eens die nu gekozen 10 wegingsfactoren en hun invloed op de vergelijking bv tussen zo’n, wind op land en kernenergie.
“niet helemaal eerlijk omdat de standby kosten die voor wind en zon gelden er niet in verwerkt worden.”
Die standby kosten zijn dan voor kernenergie veel hoger omdat kerncentrales de onhebbelijke gewoonte hebben om om de paar jaar plotseling totaal te stoppen (vaak ingrijpen van hun veiligheidssysteem). Tennet moet om die reden meer (dure) spinnig reserve in de lucht houden. Dat was bij een telling een aantal jaren terug bij onze KCB gemiddeld om de 2 jaar.
Bij wind en zon kun je met de weersverwachting de productie betrouwbaarder voorspellen mede omdat het uitvallen van een windmolen of zonnepaneel nauwelijks telt.
Overigens krijgt de partij die zijn contract niet nakomt, een verrekening van Tennet.
Glastuinders verdienen goed aan het snel invallen(ze zetten zolang hun groeilampen uit). Dat invallen gaar via een besloten markt, de balancing markt van Tennet.
Dus je niet helemaal eerlijk is fout.
je hoeft alleen maar te kijken naar het ruimtebeslag en dan kom je al gauw tot de conclusie dat kernenergie wel het allergoedkoopste moet zijn.
Kernfanaten liegen daarmee vaak omdat ze het land tussen de windmolens tellen, terwijl dat land gewoon gebruikt wordt als voorheen.
Windmolens produceren per m² land die ze bezetten ongeveer 10x zoveel stroom dan onze kerncentrale!
Offshore windmolens bezetten nul land…
En hoe zit het met kernafval die niemand in zijn achtertuin wil hebben, die duizenden jaren bewaakt moet worden (wat kost dat en is daar in de berekeningen rekening mee gehouden).
Kernafval kan als brandstof / grondstof voor Thorium / MSR elektriciteitscentrales dienen. Kernafval is dus heel veel waard als energiereserve.
kernafval potentieel een waardevolle grondstof kan zijn voor bepaalde typen kernreactoren, zoals thoriumreactoren of gesmoltenzoutreactoren (MSR – Molten Salt Reactors). Laten we dit iets verder toelichten:
1. Kernafval als brandstof
Wat wij “kernafval” noemen uit huidige kerncentrales (vooral op basis van uranium en plutonium) bestaat grotendeels uit materiaal dat nog bruikbaar is. Slechts een klein deel is echt volledig “verbruikt”.
In feite bestaat gebruikt splijtstofmateriaal uit:
Onverbruikt uranium-235 en uranium-238
Plutonium dat is ontstaan tijdens de reactorwerking (kan als splijtstof dienen)
Kleine actiniden (zoals neptunium, americium, curium)
Splijtingsproducten (die meestal niet bruikbaar zijn en wel hoogradioactief zijn)
2. MSR en Thoriumreactoren
Thoriumreactoren, vooral in de vorm van gesmoltenzoutreactoren (MSR), hebben een aantal voordelen:
Ze kunnen thorium gebruiken, dat overvloediger is dan uranium.
Ze kunnen potentieel ook actiniden (bestanddelen van kernafval) opbranden – dus afval verwerken.
Ze produceren zelf minder langlevend kernafval.
Ze werken onder atmosferische druk, wat veiliger is.
Sommige ontwerpen, zoals fast spectrum MSR’s of integrale snelle kweekreactoren, kunnen zelfs kernafval omzetten in energie door de transmutatie van actiniden.
3. Kernafval als energiereserve
Als we toekomstige reactoren kunnen bouwen die:
veilig,
economisch rendabel,
en politiek acceptabel zijn,
dan wordt kernafval inderdaad een waardevolle energiereserve, met energie-inhoud voor vele honderden jaren elektriciteitsproductie.
Volgens schattingen is er wereldwijd genoeg gebruikt kernbrandstof en verarmd uranium om bij volledige benutting via geavanceerde reactoren (zoals MSR’s of snelle kweekreactoren) duizenden jaren aan energie te leveren.
E.e.a. is wel nog afhankelijk van technische vooruitgang en van de bouw van voldoende nieuwe Thorium-MSR-centrales
“Laten we dit iets verder toelichten:”
FG we? Jij en wie was die ander dan?
ChatGTP is de ander …. vergat mee te kopiëren
ChatGTP is de ander …. vergat mee te kopiëren.
FG prima toch en eerlijk. Overigens blijf ik aandringen de vraagstelling mee te nemen zodat anderen kunnen oordelen of die vraagstelling juist was. Mvg,
De (vraag-) stelling aan ChatGTP stast voorop
“De (vraag-) stelling aan ChatGTP stast voorop”
FG ja gezien maar ik zoek naar een vraag. Uiteraard kunnen stellingen deze vraag voorafgaan.
Verder is het nu duidelijk en ik weet inmiddels door een gemaakte fout dat AI ook al aan de gang gaat zonder dat er een duidelijke vraag is gesteld.
Men kan ook opdrachten geven aan ChatGTP….
Mijn ega voerde familie, vooraarden en restricties in en gaf opdracht een levenstestament op te stellen als zijnde een Nederlandse Notaris.
“Kernafval kan als brandstof / grondstof voor Thorium / MSR elektriciteitscentrales dienen.”
Dat is een al vele jaren circulerende fictie, die kernfanaten verkondigen. Is nergens echt van de grond gekomen.
Kernafval:
uit afgewerkte brandstof staven wordt al vele jaren overblijvend uranium gewonnen in La Haye wat daarna wordt toegevoegd aan brandstofstaven gemaakt van ‘nieuw’ uranium, die dan (samen met het overblijvende stralende restafval) terug gaat naar de kerncentrale die dat afval overhield (onze KCB laat dat ook doen, er zijn demo’s tegen geweest vanwege de hogere risico’s en het groter worden van de stralende afvalberg = COVRA).
Lang niet alle KC’s laten dat doen want het is duur en het verminderd het verbruik van uranium erts hoogstens met 30%..
Thorium: China is met een kleine laboratorium reactor (2MWth) bezig om uit te zoeken tot hoeveel % thorium het mogelijk is om de reactor te laten draaien (verwachting ~60%, misschien 80%), resultaten ~2030 als alles goed gaat.
Er is geen andere zinnige optie bekend.
Wel hebben we kernfusie waar we nog een paar duizend miljard euri en (ik schat 100jaar) in moeten steken voordat het wat wordt (o.a. ITER in France), als het gaat lukken…
Norman
Chemisch afval moet je nog langer bewaken. Kan ik de wieken van Windturbines die begraven worden ook als chemisch afval benoemen?
Wordt verwerkt in beton, e.a. deels ter vervanging van bewapening.
Gelukkig straalt het niet en kunnen we het gemakkelijk ergens opbergen voor komende eeuwen.
Hoezo goedkoop…. oh ja natuurlijk Zaporitsja: het grafmonument aan de Dnjepr
Ja, die optimistische berekeningen maakten ze ook voor de grootste kerncentrale die Europa kent. Waar staat die ook alweer? Oh ja, ergens aan de Dnjepr. Zes centrales samen goed voor 5 gigawatt! En goedkoop? Nou, je wilt het niet weten.We hebben het over de 80 er jaren en u was erbij
En het begon zo mooi daar aan de oevers van de Dnjepr. De grootste kerncentrale van Europa, zes trotse reactoren, symbool van vooruitgang en industriële macht. De Dnjepr stroomde traag, maar zeker. Er kwam een dam, een wonder van beton, die eeuwig het koelwater zou leveren. Zaporitsja zou licht brengen, warmte, welvaart. Eeuwig, vanzelfsprekend.
Maar het eeuwige bleek korter dan gedacht. De Sovjet-Unie implodeerde, de droom begon te rafelen. En toen ging het mis — historisch gezien volkomen logisch. Maatschappelijke stabiliteit bestaat namelijk niet. De oorlog sloop Zaporitsja binnen, en met elke maand verslechterde het decor.
Dan maar stilleggen om erger te voorkomen. Maar daarmee ben je er niet. Kijk maar naar Tsjernobyl: dat is een tikkende tijdbom tot je een ons weegt. Geen ingenieur die nog onderhoud pleegt, geen reserveonderdelen die nog aankomen. De dam? Verwoest. Het water? Weg. De koelwaterbekkens? Leeglopend, vervuild, nutteloos. De pompen? Krakkemikkig, draaiend op laatste dieselreserves. De mensen? Technici onder dwang, soldaten zonder kennis, internationale toezichthouders met loze verklaringen.
Zaporitsja kan niet meer hersteld worden. De installaties corroderen waar je bij staat, het beton barst, de kabels rotten weg. Er is geen weg terug. Geen ingenieursleger dat deze reus kan opknappen. Geen water om de reactoren te temmen. Geen dam om nog iets van een veilige buffer te bieden. Wat resteert zijn zes slapende reuzen, die wachten. Op wat? Op het moment dat het laatste systeem het begeeft.
En dan komen de kosten. Om deze atomaire puinhoop nog enigszins onder controle te houden en een Tsjernobyl 2.0 zonder bescherming te vermijden: € 20 tot 30 miljard aan sanerings- en ontmantelingskosten, in het beste scenario. € 100 tot 200 miljoen per jaar aan noodkoeling, diesel, bewaking en tijdelijke voorzieningen, zolang de ontmanteling niet plaatsvindt. Een prijskaartje dat elk jaar stijgt naarmate de installaties verder degraderen, de oorlog voortduurt en de middelen schaarser worden.
En mocht Europa besluiten die rekening niet te betalen? Dan wacht het einde. Geen sarcofaag zoals bij Tsjernobyl. Geen gecoördineerde reddingsoperatie. Alleen zes naakte reactoren in een oorlogszone, klaar om de volgende catastrofe te worden — een catastrofe zonder bescherming, zonder plan, zonder uitweg.
Een Mad Max-wereld… Tja, ach ja, kernenergie… succes ermee! Reken maar: eeuwig (!) mee in de Europese stroomkosten.
“Opa, vertel nog eens van Zaporitsja en waarom de stroom zo duur is.”
U kunt ze morgenochtend bellen…nu zijn ze gesloten.. Misschien is een ansicht ook wel leuk… van de molens bij Kinderdijk… die zijn cultureel erfgoed geworden… wie weet lukt het hun ook.
Adres: вул. Промислова, 133, Enerhodar, Zaporizhia Oblast, Oekraïne, 71500
Telefoon: +380 6139 56209
Gerard d’Olivat
Weer een stukje proza om je afvalligheid m.b.t. kermenergie aan de man te brengen zit er niet in, Maar berekeningen hó maar. Zelfs een controle van de via een link aangeleverde berekeningen zit er niet in. Alleen de vastgestelde leveringsprijs van 42 euro pet MWh daar moeten we het mee doen.
Waarom ben je plotsklaps zo angstig geworden voor kernenergie?
Peter van Beurden en heb jij ooit een seconde nagedacht wat zich daar afspeelt of interesseert het je eigenlijk niks. Heb je uberhaupt wel eens nagdacht over kernenergie en dat soort zaken. Je agat nooit in op de inhoud dat is me allang opgevallen. wellicht de ‘leeftijd’ wie zal het zeggen. Je reageert wel erg overdreven veel op van alles en nog wat..Trouwens wat is nou jouw expertise behalve dat je een ‘late bekeerling’ bent
PvB,
Je opvallende avances richting C. en je verwijzingen tonen steeds meer aan in welk riool jij afglijdt. Interessant voor mij is er achter te komen in hoeverre de leiding van deze site deze koers bewust heeft ingezet. Misschien wordt jij zonder het te beseffen wel misbruikt voor wat vuil werk. Met bestrijden klimaathysterie heeft het niets meer te maken.
Vollasturen van windturbines op land staan op de volgende website: https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/71227ned
Per jaar zien we getallen van tussen de 1.400 uur per jaar en krap 3.000 uur per jaar. Dat maximum komt aardig overeen met de vuistregel van één derde van de tijd (8760/3 =2.920 uur). En voor windmolens op zee heb ik een aantal keren gelezen dat de vollasturen daar 40% van de tijd zouden bedragen (8760 x 0,40 =3.504). Dat het Fraunhofer instituut dan voor windmolens op zee 4.500 vollasturen hanteert lijkt me wel heel erg veel.
Fraunhofer heeft gelijk, aannemende dat je uitgaat van windmolens met fatsoenlijke afmetingen.
De 15MW molen van Vestas produceert op de Noordzee 80GWh/a = een CF van 61% (zie site Vestas).
Die CF gaat met het groter worden van de windmolens (22MW-26MW) verder omhoog. Want slimmere besturing + hoger (hoger = meer en constantere wind).
Tja, kernenergie is ineens weer Hot omdat we (teveel) Co2 de lucht ingooien. Dus schone energie: We stoppen het kernafval “gewoon” de grond in. Zien we dan niet meer en pas over zo’n 300 jaar of zo, krijgen we de herhaling van de aardbevingsproblematiek. Oeps enkele lekkende vaten geven dan zoveel straling af dat het zelfs bovengronds wordt gemeten . Met als gevolg dat diverse gebieden onbewoonbaar worden verklaard en mensen dus hun spulletjes moeten oppakken en ergens anders moeten gaan wonen met alle ellende er rond om heen. Vergeet niet dat het radioactieve afval voortaan in EIGEN land moet worden opgeslagen. Het is de mens als onbetrouwbare factor, de kosten van de (militaire) beveiliging en de kosten van een ontmanteling, welke NOOIT worden meegenomen in het totaalplaatje.
“Vergeet niet dat het radioactieve afval voortaan in EIGEN land moet worden opgeslagen.”
Ja, dat is een serieus probleem. Echter geen enkel land wil het hebben.
Er is discussie geweest over opbergen onder de droge woestijn in het hart van Australië,
maar geen kans het parlement van Z-Australïë was unaniem tegen ondanks het geboden geld.
Finland, Dld, France en BelgIé zijn bezig met de aanleg van een gangenstelsel met kamers ~600m onder de grond.
Dld na een mislukte poging voor opslag in een verlaten steenzoutmijn (Asse2) ~600m diep. De door het kernafval gegenereerde warmte maakte het zout zacht waardoor er water bijkwam wat na 1000-3000jaar het gebied erboven onbewoonbaar zou maken. Nu in een gebied in het NO van Dld, nabij de Poolse grens. Ze moeten alles weer naar boven halen wat de nodige miljarden (na ontwikkeling stralingsbestendige robots) gaat kosten.
Interessant artikel over de stroombeurs in Duitsland en de miljarden Euro’s die daar verdiend worden. De miljarden aan winst worden uiteraard door de stroomverbruikers opgehoest.
“Für ein Stromnetz, das den Schwankungen und Speicheranforderungen gewachsen ist, berechneten mehrere deutsche Institute Kosten zwischen 400 Milliarden und 730 Milliarden Euro. Einen Plan für die Finanzierung hat die Merz-Regierung noch nicht vorgelegt. Stattdessen will sie die Strompreise auf Kosten der Steuerzahler senken – ein Tropfen auf dem heißen Stein.”
http://www.berliner-zeitung.de/wirtschaft-verantwortung/wolf-of-windkraft-wie-stromhaendler-dank-kuenstlicher-intelligenz-milliarden-machen-li.2334713
in elk rapport afwezig: de kostprijs van het opvangen van het willekeurige productiekarakter en de lage energie densiteit. deze worden bij schaal een veel grotere kost. nu zover ik weet jeb ik de laatste decennia geen enkele comminicatie gezien van would be groenen die niet doorspekt was met foute of fout voorgestelde info….
vandaar ook dzt ik niet verbaasd ben dat ons suicidaal beleid overal heeft gezorgd voor duurdere stroom en zelden voor effectief minder uitstoot…. de focus ligt vooral op de groencertificaten zwendel die eerder een moderne versie is van aflaten verkopen. beschikbaarheid en prijs van energie is de belangrijkste factor of een beschaving er op vooruitgaat, laar nergens zie ik ieland de vraag stellen of het wel toeval is dat degenen die dit soort leugend verkopen meestal dezelfden zijn die vinden dat er teveel volk op de aarde is en met dit beleid misschien de depopulatie een handje helpen…. kunnen we misschien beginnen met alle kosten van die rotzooi een eerlijk weer te geven en niet enkel “productiekost” want voor zon en wind is het aandeel daarvan in het geheel kleiner en kleiner bij opschalen. graag herhaal ik ook een belangrijke boodschap van de equinix summit: er zijn 1.5 miljard mensen zonder stroom op de wereld, als we die mensen een energiebron geven van lage energiedensiteit en onbetrouwbaar productiekarakter is dat nog steeds een Enorme vooruitgang van hun levenskwaliteit, maar rekenen op die bronnen op schaal in een geïndustrialiseerd land dit vooral leid tot kostelijke problemen….
of hoe voor so called groenen het eigen ego strelen a-ok is op de kap van de 1.5 miljard armste mensen. kunnen we aub terugkeren naar ratio en virtue signaling of extreme ideologien niet als basis voor beleid gebruiken?
“in elk rapport afwezig: de kostprijs van het opvangen van het willekeurige productiekarakter en de lage energie densiteit”
Dat zijn kosten die op de beurs worden verrekend in de prijs van stroom.
Stroom wordt verhandeld zoals aandelen, compleet met opties, enz.
Voor onverwachte uitval, bijv bij onze KCB (dan valt in een paar seconden ~460MW weg, gebeurd ~ eens in de 2 jaar) onderhoudt Tennet een besloten balancing markt.
Veel glastuinders zijn daar lid van. Ze schrijven in om in zo’n situatie tegen een vergoeding (de laagste krijgt de deal) direct stroom te leveren aan het net bij dergelijke calamiteiten….
Dat kunnen ze gemakkelijk door hun groei-lampen uit te zetten, o.i.d.
De vergoeding die ze krijgen verrekent Tennet (met een opslag als die partij niet adequaat heeft gehandeld) met de partij die in gebreke was.
Iedereen moet immers onder alle omstandigheden aan het net leveren wat hij heeft verkocht. En afnemen wat hij heeft gekocht.
Wind en zon eigenaren zien hun stroom productie tekort gemakkelijk aankomen met de weersvoorspelling en de productie veranderingen in gebieden waar de wind vandaan komt.
Dus die kopen op de beurs tijdig stroom bij, zodat ze aan hun verplichtingen blijven voldoen.