Een bijdrage van Ap Cloosterman.

Energietransitie

Zie ook hier.

Energietransitie is de overgang van een energiesysteem gebaseerd op fossiele energiebronnen naar een energiesysteem gebaseerd op duurzame en CO2-neutrale energiebronnen. Het gebruik van zon, wind en stromend water als bron van energie moet dus in de plaats komen van kolen, houtpellets, olie en gas.

Diederik Samsom noemde in de Tv-uitzending van Nieuwsuur van 15 september ook kernenergie. Tijdens de discussie op 7 september jl. in de Tweede Kamer werd door Jetten bij het opsommen van duurzame energiebronnen kernenergie niet genoemd.

In het klimaatakkoord van december 2021 hebben de coalitiepartijen afgesproken dat ze de bouw van twee nieuwe kerncentrales gaan voorbereiden. Jetten zwijgt hierover als het graf, terwijl hij als minister van klimaat dit akkoord moet realiseren en dus niet moet vasthouden aan het beleid van D66, dat kernenergie afwijst.

Het huidige energiesysteem maakt voor circa 95% gebruik van fossiele energie. In 2030 moet de CO2-uitstoot in Nederland met ten minste 55% zijn gedaald, als opmaat naar een klimaatneutraal Nederland in 2050. Om dit te bereiken presenteerde het kabinet het beleidsprogramma “klimaat”. Dit beleidsprogramma is gericht op 60% CO2-reductie in 2030 en beschrijft de hoofdlijnen van het beleid voor de komende jaren. Hiermee geeft het kabinet richting aan de transities die nodig zijn voor klimaatneutraliteit in 2050.

In het Klimaatakkoord staat dat in 2030 1,5 miljoen woningen van het gas af moeten zijn. In 2050 gaat de gaskraan helemaal dicht.

Het realiseren van de ons opgelegde en de niet werkende klimaat-doelstellingen loopt ook nog eens gevaar door netcongestie: er is te weinig ruimte op het elektriciteitsnetwerk om projecten voor duurzame energieopwekking te kunnen realiseren.

Door de groei van duurzame energie in Nederland en het terug leveren van opgewekte elektriciteit aan het net worden de capaciteitsproblemen steeds groter. Op steeds meer plaatsen raakt het elektriciteitsnet vol en laat een aansluiting op het elektriciteitsnet regelmatig (lang) op zich wachten. Ook gebeurt het, dat een aansluiting op het net niet eens mogelijk is.

Een van de oorzaken is ontstaan doordat bij de bouw van woningen pas in een laat stadium besloten is te kiezen voor verwarming met warmtepompen, die veel elektriciteit verbruiken. Ook de plaatsing van elektrische laadpalen vraagt veel elektriciteit.Zo zal de wachttijd voor een laadpaal, nu gemiddeld 18 weken, mogelijk oplopen tot 35 weken. De netbelasting is in totaal vier keer hoger dan normaal.

Volgens de netbeheerder Liander is ook een van de oorzaken de snelle economische groei. Het gaat jaren duren voordat de problemen zijn opgelost, verwacht de netbeheerder. Op zijn vroegst in 2026 is het net hierop aangepast.

Tegendraads aan het opgelegde klimaatbeleid is het volgende: Op korte termijn overweegt Liander om in de Amsterdamse haven dieselgeneratoren in te zetten.

Verder is er gebrek aan technisch personeel om de enorme hoeveelheid werk uit te voeren. Zie literatuurbron 1.

Gas besparen en opslaan om behaaglijk warm de winter door te komen met een energielevering tegen betaalbare kosten

Op 31 mei en 23 juni 2022 heeft de Europese Raad de EU-commissie verzocht met spoed voorstellen te doen teneinde de voorziening van energie tegen betaalbare prijzen veilig te stellen. Het resultaat is, dat de lidstaten nu alles in het werk moeten stellen om hun nationale gasverbruik tussen 1 augustus 2022 en 31 maart 2023 met minstens 15 % te verminderen ten opzichte van hun gemiddelde verbruik in dezelfde periode in de vijf voorgaande jaren.

Op dit moment bespaart Nederland ruim 30 procent op het gasverbruik, veel meer dan de 15 procent die de Europese Commissie voorschrijft. Het Centraal Bureau voor de Statistiek rapporteert echter het volgende:

De besparingen komen voor een groot deel van de industrie, die recentelijk gemiddeld 40 procent minder aardgas verbruikte. Met name de zeer energie-intensieve chemie- en aardoliesector scoren goed.

Maar de cijfers zijn vertekend. Een groot deel van het lagere gasverbruik komt doordat twee van Europa’s grootste raffinaderijen – waaronder een van Shell – de afgelopen maanden stillagen voor onderhoud, zegt Erik Klooster, directeur van brancheorganisatie VNPI (Vereniging Nederlandse Petroleum Industrie). Daardoor was het verbruik een fractie van het normale. Maar nu de raffinaderij van Shell wordt herstart, zal ook het gasverbruik weer stijgen.

De oorlog in Oekraïne heeft geleid tot Europese sancties tegen Rusland. Rusland kwam daarop met een tegenmaatregel. Voortaan dienen de facturen voor gas in roebels betaald te worden en de gaskraan wordt wat dicht geknepen.

Voor de inval in Oekraïne was ongeveer 40 procent van de totale gasleveranties aan de Europese Unie afkomstig uit Rusland. Per dag betaalden de Europese landen rond de 400 miljoen Euro voor hun gasleveringen. Inmiddels zijn behalve Nederland ook Polen, Bulgarije en Finland afgesloten omdat zij weigeren in roebels te betalen. De achterliggende reden is, dat zij de Russische oorlogsmachine niet wensen te subsidiëren. Duitsland kwam met een oplossing: De Duitsers namen begin april de controle over bij Gazprom Germania, het Europese hoofdkantoor waar ook het Nederlandse Gazprom Energy onder valt. Ze plaatsten het bedrijf onder controle, de CEO werd vervangen, evenals een deel van het personeel.

Dat betekent, dat alle inkomsten uit contracten niet meer naar Rusland verdwijnen. Het voormalige moederbedrijf Gazprom is nog enig aandeelhouder, maar ontleent daar geen enkele zeggenschap of inkomsten meer aan. Dat maakt de Europese tak in de praktijk Duits, stelt de Duitse regering. De oud-Gazpromdochters gaan zelfs verder onder een nieuwe naam: SEFE (Securing Energy for Europe.)

Maar minister Jetten acht het onvoldoende bewezen dat SEFE niet Russisch meer is. In die opvatting staat Nederland opvallend genoeg alleen. Naast Duitsland doen ook Italië, Frankrijk, Zwitserland, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten mee met SEFE.

Minister Jetten heeft nu alle Nederlandse Gemeenten het verbod opgelegd om nog langer gas af te nemen van Gazprom. Er moeten nu nieuwe en veel duurdere contracten worden afgesloten. Het ministerie van Economische Zaken & Klimaat gaf in april 2022 de opdracht om de lopende contracten met Gazprom Energy, de Nederlandse dochtermaatschappij van het Russische staatsgasbedrijf, binnen een half jaar te verbreken.

Op 7 september jl. eiste een meerderheid van de Tweede Kamer dat Jetten zijn opdracht aan ruim 120 gemeenten en aan waterschappen, onderwijsinstellingen en bedrijven intrekt. Eind april verplichtte hij ze om hun gascontract met het voormalige Gazprom Energy in Den Bosch per oktober 2022 op te zeggen. Jetten wil nu eerst een “nadere duiding” van de Europese Commissie over de gevolgen van de sanctiemaatregel tegen SEFE. Gemeenten en andere overheden en instellingen die het nog niet gelukt is om een andere energieleverancier te vinden, krijgen drie maanden uitstel. Zij moeten nu per 1 januari 2023 zijn overgestapt.

Gevolgen:

Ziekenhuisvoorman Melkert meldde op 15 september 2022:

“Ziekenhuizen kunnen binnenkort hun mensen niet meer betalen door de hoge energiekosten.”

“Scholen zijn soms wel vier keer meer kwijt aan hun energierekening, doordat minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) hen dwong om contracten met het Russische Gazprom op te zeggen. Doordat ze nieuwe energiecontracten moesten afsluiten, zijn ze nu vele malen duurder uit.

Scholen die al nieuwe contracten hebben afgesloten zijn soms van een energierekening van 20.000 euro naar 80.000 euro gegaan”.

Zo meldt het FD op 13 september 2022.

Als gemeenten überhaupt een nieuwe leverancier vinden, betalen ze torenhoge prijzen. De gemeenten Arnhem en Nijmegen, die ook de aanbesteding doen voor een aantal kleinere gemeenten, ramen de extra kosten voor alleen de maanden oktober, november en december van dit jaar op 1,7 miljoen euro. Zie literatuurbron 2.

En de Ingenieur meldt:

Zonder noodhulp kan de radiotelescoop LOFAR in Drenthe de stroomrekening niet meer betalen. De kosten zijn drie keer zo hoog sinds het energiecontract afgelopen zomer moest worden vernieuwd. De radiotelescoop bestaat uit twintigduizend antennes verspreid over Europa. Een grote terp bij Exloo vormt de kern. De signalen van al die antennes worden vergeleken om beelden van verre astronomische objecten te vormen. Dat vraagt wel een enorme rekenkracht. Alle computer- en andere systemen bij elkaar hebben een jaarverbruik van tweeduizend megawattuur, net zoveel als achthonderd huishoudens. Bij zo’n verbruik komt een verdrievoudiging van de stroomprijs hard aan. Bron hier.

Veel middenstanders kunnen hun energiekosten niet meer betalen en moeten het bijltje erbij neerleggen. Voedselbanken zullen floreren zolang er nog aanvoer is.

Kwekerijen van groenten, planten en bloemen sluiten omdat de energiekosten niet meer zijn op te brengen.

Er ontstaan grote verschillen in de middelen van bestaan en dat zal leiden tot protesten en opstanden met bovendien een toename van criminaliteit.

We naderen een kantelpunt dat onomkeerbaar is

Dit alles leidt tot een draconische economische moordaanslag op ons aller welzijn, waarbij de Overheid zwaar in de fout gaat:

“Artikel 20 van onze Grondwet brengt het recht op een toereikende levensstandaard tot uitdrukking. Dit cruciale recht voor het leiden van een menswaardig bestaan geldt voor de gehele bevolking, dus ook voor ingezetenen die niet (meer volledig) zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien.”

In Nederland zijn Ministers en Staatssecretarissen verantwoordelijk voor het adequaat functioneren van hun met vele ambtenaren gevulde departementen. Regelmatig vallen er koppen van Regeerders en het lijkt er op dat ambtenaren hierbij onschendbaar zijn.

Ik heb het vermoeden en dat is mij ook in de praktijk gebleken, dat er door ambtenaren en bestuurders soms forse fouten worden gemaakt, hetzij door laksheid of door ondeskundigheid. Parlementaire enquêtes vinden wel regelmatig plaats, maar dan gaat het over onderzoek van tekortkomingen uit het verre of naaste verleden.

Bijvoorbeeld: De parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen doet onderzoek naar de besluitvorming over de aardgaswinning, aardbevingen, schadeafhandeling en versterking in Groningen.

Diederik Samsom rapporteerde in de Tv-uitzending van Nieuwsuur van 15 september over het plan om een prijsplafond in te stellen voor de stroom- en gaslevering. Lijkt mij een uitstekend plan, als het tenminste uitvoerbaar is! Aan te bevelen is om tegelijkertijd een commissie aan te stellen, die toezicht houdt op een snelle en adequate uitvoering van dit project door de uitvoerende ambtenaren en die rapporteert aan de Regering en de Tweede Kamer over de voortgang en resultaten. Met 56 energieleveranciers wordt dit een Hell of a job. Zie literatuurbron 3.

Een reden temeer om fusies tussen energieleveranciers af te dwingen! Er circuleren nu al berichten dat dit een lang termijn project zal gaan worden. Het AD van 17 september jl. meldde o.a.:

“Er is een pakket van 16 miljard Euro beschikbaar voor het komende jaar. Volgens Rutte zijn de uitvoeringsinstanties onderbemand en hun ICT-systemen oververhit.”

Dit laatste wist Rutte toch al eerder en waarom zijn er niet tijdig maatregelen genomen?

De Tweede Kamer doet er verstandig aan om een aantal moties van wantrouwen uit te delen of wellicht het hele kabinet naar huis te sturen en te werken naar nieuwe verkiezingen! Het huidige kabinet dient coûte que coûte er voor te zorgen dat het hulpverleningsprogramma dit jaar nog wordt gerealiseerd.

Nederland heeft op korte termijn op het ministerie Klimaat en Energie een kordate, doortastende, wijze, verstandige en deskundige minister, staatssecretaris en secretaris-generaal (vacature) (m. of vr.) nodig die orde op zaken gaan stellen.

De secretaris-generaal is de hoogste ambtenaar van een ministerie. Behalve belangrijk ambtelijk adviseur van de minister en/of staatssecretaris is de secretaris-generaal ook belast met de leiding aan het ambtelijke apparaat.
Haast is geboden!

Gasvoorraad voor de komende winter

De Nederlandse gasopslagen zijn gemiddeld voor 80% gevuld. Daarmee is het streefcijfer van 80 procent vulling op 1 november 2022 ruimschoots gehaald.

Europa had als beleid om nu heel veel in te kopen en op te slaan. Dit heeft een prijsopdrijvend effect gehad. Daarnaast speelt de beperkte aanvoer van Russisch gas ook een rol. En op de elektriciteitsmarkt zijn er op dit moment enorme problemen. Zo ligt zo’n beetje de helft van de Franse kerncentrales stil en produceren waterkrachtcentrales in Zuid-Europa minder elektriciteit als gevolg van de droogte.

Er zijn in het verleden afspraken gemaakt, dat er bij tekorten ook gas geleverd moet worden aan Duitsland en België. De Overheid is niet de eigenaar van het gas, maar het zijn private bedrijven zoals bijvoorbeeld de NAM, die de commercie voeren. Duitsland en België sluiten geheel of gedeeltelijk hun kerncentrales en lopen daarbij het risico, dat er bij een strenge winter een tekort aan gas kan ontstaan.

Je kunt verwachten, dat Nederlanders geen barmhartige Samaritanen zullen zijn en recht voor zijn raap zullen denken:

Wie z’n billen brandt, moet op de blaren zitten.

Er zijn dus op dit moment 56 energieleveranciers op de Nederlandse markt voor stroom en gas. Niet te geloven! Energieleveranciers zijn verantwoordelijk voor de levering van energie, het sturen van de rekening voor de leverings- en transportkosten, het beantwoorden van je vragen over de energierekening en het opvragen van de meterstanden. Zou het niet een onsje minder uitgebreid kunnen: Fuseren betekent minder kosten.

In Nederland wordt het aardgas opgeslagen in oude gasvelden: Norg, Bergermeer en Grijpskerk. Het gas wordt opgeslagen in de poreuze zandsteenlaag in het veld, op een diepte van 2500 tot 4000 meter. Daarboven bevindt zich een afdichtende zoutlaag.

De NAM onderzoekt bij elk gasveld de mogelijke seismische risico’s. Dus ook bij ondergrondse gasopslag. De kans op seismische activiteit bij gasopslag is gering.

Het is belangrijk om te weten, dat de bodem in de omtrek van een gasopslag daalt en stijgt. In de zomer als aardgas wordt geïnjecteerd, stijgt de bodem enkele millimeters. In de winter daalt de bodem enkele millimeters. Dat komt doordat het gas houdende gesteente ‘elastisch’ is. Door metingen met GPS en satelliet houdt de NAM de stijging en de daling van de bodem nauwkeurig in de gaten. De cijfers worden aan het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) gerapporteerd. De bodemdaling en -stijging vindt zeer gelijkmatig plaats over een zeer groot gebied. De NAM heeft een risicoanalyse gemaakt over de ondergrondse gasopslag.

De gasprijs

Hoewel de gasprijs op dit moment iets dalende is, is de consumentenprijs voor een groot deel van de burgerij niet meer op te brengen.

Misschien is er nog enige hoop:

Het AD van 13 september 2022 meldt:

“Nu de EU zijn gasreserves bijna volledig gevuld heeft, zullen de gasprijzen weer flink dalen, voorspellen economen van Goldman Sachs. De gezaghebbende Amerikaanse zakenbank houdt er zelfs rekening mee dat de prijzen tegen de winter kunnen zijn gehalveerd, tot het niveau van vorige winter”.

Toch gas uit Groningen met het risico van aardbevingen?

De ondergronds opgeslagen hoeveelheid aardgas zou voldoende zijn om een zachte winter door te komen. Maar wat als we overvallen worden door een strenge winter. Met rijp of sneeuw en kortere dagen kunnen we de elektriciteit productie uit zonnepanelen wel vergeten en zal de voorraad gas snel opgesoupeerd zijn.

Op 24 juni 2015 won Stichting Urgenda (Marjan Minnesma en Jan Rotmans) een rechtszaak tegen de Nederlandse staat om deze te dwingen de uitstoot tegen 2020 met 25% te beperken ten opzichte van 1990.

Omdat klimaatmaatregelen daardoor niet meer uitgesteld mochten worden, kwam het sluiten van kolencentrales als belangrijke uitstoters van broeikasgassen nog meer in het vizier. Mede als gevolg van deze gerechtelijke uitspraak zijn inmiddels 9 kolencentrales gesloten.

Nu zijn er nog 4 kolencentrales operationeel:

  • Amercentrale Amer-9 Geertruidenberg 600 MW
  • Onyx centrale Rotterdam 730 MW
  • Centrale Maasvlakte MPP3 Rotterdam 1070 MW
  • Eemshavencentrale Eemshaven 1560 MW

Deze kolencentrales zullen dan voor 100% moeten worden ingezet.

We beschikken in totaal over 9 gasgestookte centrales in Nederland:

  • Magnum (3 eenheden),
  • Diemen (2 eenheden),
  • Velsen (2 eenheden),
  • Amsterdam (1 eenheid) en
  • IJmond (1 eenheid).

Zie literatuurbron 4.

Niemand kan zeggen of er bij een strenge winter 2022-2023 nog voldoende gas beschikbaar is en als het te koop is dan zal de prijs schrikbarend hoog zijn. Er gaan stemmen op om dan toch maar weer het Groningse gas naar boven te halen. Dit heeft enorme consequenties op het welzijn van onze Groningse medebewoners.

De trage en de nog steeds niet volledige uitbetaling van de schade door aardbevingen zijn de oorzaak van grote ontevredenheid en wantrouwen. Kijken we naar de schade en het aantal bevingen dat door de gaswinning is aangericht, dan kunnen we ons de angst goed voorstellen:

 


KNMI – Aardbevingen door gaswinning

Aardbevingen in Groningen en Drenthe met een magnitude groter dan 1,5 Periode 1986-2022: aantal 453.

Ik vroeg mij af of men in Noordwest Duitsland problemen had met schade door aardbevingen door gaswinning. Het volgende is hierover bekend. Zie literatuurbron 5.

In het gebied rond het aardgasveld in Groningen waren er middelzware aardbevingen maar kan dit ook in Noordwest-Duitsland plaatsvinden?

Door de enorme verschillen in grootte qua gasgehalte, omvang, diepteverschillen en samenstelling van gesteenten is het Nederlandse aardgasveld Groningen (een van de grootste producerende aardgasvelden ter wereld) niet te vergelijken met de aanzienlijk kleinere aardgasvelden in Noordwest-Duitsland. Een verschil is bijvoorbeeld de grotere diepte van de afzettingen in Noordwest-Duitsland (3.500 tot 5.000 meter). Daarom komen dergelijke effecten niet voor in Noordwest-Duitsland.

Als er ooit weer gas uit Groningen/Drenthe opgepompt gaat worden dan zal het duidelijk zijn dat de Overheid uit een ander vaatje zal moeten tappen. We kunnen onze noordelijke buren niet voor de schade laten opdraaien als van de andere kant de burgerij en het bedrijfsleven ervan kunnen profiteren.

***

Ap Cloosterman.

Literatuurbronnen

  1. Elektriciteitsnet raakt in steeds meer wijken overbelast door snelle economische groei (volkskrant.nl)
  2. Minister dwingt gemeenten tot nieuwe dure gascontracten, geld gaat naar Rusland (nos.nl)
  3. ALLE 56 Energieleveranciers | Kies de Goedkoopste in 2022 (easyswitch.nl)
  4. Kolencentrales in Nederland – Wikipedia
  5. Stehen Erdbeben in Zusammenhang mit der Erdgasförderung? – BVEG

***