Zojuist ontving ik per post de Westhoff-lezing van dit jaar ‘Op zoek naar een nieuwe verantwoordelijkheid jegens de natuur’. De jaarlijkse lezing is georganiseerd door de groep rond plantkundige Joop Schaminee die vroeger met aartsvader van Nedernatuurbeheer Victor Westhoff (+2003) samenwerkte. Schaminee wil al jaren met de Westhofflezing discussie aanwakkeren, nieuwe vormen van denken over natuur stimuleren. Een goede zaak.
Ecosysteem is geen lichaam met onmisbare ledematen en organen
Filosoof Bas Haring gaf deze editie een lezing in het verlengde van zijn omstreden boek ‘Plastic Panda’s , over het opheffen van de natuur’. Daarbij plaatst hij ‘het nut’ van natuur, ecosystemen en ‘soorten’in evolutionair perspectief. Zijn betoog is met een gehuil van woede onthaald in ecologenland, waaruit blijkt dat hij toch zout in een open wond strooit.
Er is geen vastliggende en onvervangbare‘rol’van een soort, die ‘nut’heeft voor het functioneren van ecosystemen: zoals een arm in het lichaam van een mens. Een soort ontstaat niet OMDAT het ecosysteem dan beter functioneert. Evolutie zou niet op ecosystemen werken, maar alleen op individuen. Het staat dus ook niet vast dat zo veel mogelijk soorten’beslist nodig zijn voor het functioneren van een ecosysteem.
-
En hoe objectief zijn ecologen eigenlijk, constateert Haring. Mensen die met veel meer biologische fouten de orthodoxie over biodiversiteit huldigden, werden volgens hem niet zo fel aangevallen.
Rob Lenders: zinnig tegenspel vermengd met retorica
De tegenlezing van herpetoloog Rob Lenders – werkzaam in de natuurbouw-adviesindustrie van Nederland- demonstreert een ander pijnpunt, waar Haring in gaat staan. Je krijgt even goede hoop: Lenders zal met experimentele bewijzen komen voor het belang van biodiversiteit. En hij zal een theoretisch fundament geven.
Ja, hij haalt één recente studie aan in Science van Reich et al: al zijn er vele studies die juist demonstreren dat productiviteit NIET beslist hoger wordt bij meer soorten, en ook Reich et al duidt niet op onmisbaarheid maar het relatieve belang van soorten. En nee, na even het belang van symbiose aan te duiden en de wederzijdse invloed van organismen op elkaar, verzandt hij in platte retoriek om Haring als moreel gemankeerd af te serveren. Jammer.
De natuur is zelf ook ‘milieu’dat selecteert
Neem zijn hoofdvoorbeeld, Mycorrhizae, schimmels die ‘samen’leven met bomen en ze van voedingsstoffen voorzien. Lenders gebruikt hier eigenlijk één wetenschappelijk ecologisch begrip als ‘interactiesterkte’, zonder het te noemen’, om met een sterke ecologische relatie- tussen boom en schimmel – het belang van álle soorten voor het functioneren van de hele aarde als zekerheid te postuleren. Om zich er dan met beroep op het voorzorgprincipe vanaf te helpen.
Kon Lenders niet met iets beters komen?
Hoe kan een zaal vol academici hiermee genoegen nemen? Neem alleen al de term ‘levensgemeenschap’. Die is zóó 19de eeuw. Wat is die gemeenschap meer dan een historisch gevormde lokale toevalligheid die verandert op alle tijd- en ruimteschalen? En Lynn Margulis kwam vooral met symbiose op de proppen voor het verklaren van COMPLEXITEIT en stabiliteit, niet noodzakelijk diversiteit: omdat natuurlijke selectie vanuit het competitiemodel alleen de klus niet zou klaren. Ecologen zijn geen goede denkers, als het om evolutie gaat: dat constateerde de hier besproken Gerard Jagers ook al.
Natuurlijk kun je een balletje opgooien over Haring zijn benadering van evolutie.
Haring lijkt te drijven op een paar invloedrijke auteurs die het competitiemodel iets té gretig hanteren als Richard Dawkins, en natuurlijk Huxley’s Nature Red in Tooth and Claw. Het competitiemodel is vast niet het hele verhaal. Interacties tussen soorten- het speelveld van de ecologie- hebben een evolutionair vormende invloed. Dus vanzelfsprekend dat Lenders met symbiose aan komt zetten.
En ja. Afgezien van het feit dat variatie en natuurlijke selectie werkt is eigenlijk verrassend weinig bekend is hoe complexiteit kan ontstaan. Bij veel biologen mag je alleen vaststellen dat Darwin heilig was, en ’the Origin’ de Bijbel, als ze ‘m al echt lazen. Verder dan de cirkelredenering ‘natuurlijke selectie leidt tot complexiteit, want we zien het gebeuren’komt men vaak niet.
Natuurlijk, wanneer een plant zijn milieu beïnvloedt, wordt hij zelf milieu en een selecterende invloed. Maar….Daarmee heeft Haring niet beslist minder gelijk wat ‘biodiversiteit’betreft.
Biodiversiteit is gewoon ‘milieu’, maar dat zegt niets over relatieve evolutionair belang
Want is er een kwantitatief bewijs dat ‘minder biodiversiteit’leidt tot ‘minder selecterende milieuinvloed’? Lenders ‘leent’ hier een argument uit een ander speelveld/debat om de discussie met zichzelf te winnen. Hij stelt alleen vast dat de natuur zelf selectiedruk uitoefent, en kent biodiversiteit een rol toe als selecterende actor: biodiversiteit is milieu.
Nogal wiedes, we leven in het tijdperk van de planten, het Herboceen en het historisch ontstane assemblage dat we nu ‘biodiversiteit’ noemen zou er volledig anders uitzien.
Dat betekent niet dat natuurlijke selectie daardoor anders aangrijpt, en dat ecosystemen niet meer zijn dan een historisch gevormd samenraapsel dat elkaar beïnvloedt. En dat waarde van natuur meestal toegekende waarde is, die aanmerkelijk afneemt naarmate de aaibaarheid/aantrekkelijkheid van het organisme afneemt.
Geen bewijs voor belang ‘diversiteit’an sich
Ik bedoel, er zijn meer tijgerbiologen dan tijgermug-biologen. Terwijl bestrijding van de tijgermug veel belangrijker is. Er bestaat ook ongewenste biodiversiteit. Welke ree zal de keelhorzel missen, wat voor ‘functie’wil je aan een keelhorzel toeschrijven behalve dat het een toevalsproduct is: een doorge-evolueerde aasvlieg die een levende niche exploiteerde en zo parasitaire neigingen kreeg.
Of dat we 1 van de 1300 soorten muskieten niet kunnen missen. Of dat verándering beslist verslechtering is, alléén omdat die verandering nu vaak door mensen ontstaat. Of waarom monotonisering beslist minder is. Alle wereldleiders dragen nu Westerse maatpakken op conferenties, in plaats van een luipaardvel met botje door de neus, Japanse kimono. Betekent dit dat de wereldorde daardoor instort?
Het essay van Astrid Bout over ‘de fanclub voor moeder natuur:
Oibibiologie
Aan de Westhofflezing zit een jaarlijkse schrijfwedstrijd gekoppeld voor biologen. Het winnende essay van Astrid Bout lijkt wel opzettelijk bedoeld om Haring’s kritiek met uitroeptekens te onderstrepen. Bout schrijft hier over een leeftijdgenoot die- hoe ernstig- niet net als haar de natuur aanbidt: een bekeringsobject dus.
De combi van morele superioriteit en een te herstellen natuurlijke balans buitelen bij Bout over elkaar. Blijkbaar is biologie bij Bout het zelfde als Oibibio, en vindt een jury met academici dat ook. Extra lachwekkend: Bout wil haar te bekeren natuurbarbaar ‘de polder’innemen om hem van de waarde van ‘De Natuur’te overtuigen. Wat Bout haar drijfveer was bij het schrijven, afgezien van verregaande domheid is mij een raadsel. Maar goed, veel prijzen worden toegekend voor de gezelligheid.
Terug naar Haring. Bouwmeester in plaats van rentmeester
Met een evolutionaire kijk is ook niet beslist de natuur van het verleden de norm, maar kun je ook toekomstige vormen verwelkomen. In plaats van voorzichtige rentmeester die zijn handen thuis houdt, kan de mens zich ook zien als bouwmeester die iets toevoegt.
Serengetie Hollandaise, aangeboden door de bouwmeesters van Staatsbosbeheer
Toepasselijk in een door mensen gemaakt land als Nederland, waar het oernatuur-stokpaardje van systeemecologen ‘de Oostvaardersplassen’ ontstond op 4 meter beneden zeeniveau in een polder op een gepland industrieterrein: en waar exotische paarden en door de Nazi’s bedachte oerrunderen (gebroeders Heck) aan een romantisch plaatje zitten te voldoen van ‘echte natuur’. Binnenkort op film te zien gemaakt door Chris Smit: de Serengeti Hollandaise. Hier zijn Frans Vera en Staatsbosbeheer met haar kadaverdiscipline de bouwmeester geweest, met ‘de natuurlijkheid’als romantisch verkoopargument.
Haring constateert terecht dat veel verzet tegen zijn betoog niet van wetenschappelijke maar emotionele aard is. En dat biologen en ecologen emotionele en wetenschappelijke argumenten door elkaar gebruiken om de orthodoxie te verdedigen. Een discussie wordt dan een Babylonische spraakverwarring. Natuurlijk moet je ecologen hun emoties gunnen, die kunnen heel oprecht zijn, maar volgens mij was dat niet de discussie die Haring wilde.
Zoals bij de meeste conferenties en populaire debatten is het eindresultaat dan weer licht teleurstellend. Toch is de Westhofflezing een aanwinst.
Alle levende wezens in deze wereld hebben slechts 2 primaire doelen: zich te voeden en voort te planten, al het andere is daaraan ondergeschikt of wordt slechts gebruikt als middel.
En wie van jullie gaat dan eens bepalen welke soort volgens hem dan nodig is en welke dan weer niet? Of anders gezegd, wie gaat er voor god(je) spelen?
Of nog nooit gehoord van de "leerling-tovenaar"?
Ik zie hier parallellen met de schilderkunst Yves. Ik vind een Van Ruysdael, een Breughel, een Rubens, een Rembrandt, een Hobbema, een Van Gogh etc. van onschatbare waarde en ben van mening dat ze behouden moeten blijven.
Maar als bijvoorbeeld morgen het Van Gogh museum afbrandt of alle pre 19e eeuwse schilderijen getroffen worden door een vraatzuchtige desastreuze schimmel, dan draait de aarde gewoon door en het leven gaat verder.
Als je als ecoloog die problematiek onderkent, dan ben je pas ecoloog.
Bovenaan de lijst van bedreigde levensvormen staat de mens.
De menslijst telt omdat andere levensvormen geen lijsten produceren.
Het vreemde is dat de mens als levensvorm ook bedreigd wordt van binnen uit.
Nog vreemder is dat mensonvriendelijke ideeën gewoon verspreid kunnen worden.
Volledig absurd is het dat je met het verspreiden van die ideeën een bestaan kunt opbouwen.
Een soort ontstaat omdat die een lege niche vult (bijv giraffen – boombladeren), opwarming van de aarde leidt tot toename van de niches en dus biodiversiteit en moet dus zeer worden toegejuicht door de ecologen.
Yves, je hoeft nergens bang voor te zijn…
hoewel: ontbosching misschien.
Echte gelovigen hebben namelijk helemaal geen argumenten nodig.
Kijk b.v.
http://dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/190204 op 05:12
Speciaal voor jou zit er ook een hoop “bedreigd!!! door ontbossing” in dit programma.
Bedreigde kikkers! Iemand een recept?
P.s. Hmmm “agressieve biomimicry” misschien iets om over na te denken.
"Iemand een recept?"
http://www.kookeiland.be/recepten/Piet-Huysentruy…
Nog even over die roodgestippelde VARA-uitsterfkikker.
U begrijpt dat onder de andere kikkers met gemengde gevoelens naar deze Leptodactylus laticeps wordt gekeken.
Hij pleegt immers een soort kiezersbedrog met desastreuze gevolgen. Voor individuele prooikikkers in elk geval en wie zal het zeggen … wellicht ook voor hele ondersoorten en soorten. Zoals dat vaker in de natuur gaat: al te succesvol is buurmans gek.
Als ik overigens vluchtig op het internet kijk heeft deze smeerlap juist baat bij een beetje ontbossing omdat hij het juist in de savanne zeer goed schijnt te doen.
Dat neemt allemaal niet weg dat wij in de toekomst nog veel van deze DWDD-bioloog zullen horen. De beelden zijn altijd goed, mooi, spectaculair, onderhoudend. Ik geloof dat deze jongen speciaal geïnteresseerd is in giftige soorten en hij is ambitieus. Geroken aan de sterstatus van de televisiehoer beseft hij heel goed dat zijn houdbaarheidsdatum oploopt met de hoeveelheid geslagen alarm.
Het begin is goed.
Hij heeft een beetje de spierballen uitstraling van crock-wrestler Steve Irwin!
http://nl.wikipedia.org/wiki/Steve_Irwin
Ik wist niet dat schilderijen zich konden voortplanten.
Maar dit terzijde: zoals gewoonlijk is er geen antwoord op de gestelde vraag: "En wie van jullie gaat dan eens bepalen welke soort volgens hem dan nodig is en welke dan weer niet? Of anders gezegd, wie gaat er voor god(je) spelen?"
Wel heel veel arrogantie en altijd scheldwoorden, wat de irrelevantie bewijst van het artikel.
Beste Yves,
Bij mijn weten is het nog niet voorgekomen dat schilderijen zich voortplanten en naar verwachting zal dat ook nooit gebeuren.
Ik kan me ook niet voorstellen dat er hier iemand die op dit blog frequenteert er de behoefte toe voelt om God op aarde te zijn. De natuur doet zijn of haar werk zelf wel.
Er bestaat trouwens een mogelijkheid om iets uit te proberen, namelijk door als mens in een kooi met tijgers te springen. Er zal zeker één bij zijn die als eerste je verscheurt. Dat is nou het mooie van de natuur, onbevooroordeeld,rücksichtslos en zonder Godbedoelingen.
Yves,
lees “Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit“ van Walter Benjamin en er gaat een wereld voor je open. Of ga voor een andere invalshoek eens te raden bij Geert Jan Jansen. http://nl.wikipedia.org/wiki/Geert_Jan_Jansen
Bovendien heb ik onder verwijzing naar dat stukje DWDD wel degelijk antwoord gegeven op je vraag … Het zijn de alarmbiologen!
Rypke, je zou eens moeten lezen hoeveel cognitieve biases een mens wel niet heeft. Het is voor onze soort moeilijk om echt rationeel te zijn, tenzij het iets is als wiskunde waar je niet kunt over twisten.
Dat er in de wetenschap, de zachte, niet de harde zoals wiskunde (hard science vs soft science) veel, hoe zal ik het noemen, sentimenten zit, erger ik me al lang aan. Dat zie je vooral in volle glorie terug in het exoten gebeuren waar selectief op negatieve effecten wordt gezocht. Zo zijn in Nederland zwijnen goed omdat ze kiemen aanmoedigen en poelen maken waar planten en insecten van profiteren. Waar het wilde zwijn exoot is (Australie en Verenigde Staten) moedigt het zwijn alleen onkruiden aan en is het maken van poelen “environmental damage” of dergelijks. Ik kan makkelijk een omschrijving maken van een vos wat een beschrijving van exoot niet raar zou staan. Neemt niet weg dat ik vind dat we niet meer exoten moeten invoeren (doet men toch, de internationale handel is belangrijker).
En toch ben ik van mening dat de Oostvaardersplassen zo gek nog niet is. Je geeft daar de natuur de kans om spontaan te zijn. Nassim Nicholas Taleb is ook een sterk tegenstander van interventie (of mijn brein laat me in de steek en ik heb het mis)
Menselijke invloed is niks mis mee maar ik ben dus tegen interventie. (Jacht zoals (ongeveer, geen kenner) op ranges in Amerika en Australie, en safari parken in Afrika, waar je geld neerlegt om te mogen schieten vind ik best kunnen al is daar geen draagvlak voor in het zoette Nederland.)
Je kan misschien het beste dit filmpje even bekijken. Duurt maar een paar minuten: http://www.youtube.com/watch?v=FWvFAGWwmeg