Uit de oude doos:

Klimaatverandering, energietransitie en rationaliteit – een ongemakkelijke relatie.

De visie van een Nederlandse buurman

Door Hans Labohm

Bron: Europäisches Institut für Klima und Energie (EIKE). November 2015.

Naar verluidt is iedereen het erover eens: klimaatverandering is een cruciale bedreiging voor de mensheid. We moeten alles doen wat we kunnen om het te stoppen. De grootste enquête onder Duitse klimaatonderzoekers van Hans Kepplinger en Senja Post uit 2006 laat echter een heel ander beeld zien. Onder de titel “Klimaatonderzoekers zijn verre van zeker” schreven zij in ‘Die Welt’:

“Klimaatbescherming is een van de belangrijkste rechtvaardigingen voor politieke besluiten geworden. Als de ultieme partijoverschrijdende rechtvaardiging van aanspraken op macht en invloed heeft het in dit land de functie overgenomen die natie en religie in het verleden hadden en nog steeds hebben in andere regio’s van de wereld. Klimaatbescherming legitimeert. Het legitimeert staatsinterventie in energievoorziening, bevordering van technologie, woningbouw. Alles is te verantwoorden met het klimaat – van subsidies voor wind- en zonne-energie tot regels voor de bouw van woningen en de fiscale behandeling van bedrijfsauto’s.”

In de zomer van 2006 namen 133 Duitse klimaatonderzoekers deel aan een online-enquête. Hun antwoorden geven het breedste overzicht tot nu toe van de beoordeling van het klimaat en het klimaatonderzoek in Duitsland.

Citaat:

“De opvattingen van klimaatonderzoekers hierover zijn ontnuchterend. De meeste wetenschappers zijn van mening dat de voorwaarden voor de voorspelbaarheid van het klimaat momenteel nog niet bekend zijn. Dit betreft de kwantiteit en kwaliteit van empirische gegevens, de kwaliteit van modellen en theorieën en de capaciteit van de beschikbare analysetechnieken.”

“Slechts een minderheid van tien tot twintig procent van de klimaatonderzoekers gelooft dat de empirische en theoretische voorwaarden om het klimaat te berekenen nu al aanwezig zijn.”

Dat schreven Kepplinger en Post in 2007. In dat jaar was de zogenaamde opwarmingspauze of ‘hiatus’ 10 jaar oud. Nu is deze meer dan 18 jaar oud. Geen enkel klimaatmodel heeft deze pauze aan zien komen of – beter nog – voorspeld.

Heel vaak horen we dat 97% van de klimaatwetenschappers het eens is over de dreigende door de mens veroorzaakte opwarming van de atmosfeer: de zogenaamde klimaatconsensus. Het resultaat van dit onderzoek toont aan dat dit onzin is. De vraag is dus of er iets mis is met ons begrip van het klimaat. Ik kom hier later op terug.

Waarom heeft Duitsland zijn Energiewende en Nederland iets soortgelijks: zijn energieakkoord? De legitimatie is grofweg dat de door de mens veroorzaakte opwarming van de atmosfeer door de uitstoot van CO2 een grote bedreiging vormt voor de mensheid. Daarom moeten we in onze toekomstige energievoorziening overschakelen van fossiele naar hernieuwbare energiebronnen. Sommigem, zoals Hans-Joachim Schellnhuber (de directeur van het Potsdam Institut für Klimafolgenforschung), willen nog verder gaan en wensen een grote transformatie naar een eco-socialistische welvaartsstaat.

Maar dat is niet het doel van de Duitse regering, voor zover ik begrijp. Het belangrijkste instrument daarbij is de energietransitie.

Wikipedia meldt er het volgende over:

“Energiewende is de term die wordt gebruikt om de overgang te beschrijven van het niet-duurzame gebruik van fossiele brandstoffen en kernenergie naar een duurzame energievoorziening op basis van hernieuwbare energiebronnen. Het doel van de energietransitie is de ecologische en sociale problemen die de energie-industrie veroorzaakt tot een minimum te beperken en de externe kosten van het proces, die tot dusver nauwelijks in de energiemarkt zijn geprijsd, volledig te internaliseren. In het licht van de opwarming van de aarde, die grotendeels door de mens wordt veroorzaakt, is het koolstofvrij maken van de energiesector door een einde te maken aan het gebruik van fossiele brandstoffen zoals olie, kolen en aardgas vandaag de dag van bijzonder belang. De eindigheid van fossiele brandstoffen en de gevaren van kernenergie zijn ook belangrijke redenen voor de energietransitie. Het oplossen van het mondiale energieprobleem wordt beschouwd als de centrale uitdaging van de 21ste eeuw.”

Met de energietransitie wil Duitsland een voortrekkersrol spelen, niet alleen in Europa maar wereldwijd. De Amerikaanse columnist Thomas Friedman noemde Duitsland onlangs zelfs een groene superstaat! Maar als je een voortrekker wilt zijn, is het soms goed om rond te kijken of er nog iemand achter je aan komt. Dat is nauwelijks het geval.

Maar waar hebben we het over? Meestal over wind- en zonne-energie. Wat is het aandeel van zonne- en windenergie in het eindverbruik van energie in Duitsland? Let op! Ik heb het niet over het elektriciteitsverbruik, maar over het uiteindelijke energieverbruik! Maar de meeste mensen hebben daar geen idee van.

Nou, wie biedt er? 50%? Misschien is dat een beetje te veel. 40%? Nee? 30% dan? Zelfs niet? 20% misschien? 10%? Zelfs niet! Het is 2,8%! De vraag is of de toekomst van onze planeet hierdoor wordt beïnvloed.

Toch kost het enorm veel geld. Bij ingrijpende politieke en maatschappelijke beslissingen als de energietransitie is een grondige kosten-batenanalyse essentieel. Maar voor zover ik weet heeft een dergelijke analyse nog niet plaatsgevonden.

Laten we ons eerst richten op de kosten en dan op de voordelen. Officiële propaganda gaat meestal alleen over de voordelen. Maar nu worden we geacht een completer beeld te geven.

Wat zijn de kosten en andere nadelen? Sinds de millenniumwisseling zijn de elektriciteitsprijzen in Duitsland enorm gestegen. Hier liggen de kostenfactoren van de energietransitie. Vooral de EEG-heffing en de elektriciteitsbelasting hebben de prijs van elektriciteit duurder gemaakt. De elektriciteitsprijzen voor huishoudens in Duitsland bedragen 29 ct per kilowattuur. In Frankrijk bijna de helft: 15 ct. (2013). In Nederland ongeveer 20 ct.

De industrie is tot nu toe vrijgesteld. Ze betalen veel minder. Maar dat kan veranderen, want de EU heeft
een procedure ingeleid tegen de Bondsrepubliek Duitsland, die deze vrijstelling voor de industrie verbiedt. Dit is een belangrijke factor voor het concurrentievermogen. Dan breekt de hel los.

Bovendien is de EEG volledig ondoeltreffend wat betreft de CO2-uitstoot. Als Duitsland om groene stroom vraagt, zullen in Duitsland in dezelfde mate emissiecertificaten worden vrijgegeven. Deze zijn onderhandeld en zullen leiden tot extra emissies in andere Europese landen. Alles wat hier wordt bespaard, wordt in andere EU-landen extra uitgestoten. Dit wordt het waterbedmechanisme genoemd.

Hoge elektriciteitskosten ondermijnen het concurrentievermogen van de industrie, vooral van energie-intensieve exportbedrijven. Velen van hen overwegen hun activiteiten naar het buitenland te verplaatsen of doen dat al. De bevolking lijdt ook onder energiearmoede. Elk jaar kunnen honderdduizenden huishoudens hun energierekening niet betalen. Ze hebben hun gas en licht afgesloten. Geen licht, geen verwarming, geen warm water, geen koelkast, geen wasmachine, geen TV en geen internet. Dat moet je je voorstellen… in een rijk land als Duitsland! Maar zal het in ons land, Nederland, beter gaan? Ik weet het niet. Je hoort, leest of ziet er nauwelijks iets over in de media.

Bovendien groeit de bezorgdheid over het gevaar van stroomonderbrekingen in Duitsland. Tot nu toe heeft Duitsland nog steeds een van de veiligste elektriciteitsvoorzieningen ter wereld. Maar het aantal interventies om black-outs te voorkomen is de laatste jaren enorm toegenomen, zoals Tennet heeft uitgelegd.

In dit verband mogen de door infrageluid veroorzaakte gezondheidsproblemen voor de mens, de slachting van vogels en vleermuizen, de vernietiging van natuur en landschap en de devaluatie of niet-verkoopbaarheid van huizen in de buurt van windturbines niet worden vergeten.

Voorstanders van ‘duurzame energie’ noemen vaak het aantal banen dat is of zal worden ‘gecreëerd’ door het subsidiëren van ‘duurzame energie’. Zij zeggen dat Duitsland hierdoor wereldmarktleider wordt op het gebied van hernieuwbare energietechnologieën. Maar met zonnepanelen heeft Duitsland China geholpen om dat te worden, met wind zal het niet veel anders zijn. In ieder geval zijn de werkgelegenheidscijfers in Duitsland schokkend slecht.

Bovendien leidt de energietransitie tot de grootste inkomensoverdracht van rijk naar arm in de hedendaagse geschiedenis. De lagere inkomenscategorieën kunnen immers niet van de subsidies profiteren. Tot nu toe heeft deze enorme herverdeling geen rol gespeeld in het klimaatdebat. Waarschijnlijk omdat de burgers het nog niet hebben opgemerkt en omdat geen enkele politicus het hen nog heeft verteld.

Maar daarmee houden de nadelen niet op. Ook het verdienmodel van fossiele energieproducenten is in gevaar. In de huidige situatie, waarin wind- en zonne-energie voorrang krijgen bij de teruglevering, is de productie van fossiele energie vaak verliesgevend. De productie van fossiele energie kan elk moment worden stopgezet, omdat de producenten failliet gaan. In de afgelopen zes jaar zijn de aandelenkoersen van de grote Duitse energieproducenten dramatisch gedaald.Sommige deskundigen vrezen dat zij dit niet lang kunnen volhouden.

En wat gebeurt er als er geen fossiele back-up meer is, als de wind niet meer waait en de zon niet meer schijnt? De industrie heeft een constante stroomlevering nodig. Ze kunnen zich deze onregelmatige stroomtoevoer niet veroorloven. Dus heb je ofwel fossiele back-up of opslag nodig om de fluctuerende wind- en zonne-energie af te vlakken.

Hans Werner Sinn.

De Duitse topeconoom Hans Werner Sinn, directeur van de IFO in München, heeft alle theoretische opslagmogelijkheden onderzocht. Hij komt tot de conclusie dat je honderden tot duizenden opslagcentrales (waterbekkens) nodig hebt om intermitterende wind- en zonne-energie af te vlakken. Dit is een volledig utopisch idee en enorm duur.

Er zijn theoretisch andere technische oplossingen. Bijvoorbeeld opslag in autoaccu’s, opslag van methaan of slimme netwerken. Maar al deze oplossingen zijn utopisch, zoals Hans Werner Sinn heeft berekend. Vandaar zijn conclusie: energietransitie naar nergens! Als de opslagtechnologie ontbreekt, betekent dit dat we niet zonder fossiele opwekkingscapacieit kunnen.

Dat is nog niet alles. Er is nog een andere belangrijke dimensie aan deze vraag: de gevolgen voor de regelgeving! Onlangs wees Wolfgang Weimer, voormalig hoofdredacteur van het politieke tijdschrift Cicero, erop dat er tegenwoordig sprake is van een nieuwe eco-economie met een eco-industrieel complex waarin enorme miljardenbedragen aan subsidies worden opgeslokt. Maar liefst 22 miljard euro aan totale EEG-heffingen per jaar. En toch is elektriciteit uit hernieuwbare bronnen zelfs na meer dan vijftien jaar ononderbroken subsidiëring duurder dan elektriciteit uit steenkool, olie, kernenergie en gas. Zij heeft de grootste subsidieroof in de moderne geschiedenis in gang gezet, waarbij uiteindelijk de natuur wordt geschaad, de economie wordt belast en alle consumenten lijden onder de stijgende elektriciteitsprijzen.

Uiteindelijk moeten de ergste verstoringen van de markt worden gecompenseerd door steeds nieuwe regelgeving. Zo rechtvaardigt het ene overheidsingrijpen het andere. In dit land is – goddank – echt
socialisme verleden tijd sinds 1989. Het energetisch bestaande socialisme daarentegen is in opkomst. Zei Weimer.

Judith Curry.

Ondertussen gaat de klimatologische wetenschap vooruit. De Amerikaanse klimatologe Judith Curry was onlangs getuige tijdens een hoorzitting van het Congres. Ze verklaarde daar:

De centrale vraag in het wetenschappelijke debat is de mate waarin door de mens veroorzaakte CO2-emissies bijdragen tot de opwarming van de aarde in vergelijking met natuurlijke klimaatvariabiliteit, door schommelingen in de zonneactiviteit, vulkaanuitbarstingen en veranderingen in oceaancycli, enz. Recente gegevens en onderzoek bevestigen het belang van natuurlijke klimaatvariabiliteit. Zij betwisten de conclusie dat de mens de belangrijkste oorzaak is van de recente klimaatverandering. De belangrijkste argumenten zijn:

  • de vertraging van de opwarming van de aarde sinds 1998;
  • de lagere schattingen van de gevoeligheid van het klimaat voor kooldioxide;
  • de berekeningen van klimaatmodellen die veel meer opwarming voorspellen dan tot dusver is waargenomen;
  • de definitie van ‘gevaarlijke’ klimaatverandering is niet duidelijk;
  • catastrofale omslagpunten die in de 21ste eeuw als uiterst onwaarschijnlijk kunnen worden beschouwd;
  • de causaliteit tussen extreme weersomstandigheden en door de mens veroorzaakte opwarming is niet bewezen.

Aldus Judith Curry.

Het is tegenwoordig gemakkelijker om informatie te krijgen over de privé-zaken van onze regeringsleiders dan over de doeltreffendheid van het klimaatbeleid. Dit valt onder de omertà van de betrokken autoriteiten en mainstream klimatologen. Ze zwijgen erover in alle talen.

Maar onlangs publiceerde Judith Curry relevante cijfers op haar website – niet over het Duitse klimaatbeleid, maar over dat van de VS. Zij toonde aan dat – zelfs als men de klimaatmodellen wil geloven (wat men niet zou moeten willen) – het door president Obama voorgestelde klimaatbeleid geen meetbaar effect zal hebben. Als het mogelijk zou zijn om tegen 2050 een totale emissiereductie van 80% te realiseren, zou de vermindering van de opwarming 0,01 graden Celsius bedragen. Deze theoretische vermindering is veel kleiner dan de meetonzekerheid.

En wat is het effect van de Duitse Energiewende? Dat is de olifant in de kamer. Als Duitsland zijn CO2-uitstoot tegen 2050 met 80% vermindert, is het theoretische effect van deze vermindering op de berekende gemiddelde mondiale temperatuurstijging maximaal 0,006 graden Celsius minder opwarming. Met andere woorden: totaal niet meetbaar!

Maar dat geldt niet voor de kosten. Die zijn van een monsterlijke omvang, bijna zonder precedent. Zijn er andere toepasselijke dierenmetaforen? Ja, de berg baart een muis.

En dan te bedenken dat de zogenaamd verschrikkelijke door de mens veroorzaakte opwarming meer dan 18 jaar geleden is gestopt en dat er nog steeds geen aanwijzingen zijn dat deze zal terugkeren! Zelfs de bekende Duitse klimatoloog Mojib Latif, die in 2000 beweerde dat er in Duitsland geen winters meer zouden zijn met zware vorst en veel sneeuw, acht het mogelijk dat dit pas over 10 jaar zal gebeuren.

Men kan zich afvragen waarom de burgers dit niet weten? Dit geldt niet alleen voor Duitsland, maar ook voor Nederland. Het antwoord is hetzelfde. Omdat de overheid het verzwijgt en de groene media er niet over berichten.

Sigmar Gabriel. Foto: Shutterstock.

Maar hoe zien de politiek verantwoordelijken op het hoogste niveau de energietransitie? Vice-kanselier Sigmar Gabriel zei letterlijk, ik citeer:

De waarheid is dat de energietransitie op het punt staat te mislukken. De waarheid is dat we de complexiteit van de energietransitie op alle gebieden hebben onderschat. Voor de meeste andere landen in Europa zijn we sowieso idioten.

Als de hoogste leiding zoiets zegt, verwacht je vervolgmaatregelen. Maar daarna bleef het stil. De uitzondering was de aankondiging dat de kolenproductie zwaarder belast zou worden, wat leidde tot de eerste grote demonstratie tegen de energietransitie.

Maar de politici hebben nog geen ommekeer gemaakt. Het is de klassieke tegenstelling tussen gewetensethiek en verantwoordelijkheidsethiek.

En tot slot, wat kunnen we verwachten van de klimaatconferentie die eind deze maand in Parijs zal plaatsvinden? Hoogstwaarschijnlijk zal deze conferentie onder veel gejammer en geklaag van de deelnemers mislukken, omdat de meeste landen in de wereld zich niet willen verbinden tot het verminderen van hun CO2-uitstoot. De planeetredders en klimaatbeschermers zullen dus andere doelen moeten kiezen voor hun wereldreddend activisme.

Wie weet? Misschien kan de door de mens veroorzaakte opwarming binnen enkele jaren worden begraven in hetzelfde knusse hoekje van het kerkhof waar ook andere apocalyptische voorspellingen liggen, zoals de wereldwijde afkoeling van de jaren zeventig, de uitputting van hulpbronnen, het uitsterven van de ijsbeer, de grote bossterfte en het millenniumprobleem.

Dan is het enige wat past: Rust in vrede!

***

Gerelateerd: