Mijngang
Iedereen kent Heerlen nu van het ingezakte winkelcentrum. De verzakkingen zouden volgens Nu.nl nu door een mysterieus gat komen.Heerlen kende ik alleen van een begrafenis, en de strijd van de korenwolf tegen een industrieterrein. Tot een boormanager over de vloer kwam in Amsterdam voor een dossierverhaal voor De Ingenieur over Hollandse Geothermie.
In het dossierverhaal kwam ook het subsidie/duurzaam/energieproject van mijnwaterwinning in Heerlen, waarbij de stad verwarmd zou worden met het warmere mijnwater. Het mijnwaterproject voorziet in de winning van het warme water uit de mijngangen op 700 meter en op 200 meter. De diepe gangen zouden warm water leveren van 28 graden, de ondiepe koelwater van 16 graden. In 2006 startten de boringen van vijf putten in totaal richting mijngangen.
Zo’n project met twijfelachtig energetisch rendement dat volgens Wethouder Riet de Wit vooral ‘sociale winst’opleverde. Je kunt het hele verhaal ‘Het Lauwe Goud’hier lezen.
Men pompt daar water uit oude mijngangen op voor verwarming van de stad, het dieper gelegen water is een paar graden warmer. De boormanager had de gaatjes geboord. Bij de NOS hoorde ik een oudgediende mijnwerker stellen dat de verzakkingen niet door de mijngangen konden komen, omdat die vol water staan en zo druk houden.
Maar wat gebeurt er als je gaten boort om dat mijnwater in beweging te brengen en op te pompen? Bij de gedupeerde winkeliers en het inzakkende winkelcentrum moest ik meteen aan het mijnwaterproject denken: heeft een journalist daar al eens naar gevraagd?
Over het rendement ben je op de achterkant van een bierviltje snel klaar…
Na pompen met een zogenaamde multiplestage submersible pomp in het boorgat komt het mijnwater met een temperatuur van 28 graden Celsius aan de oppervlakte. De pomp is standaardgereedschap bij olieputten om water te onttrekken. Het energieverbruik van de pomp snoept de energiewinst terug met één graad. De eerste put leverde 80 kuub water per uur met een maximaal benutbaar warmteverschil van vier graden.
In vergelijking met fossiele energie is de energieterugverdientijd van mijnwater bijzonder hoog. Alleen al om de energie te compenseren die de 4000 pk boorpomp (ongeveer 3200 kilowatt) gebruikte om bij het boren het boorgruis te verwijderen, moet een mijnput met 80 kuub per uur meer dan een jaar lang warm water leveren, twee jaar als je de injectieput meerekent.
Wie op de zelfde diepte naar olie boort en een kleine bron aanboort van 400 barrels per uur is in een half uurtje klaar, om de verbruikte energie van de boorpomp te compenseren. Voorgaande geeft een erg ruwe indicatie, maar toont wel dat boortechniek uit de olie-industrie is ontwikkeld voor oliewinning: spul waarvan één kilogram het energie-equivalent levert van zes weken zware menselijke arbeid.
Ach…
Interessant.
Schaliegaswinning veroorzaakt al aardbevingen. En nu blijft het benutten van aardwarmte ook niet zonder risico's.
En zo zie je maar dat duurzame rentabiliteitsberekeningen boterzacht zijn, en dat de veiligheids- en milieueffecten consequent ernstig worden onderschat. Uit naam van de duurzame energietransitie gaat de normale bedrijfseconomische afweging verloren, en wordt er alleen nog maar gekeken of je de data zo kan manipuleren dat ze passen in de ronduit onjuiste en bewust vaag opgestelde subsidievoorwaarden. Met negatieve gevolgen voor de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van de energievoorziening…
Gut,
Hoe zat het ook alweer met de veilige ondergrondse opslag van kernafval? Dit heeft toch niemand zien aankomen en we beloven alweer beterschap.
Gorleben, Asse? Heerlen, Deventer?
Grappig hoe een negatief effect van "hernieuwbare" energie meteen vertaald wordt naar een risico voor kernenergie.
Er staan daar wel zwaardere en oudere gebouwen in de omgeving. Ik denk gewoon een funderingsfoutje (ingecalculeerd?). Het is gewoon een goedkoop bouwsel uit de tweede helft van de jaren 80.
Ondergrondse opslag van kernafval valt formeel onder de mijnbouwwet.
Het maakt niet eens uit waar de fout zit, maar de boel verzakt wel.
Minister Verhagen wil onderzoek naar opslag in de "stabiele" kleilagen van Nederland. Als het even kan dan ook nog wat schaliegaswinning, opgedroogde olie en gasputten reanimeren en tenslotte wat pekel uitwassen. Primeur: Nederland krijgt als eerste in de wereld een veilige ondergrondse opslagplaats voor kernafval.
Waar slaat het "buitenland" ook alweer het andere radioactieve afval"veilig" op? En waar laten we het na 100 jaar COVRA? Allemaal gratis? Vreemd, ik ben deze bedragen nog nergens tegengekomen…
@ Theo die loog:
…..En het goede nieuws is, dat we dat allemaal juist wel gaan doen in Nederland, Theo, want we gaan het nodig hebben. Het komt er dus allemaal.
De tegenhanger voor Theo is: Er is/komt geen klimaat-crises, dat is gesubsidieerde politieke hoax.
Er komt zonder enige wetenschappelijke twijfel wel een energiecrises aan!
Een energiecrises, die met "een paar" windmolentjes niet valt op te lossen.
Naamgenoot Theo Wolters (auteur op climategate.nl) schreef er voor jou interessante dingen over! LEZEN!
@Turris
Er zijn mensen die zonder onderzoek "wetenschappelijk" kunnen aantonen dat het opslaan van kernafval in de Nederlandse bodem wel veilig en gratis is.
Doe de groeten aan de kerstman en vraag of hij misschien nog een paar kapitaalkrachtige investeerders kent, die wel in het sprookje van Borselle II geloven. Kunnen we misschien toch nog wat afval ondergronds opslaan. Ho, ho ho :-).
Schoenmaker blijf bij je leest Rypke!
Hydrogeologie moet je aan hydrogeologen overlaten. Er is niks mis met het mijnwaterproject, dat trouwens in Heerlen-Noord zit in de mijngangen van de Oranje Nassau III. 't Loon ligt boven de Oranje Nassaumijn I, en de verzakkingskegel wijst op een ondiepe oorzaak van ongeveer 50 meter diep, namelijk in de kalksteenlagen van het krijt waar geen mijngang loopt. De mijngangen liggen meer dan twee keer zo diep. Het oplossen van kalksteen is ook een bekend verschijnsel als gevolg van zure regen, (jawel regen is nog steeds zuur door opgelost CO2. SO2 en stikstofoxiden). Dus SVP geen doofpothypothese hier opzetten.
Ruggespraak vooraf over een onderwerp waar je helemaal niks vanaf weet, was wel handig geweest, dan had ik je deze blunder kunnen besparen.
Je stukjes over visserij zijn perfekt! Mijnbouw is mijn terrein.
Holtes niet de echte oorzaak… de mijngangen wel
======================================
Steenkoolexploitatie op een te hoog niveau, 8 meter onder de top van het Carboongesteente, in combinatie met karstverschijnselen in de mergel en een afnemende sterkte van het gesteente doordat het mijnwater stijgt kunnen de komende jaren leiden tot meer incidenten nu het mijnwater de top van het “mijngesteente” heeft bereikt.
Het winkelcentrum ’t loon is gebouwd boven de oude mijnbouwconcessie van de Oranje Nassau I. Bij de steenkoolwinning komen geleidelijke verzakkingen voor van 2 to 12 meter afhankelijk van de hoeveelheid gewonnen steenkool. Het instorten van mijngangen vormt normaal een beheersbaar risico omdat de invloed verdeeld wordt over een groot oppervlak.
Anders is dat bij Heerlen. Bekend is dat uit hoger liggende lagen tijdens de steenkoolwinning veel water toestroomde. Daardoor zullen inderdaad holtes ontstaan zijn in de mergel als karstverschijnsel: grotten. Aardbevingen zoals die van Roermond blijken weinig invloed te hebben op deze gangen. Dat is gebleken uit instortingsgevoelige mergelgangen in Limburg die weinig of geen last hadden van de aardbeving.
Boven de 1) Carboonlagen van leisteen en kolen, ligt op 100 meter diepte een 2) watervoerende laag van zand en een pakket mergel. Daarboven ligt een 3) ondoorlaatbare kleilaag en het winkelcentrum staat op de daarboven liggende 4) zandlaag.
De fout die is gemaakt is de winning van steenkool net onder de toplaag van het Carboon die het toestromen van water en zand moest tegenhouden. De houten peilers zullen het nu begeven hebben en er zullen gaten ontstaan zijn op 100 meter diepte waardoor nog meer water en zand direct de gangen in kon stromen. De holtes zijn daardoor toegenomen.
Droge mergelgangen en steengangen hebben een grotere stabiliteit dan in nat gesteente. Doordat het mijnwater al jarenlang stijgt is onlangs het niveau bereikt van boven de toplaag van het Carboon. De karstholtes in de 2) nu natte mergel verliezen stabiliteit om de druk van de hogere lagen te kunnen opvangen en zullen het begeven. Door het instorten wordt de afdichtende 3) kleilaag beschadigd en geeft water de mogelijkheid om van 50 meter diepte naar beneden te stromen. De instorting kan zich zo geleidelijk voortplanten tot aan het aardoppervlak op +105 m NAP omdat voortduren zand met water naar beneden wordt verplaatst.
Wanneer deze veronderstelling juist is zal deze gebeurtenis zich herhalen in het gebied waar de steenkoolwinning op zo’n hoog niveau (8 meter onder de top van de Carboonlaag) heeft plaatsgevonden in combinatie met het stijgende mijnwater in de gangen tot dat bovenste niveau.
Lees meer: oorzaak-van-verzakking-heerlen
@Ed
Bedankt voor de uitbreiding van de oorzaak van de verzakking van het winkelcentrum. Ik baseerde mij op het bericht op architectenweb.nl. Het aardwarmteproject in Heerlen-Noord heeft er dus inderdaad niets mee te maken.
Toch wil nog even mijn stelling aanscherpen: Technisch is het aardwarmteproject een goed project. Financieel heb ik wel grote vraagtekens, zonder subsidies was het namelijk volstrekt onrendabel geweest.
Voor de regio Heerlen en Hoensbroek zijn verzakkingen heel gewoon, en al 80 jaar of langer. Vele huizen hebben scheuren in de muren en fundering. Het huis (alleenstaand) waar ik als kind in 1965 logeerde werd de buitenmuur reeds met stalen binten gesteund, uiteindelijk betaalde de Emma-mijn de schade van het herstel.
Verzakkingen in deze regio zijn geen nouveautés.