Gevaarlijk idee? Universiteiten zijn broedplaatsen van domheid

Hebben moderne academici nog wel iets te vertellen dat de verbeelding prikkelt? Na een overdosis kantelpunten, klimaatscenario’s, oceanologenverzuring en ander groen groepsdenken pak je dan ‘What is your dangerous Idea?’, een bloemlezing van ideeën van ’today’s leading thinkers’, academici die voorop lopen in hun veld. Wat hebben die ons te vertellen?

… Dat universiteiten broedplaatsen van domheid zijn achter dure titels: het domein van hyperspecialisten die atleet zijn in hun kleine onderzoeksgebiedje en daarbuiten napraten wat de popcultuur, sociale omgeving en massamedia ze influistert. Hajo en ik gaan 4 oktober naar Nicholas Nassim Taleb toe in Tuschinsky. Dat is dan wél weer een spannende denker. (hij staat er niet in)

Wat is een gevaarlijk idee?
Neem ‘het zelfzuchtige gen’ van Richard Dawkins, die het voorwoord verzorgt bij ‘What is your dangerous idea’: het gen als ‘egoïstische’ basiseenheid dat zich wil vermeerderen is één van de beste metaforen van afgelopen 40 jaar. Dawkins máákte een oud basaal biologisch idee- gedrag heeft een genetische basis- gevaarlijk, door het gen een dictatoriaal gezicht te geven. Het was een biologische bom in de tijd toen sociopsychobabbelogie het academisch domein bezet hield met het dogma dat álles cultureel is bepaald, de omgeving. Nu gelooft alleen Roos Vonk dat nog.

Ongevaarlijk: uit achterlijkheid en linksigheid jezelf als voorhoede portretteren
Een idee wordt pas gevaarlijk- de gevestigde orde uitdagend- als iemand het goed kan verwoorden met een metafoor. En wanneer het in een context landt waar mensen daar aanstoot aan nemen. Neem Nietzsche die in de Zarathoestra zijn holbewoner schetst die naar de nihilistische goegemeente afdaalt en ze ervan beschuldigt dat ze god hebben vermoord. De beschuldiging doet zijn toehoorders niks, met geloof hadden liberalen en socialisten in de 19de eeuw toch al weinig meer: dát wilde Nietzsche aantonen.
Mensen die menen nu nog gevaarlijk te doen door tegen christelijk geloof te schoppen als Sam Harris (wél opgenomen in boek), of door de mens als dier te schetsen. Wat mij betreft lopen ze eeuwen achter, terwijl ze uit ijdelheid en achterlijkheid zichzelf als voorhoede portretteren. Je onbekendheid met fenomenen is iets anders als het niet bestaan ervan. Zelf heb ik geleerd geen overhaaste metafysische conclusies te trekken.

Misplaatst voorhoededenken van 2 eeuwen over datum
Helaas bestaat het gros van de ‘gevaarlijke ideeën’ van moderne academici juist uit misplaatst voorhoededenken. Zij blijken vooral te leunen op risicoloze kritiek, imitatie en sofisme. Neem de kosmologen die met het anthropisch principe komen opdraven, al gefileerd door Anthony Flew. Het idee dat er oneindig veel universa zijn en er dus vanzelf ook één waarin alle natuurkundige constanten zo zijn afgesteld dat er mensen evolueren kunnen. Wat is dat meer dan sofisme? Dan kan een Veluwse predikant ook stellen: bij oneindig veel universa is er ook een universum waarin een God bestaat die alle universa schiep. Waarom mag je iets weer wetenschap noemen omdat je de ene onbewijsbare stelling vervangt door de andere?

Allen urbaan, progressief en atheïst elkaar’s intellect bewierokend
Je ziet steeds dat academici een orthodoxie huldigen. Net als in media, waar het toejuichen van established opinion kwaliteitsjournalistiek heet. Ze zijn allemaal links-liberaal, roepen allemaal iets over ‘global warming’, staan zich voor op atheïsme als vorm van ‘Verlichting’. De linkse liberale groepsdenkers ter academie presenteren het zelfde tunneldenken als gevaarlijk idee in vele verschijningsvormen. Te vaak lees je de zin ‘Copernicus en Darwin duwden de mens van zijn voetstuk en toen’ zzzzzzzzzzzzzz ‘we zijn alleen in het universumzzzzz’…….gaaaap. Wat is dat voor doorzichtige emotionele poging om particuliere teleurstelling te maskeren met wetenschapperigheid, en het misantropische mensbeeld meer status te geven dat de milieubeweging en popcultuur er in hamerden? Zo van ‘wij zullen de mens eens op zijn plaats wijzen’, een ontgoddelijkte vorm van protestants fundamentalisme (geneigd tot alle kwaad, ijdelheid enz), maar dan zonder verlossing.

Popcultuur in wetenschapperig jasje
Volgens mij is die imitatiedrift in ‘What is your dangerous Idea’ een zaak van nurture, naast de dwingende nature van kuddedier mens. Vele academici – de meeste opgevoerde nobrainers zijn Amerikanen- zijn nog opgevoed in een protestantse omgeving en in hun puberteit besloten ze zich hiertegen af te zetten. Veel leidende denkers’ zijn dus vooral lijdende denkers. Het zijn kinderen van de ’68 generatie, die de Westerse cultuur onderdompelde in permanente puberteit met popcultuurfilosofie waarbij anti-autoritair doen de norm werd, risicoloos schoppen zonder consequenties, waarbij de grootste schreeuwers de beloning vangen. En dus kopiëren ook academici – slaven van hun cultuur- dat puberale groepssentiment dan later. Ze kleden het alleen meer intellectueel in, omdat ze dat aan hun scholing verplicht zijn.

We zien in ‘What is your dangerous idea’ dus veel nihilistische moraalprediking in wetenschapperig jasje, waarbij je simpele denkmodellen uit de populatiebiologie plakt op mensen. Of intrinsiek onbewijsbare stellingen in een fysisch jasje die ‘de wetenschap’ heten omdát ze de mens en zijn verbeelding willen neerhalen. Het is de orthodoxie, maar presenteert zich als rebels en gevaarlijk. Omdat de popcultuur bestaat bij gratie van dat zelfbeeld van normoverschrijding. Maar als rebels en normoverschrijdend de norm is geworden, wat stelt rebels zijn dan nog voor behalve jezelf en de mens als wezen neer halen?

Wie herkent hier de metafoor, die van de duivel die aan God wil bewijzen dat de mens nietswaardig is, en hij er dus niet voor hoefde te buigen. Het verhaal van Lucifer als gevallen engel. Eén van de zeven engelen die niet op bevel van God voor de geschapen mens wil buigen. Lucifer krijgt van God op aarde de gelegenheid aan te tonen hoe nietswaardig de mens is. Dat de mens eigenlijk God’s grootste vergissing is. Of als ik de metafoor van één van zijn recente apologeten in Bionieuws mag gebruiken ‘De mens is een invasieve soort’. Een bioloog generatie ’68 die andere mensen een lesje wil prediken.

De meeste originele denkers werken buiten de universiteit
Interessant zijn de wetenschappers die juist níet na-apen wat de tijd voorschrijft. Die hun verbeelding levend houden, bewaken tegen de tijdgeest en het groepsdenken. Zoals Francis Collins (niet opgenomen) deed. Atheist Steven Pinker (wel opgenomen) wilde zijn toegang blokkeren tot de Amerikaanse KNAW omdat hij niet Pinker’s metafysische voorbarigheid deelde. Zoals Science schreef kon je er op twee manieren naar kijken: ‘iemand met levensbeschouwelijke opvattingen als Collins passen niet bij een wetenschapper. Of het vraagt juist uitzonderlijke wetenschappers om ook zulke opvattingen te huldigen’. Punt van informatie: één van de belangrijkste evolutiebiologen van afgelopen eeuw, Theodosius Dobzhansky was orthodox christen. Eén van onze beste fysici is dat ook. VPRO-muffins noemen dat ‘dom’, wat veel zegt over de domzeggers.

Wie de wereld onttovert verliest zijn verbeelding
Wie de verbeelding vermoordt dood ook de creativiteit, die juist ongrijpbaar is. Het idee (term afgeleid van Plato), hoe gek ook, als van Rupert Sheldrake (hij staat er wonderlijk genoeg in), de nutters van deze wereld, als je er maar een onderzoeksprogramma aan kan hangen en je op observaties baseert. Sheldrake schreef volgens Nature ‘De beste kandidaat voor boekverbranding sinds jaren’, en onderbouwt knotsgekke ideeën en waarnemingen die aan telepathie in een biologisch jasje doen denken. Leuk! Ik vind dat James Lovelock (niet opgenomen) ook tussen leidende denkers thuishoorde met zijn Gaia-metafoor (die de schrijver van Lord of the Flies voor hem bedacht, William Golding): Lovelock was/is niet verbonden aan een universiteit. We mogen de onafhankelijke geesten koesteren, de Kees de Jagers, of Gerard Jagers.

Een omgeving waar intellectueel conformisme de noodzakelijke voorwaarde is voor het verkrijgen van onderzoeksgeld kan moeilijk tot gevaarlijke ideeën leiden. Wat Nicholas Nassim Taleb al het ‘Sovjet Harvard-complex’ noemt: het overschot aan academici en ‘deskundigen’ die wat risicoloze gemeenplaatsen herkauwen en ontoetsbare beweringen zonder terugkoppeling met de realiteit. Mijn gevaarlijke idee is daarom dat de meeste academici per morgen ontslagen kunnen worden en het gros van de universiteiten dicht kan. Ze zijn broedplaatsen van conformisme en tunnelvisie, domheid dus. De echt onafhankelijke wetenschappers zijn vaak niet aan universiteiten verbonden. De beste ideeën waarop de wetenschap voortborduurde ontstonden toevallig terwijl de onderzoeker met iets totaal anders bezig was, zo beschrijft Taleb ook.

Ze vielen ons toe

Wat mij betreft is de wereld dan ook alles behalve onttoverd door ‘de wetenschap’- een verzameling links liberale kuddedieren op de universiteit die elkaar op een gegeven tijdstip universeel napraten met de VPRO als roeptoeter. Het is één magisch geheel, dat haar glans pas verliest als je ophoudt met verwonderen. Iedereen van ons staat iedere dag weer voor die opdracht zich niet af te sluiten.

Een andere opdracht: gooi je tv het raam uit, lees boeken en ons blog. Dat zet je geest vrij van de post-postmoderne waanzin die moderne kuddecultuur heet.