Schriftlezing in abdij de Koningshoeve, waar mijn favoriete Tripel wordt gebrouwen

Schriftlezing in abdij de Koningshoeve, waar mijn favoriete Tripel wordt gebrouwen

Met het invloedrijke boek ‘The End of Nature’poogde klimaatactivist Bill McKibben voor Global Warming te zijn, wat Rachel Carson was voor DDT. Het was in 1989 bedoeld als essay dat CO2-wetgeving moest agenderen, vlak nadat James Hansen Global Warming in de recordzomer van 1988 op de kaart zette.

McKibben is ook editor van de bundel ‘American Earth’, waarin nog eens blijkt hoe groot de Amerikaanse invloed op ons denken is. Een nieuw boek ‘Living through the end of Nature’, van Paul Wapner probeert de misantropische aannames te relativeren. Maar zonder antwoord op fundamentele religieuze vragen blijft zijn boek een krachteloze vingeroefening.

Toen wij voor journalistenvakblad Villamedia een verhaal tot journalisten richtten over klimaatberichtgeving, werd ik door enkele progressief urbane collega’s zwartgemaakt. Ik waagde het een vergelijking met religie te maken. Men heeft bij de Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep nu eenmaal een blinde vlek voor godsdienst.

Dat religieuze invloeden wel degelijk meespelen, kan iedereen weten die zich een beetje wil verdiepen in de achtergronden van modern milieu-activisme, waarin ‘de natuur’als goddelijk surrogaat dient.

Einde van god
“Het einde van de natuur’slaat voor McKibben, close friend van Al Gore op het feit dat door menselijke invloed niets op aarde met zekerheid meer als ‘niet-menselijk’te omschrijven is. Zelfs een harde storm kan dankzij extra CO2 nu deels een menselijke component bevatten. Ook het weer is zo een menselijk artefact geworden. Wat hem vervolgens bijna misantropisch maakt, is het feit dat zo het heilige karakter van de natuur als niet-menselijke tijdloze kracht verdwijnt.

Laat ik voorop stellen dat de methodist McKibben, een lezenswaardige auteur is. Hij legt naar zichzelf een zekere eerlijkheid aan de dag, die je bij de progressief urbane medemens doorgaans zo mist. Op bladzijde 75 geeft hij een treffende beschrijving van de religieuze omwenteling, ook bij mensen die zich nog gelovig noemen, in het Westen.

‘it is not a novel observation that religion has been in decline in the modern era. Despite the rise of fundamentalism, the crisis of belief continues. Many people, including me, have overcome it to a greater or lesser degree by locating God in Nature. Most of the glimpses of immortality, design and benevolence that I see com from the natural world, the seasons , the bueaty, the intermesed fabric of decay and life and so on. Other signs exist as well, such as instances of great and selfless love between people, but these perhaps are less reliable’.

Vrijzinnig of vrij zinloos
Het dagblad Trouw is symbolisch voor de religieuze omwenteling die McKibben beschrijft: van een protestantse krant is het omgeturnd tot podium van klimaatcommunisme en ietsisme, waarbij traditie en antropocentrische religie verdacht is. Vooral bij de afdeling Religie en Filosofie schrijven redacteuren vooral tégen de traditionele kerk, maar niet er óver.
Ietsisme-prekende atheisten, transseksuele new age-protestanten met latrelatie kunnen nog wel op sympathie rekenen, naast kale mannen boven de Tibetaanse boomgrens. Ach, ieder zo zijn liefhebberij.

Vluchtheuvel
Voor McKibben is juist CO2 en global warming zo pijnlijk, omdat dit voor hem de lol haalt uit zijn (religieuze) natuurbeleving: het ondermijnt zijn religieuze vluchtheuvel. Juist mensen als Lynn White hadden in Science in 1967 in ‘on the historical roots of our ecological crisis’een hervorming bepleit naar een meer pantheistische Westerse traditie, waarin natuurverering de oplossing zou zijn van de ‘milieucrisis’. Die natuurverering zou de vermeende onhoudbaarheid van het voorvaderlijke geloof in een nieuw jasje weer een langere houdbaarheidsdatum kunnen geven.

Jan Boersema
Onze eigen Lynn White, bioloog en milieutheoloog Jan Boersema van de VU behandelt die thematiek in zijn proefschrift ‘Thora en Stoa’, over mens en natuur. De interpretatie van ‘heerser over de natuur’in Genesis zou een vrijbrief zijn geweest voor misbruik van de natuur. Boersema werkt veel samen met Lucas Reijnders, en toen ik voor Trouw een verhaal maakte sprak ik ‘m nog over de invloed van White. Boersema ondertekende ook het klimaatmanifest dit voorjaar van 55 wetenschappers.

Groene stok
De in de jaren zestig en zeventig sterke behoefte om tegen het traditionele christendom te schoppen, die we nu nog steeds ontwaren bij Volkskrant, Trouw, Vara en VPRO, kreeg dankzij White een groene stok. Die interpretatie, waarbij één zin uit Genesis uit haar verband werd gerukt naar protestantse traditie om een sentiment te rechtvaardigen, maakte veel milieuvrienden radicaal antichristelijk. Zoals Dave Foreman van ‘Earth First’. McKibben neemt van die enge interpretaties afstand. Hij is zoals gezegd eerlijker en stelt dat ‘wanneer je de Bijbel als geheel leest tot andere conclusies komt.

Soeverein
Zijn bespreking van het boek Job, waarin God opschept over zijn eigen maaksels is hierbij een sterk onderdeel. Hij interpreteert het bijbelboek hier als lezing van de beperking van menselijke macht. De mens heeft geen zeggenschap over alle onderdelen van de natuur. McKibben haalt hier iets van de soevereiniteit van God uit. Voor hem, en velen met hem, is de natuur gewoon een plaats waar je even niet met alle tijdelijkheid wordt geconfronteerd, moreel neutraal. Zelf heb ik over die behoefte ook op mijn eigen blog geschreven. In grote lijnen kan ik me wel in zijn motivatie vinden.

Urban Myths
VOlgens mij is iedereen op zijn manier onverbeterlijk religieus, daar zijn gewoon biologische aanwijzingen voor. De progressief urbane medemens (90 procent aller wetenschapsjournalisten stemt PvdA of erger) vereert ‘De Wetenschap’doorgaans. Vandaar dat iedere aanval op wetenschappers extra fel wordt bestreden (zoals door Calmthout en Knip tijdens de hoorzitting), omdat dit een aanval op de eigen levensbeschouwing is waarin wetenschappers intellectueel en moreel verheven zijn boven de massa.

McKibben is tenminste duidelijk door zijn variant helder te omschrijven, en dat siert hem. Het echte bijgeloof, namelijk de Urban Myths komt pas goed los wanneer McKibben zijn klimaatangsten verwoordt. Zo maakt hij de bij alarmisten tot de canon behorende vergelijking met de 97 procent CO2-atmosfeer van Venus, die voor 450 graden Celsius zou zorgen. Terwijl de druk op de planeet hiervoor verantwoordelijk is.

Arrhenius
Ook de mythe dat Svante Arrhenius bij CO2-verdubbeling een temperatuurstijging van 4 graden zou aantonen, draagt McKibben aan. Terwijl Arrhenius tot die stijging kwam door waterdampspectraallijnen te meten. Ook moderne klimaatalarmisten als Stefan Rahmstorf halen regelmatig deze mythe aan, evenals de door sommige lezers van dit blog bewonderde Al Gore.

Recordzomer
Neem ook de reden waardoor klimaatalarmisme momentum kreeg in de VS. Dat kwam dankzij een uitzonderlijk weer-evenement, een warme zomer in 1988 die zoals men later ook toegaf niet was toe te schrijven aan CO2. James Hansen, die met Steven Schneider McKibben hielp bij het schrijven, haalde het weerevenement aan om zijn punt te maken tijdens een roemruchte lezing in New York.

De recordzomer diende als voorbeeld van MOGELIJKE gevolgen, zodat de New York Times de volgende dag berichtte ‘Global Warming has begun’. McKibben geeft vervolgens een eindeloze opsomming van wat ‘zou kunnen gebeuren als’dergelijke zomers normaal worden. Het IPCC hanteerde in 2007 de zelfde tactiek door ‘recordzomer’2003, die niet uitzonderlijk was in globale context, als demonstratie te geven.

Zwarte Zwaan
Kort samengevat. Ik kan de religieuze motieven van alarmisten wel begrijpen. Bovenal begrijp ik de angst: je kunt met aanname van klimaatalarmisme niet meer uitgaan van een natuur die ongeveer blijft doen zoals we dat gewend waren. Ik vind dat een sterkere troefkaart dan die veel sceptici hanteren.

De alarmist gaat uit van een werkelijkheidsbegrip zoals in ‘The Black Swan’, een natuur die plotseling de grond onder onze voeten vandaan haalt. Taleb beschrijft in de Black Swan het sentiment van zijn vader, die voor de oorlog in Libanon stelde ‘morgen is het weer voorbij’, omdat het al eeuwen tussen christenen, druzen en moslims boterde. Ook onze economie, de web of debt kan plotseling inklappen met straatrellen tot gevolg. Ik stond tussen de hysterie op de Dam op 4 mei en kreeg een voorproefje van de mogelijke redeloosheid die dan kan ontketenen. Nederland is zichzelf niet meer, er hangt een apocalyptische sfeer.

Protestant
Toch, ik wil wel graag mezelf blijven. En zodra ze mythes aanhalen, ‘Allo ‘Allo-achtige verwarringen in nieuwsberichten tussen feit en fictie, en een kluwen aan modelberekeningen als wetenschappelijke zekerheid postuleren: dan haak ik af. De traditionele protestant in mij zou hier wel eens een rol kunnen spelen.