De Intratuin-Boeddha. Westerse aanranding van Oosterse filosofie

De Intratuin-Boeddha. Westerse aanranding van Oosterse filosofie

Gisteren bespraken we Julian Huxley, oprichter van WWF, IUCN en eerste directeur van Unesco, maar ook van de British Eugenics Society. Ook zijn broer, de schrijver Aldous Huxley bleef altijd eugeneticus: iemand die mensen via biologische weg wilde verbeteren. Nu kun je de dialectische geestelijke erfenis van de beide Huxley’s ook tot de volgende synthese brengen. De 1 tuigde belangrijke instituties op voor mondialisering, terwijl de ander de geestelijke weerstand daartegen hielp breken.

Instituties die weerstand tegen De Leviathan van de Superstaat konden bieden, van kerk, vakbond en andere sociale verbanden, die zijn ontmanteld of in ontbinding.

Aldous zijn werk leek een kritiek op Julian en een volledig andere benadering te zijn, maar bewerkt uiteindelijk het zelfde via andere weg. Daarnaast; Door kritiek help je een visie ook aan meer relevantie.
Steeds blijf je verbaasd hoe je toch al veel las, maar veel niet wist dat toch doorslaggevend blijkt.

Zo kom ik bij de volgende vraag:

  • Waarom verkopen tuincentra wel zo’n in zichzelf gekeerde Oosterse navelstaarder als tuinbeeld. Maar niet een beeld van Maria met kind? Probeer die vraag eens op een intelligente wijze te beantwoorden. Met zoiets banaals probeer ik het geestelijke alvast dichtbij te brengen in het alledaagse. Onschuldig ogende zaken op het eerste oog, die hebben vaak een diepere betekenis en oorsprong die niet geestelijk neutraal is. En die meer zegt over hoe wij nu met elkaar leven, denken, voelen en omgaan.

En waarbij ‘Het Woord’ van enkelen uiteindelijk tot de massa doordrong tot het Dogma werd. Zoals ik ook al bij ‘Biologische diversiteit/biodiversiteit’ liet zien: bedacht door 1 WWF-bioloog in 1980 in een door de CIA/Aspen Institute ondersteund rapport voor Jimmy Carter en nu overal tot staand beleid. Dankzij de Amerikaanse culturele hegemonie in Europa.

Het Boerdisme op de Friese Prairie

Het Boerdisme op de Friese Prairie

Waarom geen Maria met kind? Deze fotografeerde ik in de kapel van de Abdij van West Vleteren

Waarom geen Maria met kind? Deze fotografeerde ik in de kapel van de Abdij van West Vleteren

Wij zijn MAAR dieren
Zo kun je de inburgering van de Intratuin-Boeddha ook zien als een aanval op de Westerse cultuur van ‘Het Woord’ die afgelopen eeuw vorm kreeg bij de massa. Zowel ‘Het Woord’ van de Bijbel en de Griekse traditie na Heraclitus, ‘De Rede’ van Descartes met zijn ‘Ik Denk dus ik Besta’: een op rede en het hoofd gebaseerde verificatie van ‘zijn’..

In de 19de eeuw was onder invloed van Charles Darwin die aanval ingedaald, die al door Voltaire en andere atheisten was ingezet. De rede van de mens zou niet meer op een voetstuk staan. De uitspraak ‘wij zijn maar dieren’, gepopulariseerd door mensen als Desmond Morris. (The Naked Ape)

rz14aapIn de 20ste eeuw volgde die indaling in de meest vulgaire vorm voor de massa. We zien bij veel mensen vervolgens een koppeling tussen Boeddhisme en Oosters denken met Evolutie. Zoals je ook een verbintenis ziet leggen tussen reïncarnatie en de gedachte van het ontstaan van complexiteit uit lage vormen van leven naar ‘hogere’. Dat is wat Aldous Huxley ook op een meer erudiete manier deed met slagen om de arm.  Terwijl Julian Huxley evolutie vooral zag als een agenda voor mensverbetering. De stroming van het Transhumanisme komt uit het denken van Aldous en Julian voort.

Wat de Westerse traditie hoog waardeert is de uniciteit van het individu als kroon op de Schepping. Die moet zich persoonlijk verantwoorden tot God. In de Joodse traditie kan die zelfs met JHWH redetwisten. De Oosterse traditie ziet het individu als inwisselbare overgangsstatus. Die degradeert de individuele mens, zoals een bepaalde uitleg van Darwinisme de mens ook degradeert, als een schakel in een evolutionaire ketting/incarnaties.

Zo is Darwinisme ook gebruikt als vehikel om Oosters denken te importeren in het Westen. Inmiddels kom je merkwaardige mengvormen tegen.

Boerdisme

Boerdisme

Rechtvaardiging voor ontmenselijking
Zonder christendom zou ik hardcore Schopenhaueriaan zijn, de filosoof die het Boeddhisme mede hielp importeren in intellectuele kringen in de 19de eeuw. Een andere 19de eeuwse bron van Boeddhisme in het Westen werd Madame Blavatsky, het medium dat in Tibet reisde en het Hakenkruis mee terugnam: een Tibetaans Symbool dat staat voor de Zon.

Zonder christelijke tik van de molen, zou ik als een apenbioloog naar de ijdele gedragingen van mensen kijken die ook maar dieren zijn. Hun imponeerdrang, sociale competitie, hun nietszeggende meningen die meestal op niets gebaseerd zijn, het gesnuffel aan elkaars reet, hun intriges en gekonkel. De strijd om de apenrots. En een diepe zucht slaken, of er met bijtend sarcasme op inhakken. Zet ze tegen de muur. Wat een ijdele, leugenachtige en hypocriete wezens. Maar ik moet er kinderen van God in zien dankzij de religie van Het Woord.

Al zegt mijn ondervinding en gevoel vaak anders, bij mensen die niet tot mijn kring van dierbaren behoren. Je zult zo hopelijk begrijpen waarom ik dit voorbeeld aanhaal over het belang van het Woord en rede.

Het Woord: de nadruk op De Rede en Het Woord zijn Westers

Het Woord: de nadruk op De Rede en Het Woord zijn Westers

Brave New World/1984
De hoge cultuur-oorsprong van die aanval op het Woord bij de massa, de erfenis van schrijvers als Aldous Huxley, die kennen mensen met een Intratuin-Boeddha niet. Daarover gaat de rest van dit blog.

Iedereen die voor zijn VWO de boekenlijst afwerkte voor Engelse taal en letterkunde las DE 2 dystopische romans van afgelopen eeuw. Natuurlijk 1984 van George Orwell, geschreven in 1948 op Isle of Jura (Schotland). En Brave New World van Aldous Huxley in 1932. Via de BBC kun je ‘m ook als film zien.

Beide boeken zijn reacties op utopisch denken, seculier idealisme. (idee komt van Plato, een abstractie, symbool staat hoger dan de zichtbare realiteit die een slap aftreksel is van ‘de idee’) Het idee dat een hemel op aarde is te vestigen via mensverbetering, hetzij via social engineering (communisme) danwel biologische engineering (eugenetica, Nazisme, neo-kolonialisme). Jaap Hanekamp schreef met zijn proefschrift over Scientisme en Utopisch denken een mooie kritiek daarop, die je moet lezen- als je nieuwsgierig bent- en kunt gebruiken als naslagwerk.

Gisteren beschreef ik Aldous Huxley’s broer de bioloog Julian, de stichter van IUCN en Wereld Natuur Fonds. Hij valt in de typische categorie van seculiere utopisten die via biologische weg de mensheid wilde beteren. Aldous schreef Brave New World mede als satire op het techno-optimisme van zijn broer Julian en de cirkel rond zijn broer als HG Wells, JBS Haldane.

In plaats van de Hitlergroet, brengen de onder drugs en (onder sociale druk verplichte) vrije seks gedrogeerde bewoners van de World State een andere groet: het T-symbool van de T-Ford, de auto van 1 van de breinen achter industriele massaproductie: Henry Ford. De mensen worden via staatscontrole in 3 varianten op een The Matrix-achtige wijze ‘gebroed’: je hebt de alfa’s, beta’s en ypsilons, waarbij de laatsten wat dommer zijn en in dienst staan van de alfa’s.

Om maar aan te geven: ook de Amerikaanse droom van vrije massaconsumptie en productie kan totalitaire trekken krijgen. En daarin leven we nu volop: bedenk eens dat je bij iedere maal dat je een reclame ziet een Swastika vertoond krijgt. Of hamer en sikkel.

Naamgever van The Doors

Naamgever van The Doors

The Doors
Tot zover de bekende kant van Aldous Huxley die iedereen van mijn generatie nog wel meekreeg. Minder bekend is dat hij ook naamgever is aan The Doors. Je moet dan natuurlijk de film met Val Kilmer van The Doors hebben gezien. Daarin ondergaan de bandleden een Mescalinetrip in de Mojave Woestijn. Onder invloed van de trip krijgen ze  visioenen zien, waaronder van zo’n ‘wijze Indiaan’. Mescaline komt van Peyote, uit een cactus die de inheemse Indianen gebruiken om in hogere sferen te komen, hun deuren van perceptie open te zetten naar andere werelden, realiteiten.

Op Ruigoord Amsterdam gebruiken ze het nog.

Wie wist dat Huxley tot zijn dood aan de Mojave Woestijn woonde, en The Doors of Perception schreef. (titel weer ontleend aan William Blake in ‘Heaven and Hell’ in 1789)  Daarin onderging hij onder artsenbegeleiding een mescaline-trip.  Om zijn ervaringen op te schrijven. The Doors of Perception zijn nu het eerste boek dat nu op de verlanglijst staat

Je hebt natuurlijk Apocalypse Now gezien waarin Charlie Sheen bij ‘This is the end…..my only friend’ de rondedans van een psychopathische gek in zijn hotelkamer. Voor hij als huurmoordenaar in dienst van het Amerikaanse leger- net als in ‘Heart of Darkness’ van Josef Conrad een rivier opreist in Vietnam om Marlon Brando te doden.

How I love the smell of Napalm in the Morning.

Huxley LIJKT in zijn schrijfcarriere een soort kritiek te leveren op zijn broer Julian’s streven naar een technocratische wereldregering. Hij bepleite localisme waar Julian voor kosmopolitisch denken stond. Aldous pionierde met communes en gaf een intellectuele rechtvaardiging voor de drugs-cultuur van de sixties en daarna, als manier om tot hoger inzicht te komen. Minder bekend is dat hij met zijn schrijven, zoals in de laatste roman Island, de intellectuele onderbouwing gaf voor de Deep Ecology-beweging. Het stichten van je eigen oase in de woestijn, een pacifistische eilandgemeenschap in de Pacifische Oceaan die uiteindelijk overruled wordt door de boze buitenwereld die de grondstoffen wil inpikken.

Island moet ik ook nog lezen.

Het Woord dat Vlees wordt. Dat kun je ook letterlijk zien: een Woord kan vlees worden via je zenuwstelsel, materialiseren

Het Woord dat Vlees wordt. Dat kun je ook letterlijk zien: een Woord kan vlees worden via je zenuwstelsel, materialiseren en zo een Daad worden

Human Potential Movement
Aldous vestigde ook de (naam van de) Human Potential Movement in het Californische Esalen-instituut. Dat instituut bestaat nog steeds, kijk ‘The Century of the Self’ van Adam Curtis voor de relevantie. Het instituut gaat uit van de gedachte dat je als mens maar een beperkt deel van je capaciteiten en geestelijke vermogens gebruikt.En dat de betere wereld aanbreekt door aan ‘jezelluf’ te werken.

En waar de utopische wereldverbeteraars zich richten op maatschappelijke projecten als communisme (JBS Haldane) en die grote verhalen in kwade reuk kwamen. Daar ging die andere utopie van mensverbetering via de Aldous-denkwijze vrolijk door. Via zelfverbeteringen en zelfobsessie, de hele therapie-industrie van vandaag drijft daar nog op. Is wetenschap bij het voormalige Scheltema in Amsterdam van de planken verdwenen, de ‘zelfhulp’ en esoterie bleef metersdik staan.

En zo komen we bij de titel van dit blog. Via het Esalen instituut en de Human Potential Movement (Mazlov-pyramide, remember?) kwam Boeddha, Yoga-meditatie en aanverwanten onze kant op. Wij kopieerden hier gewoon wat de Amerikanen via de massamedia naar ons toe slingerden. Bijna iedere vrouw ligt nu op zo’n matje te puffen en wat met zichzelf bezig te zijn. Tot de elementaire deeltjes van Michel Houllebecq ontstonden, atomaire mensen die alleen met zichzelf bezig zijn, en andere mensen alleen zien als bron van eigen endorfinen.

Synthese: Julian + Aldous
En hier volgt dan toch weer de synthese, na de dialectische gang van Julian (kosmopolitisch, technocratisch) en Aldous (localistisch, spiritueel): ze werkten op eigen wijze een zelfde wereldbeeld uit. Dat van een visie op Darwiniaanse evolutie en biologie, waarin de mens in het dierenrijk is opgenomen. ‘The Human Species’. Een breuk met de Westerse traditie van ‘Het Woord’ (of je nu Johannes in de Bijbel leest of Descartes ‘Ik DENK’ dus ik besta).

Het gaat om de onttroning van mensen als centrum van de biosfeer, en de reactie daarop. Veel mensen trekken uit een interpretatie van The Origin of Species een levensbeschouwelijke conclusie die je al bij Spinoza vindt: van pantheisme. De natuur als goddelijk, bezield fenomeen. Een andere kant is plat atheïstisch materialisme. Dergelijke mensen roepen dan vaak dat mensen ‘maar dieren’ zijn.

  • Of je dieren nu optilt, of mensen omlaag trekt, het filosofische effect is het zelfde.
Door mensen omlaag te trekken, kun je ze makkelijker doden

Door mensen omlaag te trekken, kun je ze makkelijker doden= de 20ste eeuw

Beperking van ‘Het Woord’/Rede
Met zijn broer Julian trok Aldous de zelfde conclusies uit de biologie van Darwin: een metafysische breuk met de overgeleverde Westerse geestelijke traditie. Vervolgens zocht hij zijn leven lang naar een levensbeschouwelijk antwoord op die conclusies, zonder tot plat materialisme te vervallen.

Zo kwam hij bij Boeddhisme, althans: een eigen interpretatie van oosterse filosofie.

Aldous Huxley zag als schrijver (terecht) de beperking van woorden in en Het Woord. Waar zijn broer juist De Rede vertegenwoordigde, de triomf van wetenschap.

Woorden zijn benaderingen van de werkelijkheid die je wilt beschrijven, veralgemeniseringen.Met beide tradities, de Westerse en Oosterse moet je ervaring hebben- studie hebben gemaakt- om het te doorzien. De beperking van het ‘Woord’ kun je zien bij een instructie. Je kunt ‘weten’ hoe iets moet, in de zin van ‘kennis’. Maar het niet ‘weten’ in de zin van ‘eigen maken’, ervaren. Zoals ‘weten’ dat roken slecht voor je is, maar toch door paffen. Je mist de vaardigheid om de kennis te incorporeren. Dat betekent letterlijk: onderdeel van je lijf maken.

...uiteindelijk komen de beide Huxley's en hun erfenis bij hert zelfde uit. De 1 via mondiale weg, de ander via individualisme

…uiteindelijk komen de beide Huxley’s en hun erfenis bij hert zelfde uit. De 1 via mondiale weg, de ander via individualisme

Het Chinese Kung Fu staat voor ‘vaardigheid’. Dat komt uit de Zen-traditie. Met je lichaam kun je geestelijk groeien, zaken die je fysiek tegenhouden komen overeen met mentale blokkades, en gewoontes die je groei beperken. Via de repetitie van een handeling krijg je ook inzicht in de aard van die beperking. Stevig in je schoenen staan, dat moet je vooral letterlijk zien. Wanneer je meer ontspant, dan gaat je zwaartepunt omlaag. Je staat steviger.

Toch heb je ook woorden nodig om die kennis over te brengen. Het Woord als incantation, spreuk die materie beweegt. Zoals Gods geest die over de wateren ging, of ‘In den beginne was het Woord, en het Woord Was God’. Een woord heeft directe invloed op je zenuwstelsel, via de associaties die het oproept. Natuurlijk: Mijn terrierteef Trudy spitst ook haar oren bij het horen van haar naam. Toch reageert ze niet op ‘het woord’ als abstract symbool dat een leefwereld overdraagt. Maar op een klank.

Alleen bij mensen kan ‘het Woord’ de neuronen aanvuren die beelden oproepen, abstracties.

Een verabsolutering van ‘het Woord’ en ‘De Rede’ kan tot vervreemding leiden. Je maakt van benaderingen van de realiteit- net als bij klimaatmodellen- DE realiteit en slaat zo steeds nauwkeuriger de plank mis: die van de ondervinding, directe ervaring…. sla je door in Oosterse filosofie (op een Westerse ‘wat zit er voor MIJ in’-manier), dan is individuele ondervinding, ervaring, de maat van alle dingen. Waar mensen als Aldous Huxley voldoende bagage hadden om de beperking te zien van het eigen streven, daar vallen de aanhalingstekens weg zodra het overslaat naar de massa.

Geen instituties tussen burger en staat in

Geen instituties tussen burger en staat in

De Intratuin-Boeddha
Dus zo werd mogelijk via een Westerse aanranding van Oosterse filosofie ‘het gevoel’ de maat van alle dingen, waar de Intratuin-Boeddha bij mij symbool voor staat. Het Woord is niet langer Heilig. Het is immers maar een willekeurig ontstane serie aangevuurde neuronen, klanken, net als bij dieren. De Rede werd inflatoir. Je kunt dus ook schaamtelozer liegen, omdat het gevoel voor jezelf hoger staat dan de inhoud van je woorden.

Wat je overhoudt zijn elementaire deeltjes, druk met zichzelf, die eenvoudig manipuleerbaar zijn. Hoeveel politieke partijen doen mee aan komende Nep-verkiezingen?