Een bijdrage van Theo Wolters en Adjiedj Bakas

Zie ook het vervolg op dit blog: “Rutte zet eerste van drie fatale handtekeningen

(Dit artikel verschijnt op 23 april in verkorte vorm op OpinieZ in een serie over de euro en de eurobonds.)

De corona crisis leidde de afgelopen weken tot een politieke ruzie op Europees niveau, met daarin een hoofdrol voor Nederland. Op volstrekt redelijke gronden en met succes bestreed onze minister Hoekstra de pogingen van Italië en Frankrijk om de coronacrisis te misbruiken om een systeem van eurobonds af te dwingen.

Maar er is veel meer aan de hand: het op te lossen probleem is niet Corona maar de mislukte euro muntunie. Dit werpt een heel ander licht op het optreden van Wopke Hoekstra. En het maakt dat morgen een beslissende dag wordt voor de toekomst van Nederland en van Europa. Rutte moet dan een historische beslissing nemen.

De coronacrisis en de politiek
Alles draait om het invoeren van zogenaamde eurobonds: leningen van euro-landen die namens alle landen gezamenlijk worden aangegaan, waarvan de rente veel lager is dan de zuidelijke landen op eigen leningen zouden betalen. Die willen Frankrijk en Italië al jaren, dat heeft niets met Corona te maken. Nederland en de andere landen met een sterke economie willen de eurobonds niet, omdat het er naar uit ziet dat wij voor deze leningen zullen gaan opdraaien, en omdat het ook een vrijbrief is voor zwakke landen om eindeloos geld te blijven lenen zonder eindelijk hun economie te hervormen. Alleen door ingrijpende hervormingen kunnen ze over een tijdje weer op eigen benen staan. Spanje en Portugal doen wel hun best, maar Italië heeft brutaal en met veel misbaar zowat alle Europese eisen aan zijn laars gelapt.

Italië slaat wild om zich heen, maar Hoekstra is ongenaakbaar
Het is opmerkelijk dat Italië nu opeens zeer agressief uit de hoek komt en Nederland een gebrek aan solidariteit verwijt. De Portugese president noemde de Nederlandse opstelling zelfs walgelijk en kleinzielig. Verder zijn we vrekkig, onethisch en provocerend genoemd.
Dit alles krenkt de Nederlanders: hoe kun je je zo gedragen als je zelf maling hebt aan de afgesproken regels, je jezelf daarmee steeds dieper het moeras in helpt, en dan als het water je aan de lippen staat, opeens op hoge toon onze solidariteit opeisen?

Maar Hoekstra hield het been stijf en de eurobonds zijn er niet gekomen. Hij werd door de Nederlanders in de armen en harten gesloten als een standvastige held die hard maar rechtvaardig voor onze belangen was opgekomen.

De Corona crisis en de euro
Dit corona conflict is hiermee in feite het decor van de eindstrijd om de euro geworden.
Die euro is er om puur politieke redenen gekomen, en al jaren geleden werd duidelijk dat de euro-muntunie tussen zoveel totaal verschillende landen een mislukking geworden was: alle keiharde afspraken die in Maastricht gemaakt zijn om Nederland en Duitsland over te halen om hun sterke mark en gulden in te leveren voor de euro, zijn met voeten getreden. De begrotingstekorten en staatsschulden van veel landen zijn ongestraft enorm over de afgesproken maximale waarden heengegaan, maar vooral: de afspraak om nooit landen uit de brand te helpen die door slecht beleid in de problemen kwamen (de no-bailout clausule) is door Draghi zelfs in het volstrekt omgekeerde veranderd: hij beloofde alles te zullen doen om de euro te redden. Met andere woorden een gegarandeerde bail-out voor alle landen waar dat bij nodig wordt. Hiermee was het Verdrag van Maastricht definitief van tafel.

Dit zou allemaal nog niet zo erg zijn als het beoogde doel van de euro erdoor bereikt zou worden: toenemende welvaart voor heel Europa en economieën die naar elkaar toegroeien. Maar het tegengestelde is het geval: al tien jaar geleden werd duidelijk dat de euro helemaal niet tot economische groei leidde. Als enige economische regio in de wereld is de economie in de eurozone amper gegroeid, en de euro-economieën onderling groeien juist steeds verder uit elkaar.

Een muntunie tussen landen met verschillende groei is rampzalig voor alle betrokken landen: de producten uit landen met hoge groei (Nederland)  worden steeds goedkoper ten opzichte van die met lage groei (Italië) en zo concurreren we met Duitsland al 20 jaar Zuid Europa steeds verder kapot. Onze exporterende bedrijven worden slapende rijk met producten die door de te goedkope euro al gauw 30% te goedkoop zijn. Maar de Nederlandse bevolking profiteert daar amper van: alles wat we kopen uit het buitenland is zeker 30% duurder dan wanneer we de gulden nog gehad zouden hebben. Benzine, koffie, reizen, grondstoffen en machines voor ons MKB, allemaal veel duurder, en de waardestijging van ons spaargeld en pensioen blijft ook ver achter. Geen wonder dat het besteedbare inkomen in Nederland al decennia bijna stilstaat terwijl onze economie flink groeit en we een onwaarschijnlijk groot handelsoverschot hebben.
(Zie ook “Het kernprobleem van de Europese muntunie“)

Federale staten van Europa Euro Coroncrisis Muntuni. is die een oorlogseconomie-aanpak wél rechtvaardigt, dreigt het extreem hoge ECB schuldenbedrag

“Het goede leven” in Noord en Zuid Europa (Foto: MB passion; Televisiereclame.blogspot.com)

Voor een gezonde groei moeten landen nu eenmaal een munt hebben die de sterkte van hun economie weerspiegelt. Dat geldt voor zowel de zwakke als de sterke landen. Normaliter stelt die waarde zich automatisch in of wordt die door devaluaties of revaluaties geforceerd, maar dat kan allemaal niet meer binnen de euro. De eurolanden worden door de euro gegijzeld en kunnen geen kant meer op.
Kortom: het verdrag onder de euro is zo dood als een pier, de euro brengt niet wat men erbij beloofd heeft, en doet Europa veel meer kwaad dan goed. Het hardst wordt dat gevoeld bij de zwakste broeders: Italië en Griekenland.

Italie en de euro
Dit beseffen veel Italianen inmiddels ook. Een bevrijding uit de euro en een redelijke devaluatie van de eigen munt zou de economie meteen wind onder de vleugels geven: de Fiatjes zouden veel goedkoper worden en weer overal buiten Italie goed verkopen.
Maar toch durft men daar niet voor te kiezen, omdat die devaluatie in het begin bijna zeker zover doorslaat dat het land geen inkopen meer uit het buitenland zou kunnen betalen en dus aan allerlei essentiële zaken een groot tekort zou krijgen, zoals olie en gas, om maar wat te noemen. Geen enkele politicus durft zo’n diepe crisis uit te lokken, als doorrommelen ook een optie is.

Italië zit dus gevangen in de euro. De maatregelen die Brussel eist om de economie te versterken wil of kan men niet uitvoeren, en ook veel economen denken dat die niet kunnen werken. De noodzakelijke fundamentele hervorming van de economie is afhankelijk van een veranderende cultuur en blijft dus een proces van de lange adem. Intussen loopt de staatsschuld op tot ongekende hoogte en staat het Italiaanse bankwezen al enige jaren op klappen.
Nu de Coronacrisis daar bovenop komt, lijken het land en zijn banken niet meer te redden. Dat men op hoge toon de eurobonds eiste, was een wanhoopskreet vanuit het door de euro gesloopte prachtige land, waar je ook begrip voor kunt hebben: ze zijn de euro ingerommeld met dezelfde valse beloftes als wij, en nu ze er niet meer uit kunnen, laten we ze barsten. Maar de oorzaak was dus de euro. Corona was niet meer dan de laatste druppel.

Anderzijds is de felle toon ook bepaald doordat Italië weet hoezeer men in Brussel, Parijs en Berlijn hecht aan de euro. Men wil daar  per se niet dat Italië uit de euro gaat, wat het einde van hun federale dromen zou betekenen, en daarmee worden ze nu gechanteerd. En zo krijgt Nederland, als nota bene grootste netto bijdrager aan het EU budget, de volle laag, nu het aan de rem trekt.

De euro staat op een kantelpunt: het is van tweeën een
Als Italië binnen de euro blijft, overleeft het niet zonder enorme en blijvende steun vanuit de rest van de muntunie. De eurobonds geven Italië het meeste adem, in ieder geval op korte termijn. Maar daarbij hoort ook strenge controle vanuit Brussel over hun begroting en economisch beleid. Misschien niet meteen, maar zo gauw de Coronawolken opgetrokken zijn zullen de teugels aangetrokken worden.
Ook zullen dan ongetwijfeld de eurobonds verder uitgebouwd worden, evenals de andere twee al voor Corona aangekondigde stappen naar een federale staat: gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor de onvermijdelijk komende bankencrisis, en gemeenschappelijke garanties voor de spaartegoeden bij omvallende banken in de zuidelijke landen.
Zo krijgen we de enorme economische en bancaire problemen van de zuidelijke landen als een molensteen om onze nek, en worden we de centraal geleide Federale Staten van Europa ingetrokken, met nationale parlementen met resterende bevoegdheden die meer op die van een stadsdeelraad zullen lijken dan op die van een nationale democratie.

De meeste Nederlanders (maar ook Italianen!) willen alleen helemaal niet vanuit Brussel bestuurd worden. En de meeste Nederlanders willen geen tientallen miljarden per jaar naar landen als Italië en Bulgarije moeten sturen, puur omdat dat in Brussel zo beslist is. Het staat in het regeerakkoord dat we niet verder die kant op zullen gaan, en het optreden van Hoekstra zat op deze lijn.

Maar dat houdt in dat wij “niet bereid zijn om alles te doen wat nodig is om de euro te redden”. En dat is groot nieuws. Want Nederland heeft in Brussel tot nu toe alleen af en toe gepleit om de gang naar een Federale Staten van Europa wat af te remmen, zonder ooit dat einddoel af te wijzen. Maar zoals nu duidelijk wordt in de corona crisis: je kunt niet half een muntunie hebben. Of je wordt een politieke (federale) staat met een eigen munt, of je blijft een economische samenwerking tussen soevereine staten met elk een eigen munt. Daar is geen tussenweg tussen. Hierin voorziet het regeerakkoord helaas niet.
Dit plaatst het optreden van Hoekstra in een totaal ander daglicht!

Het is echter de vraag of Hoekstra deze keuze bewust gemaakt heeft. Waarschijnlijker is dat hij zich gewoon braaf aan het regeerakkoord hield, zonder daarbij het gevoel te hebben een principiële keuze te maken. Maar onder leiding van Macron zullen bij elke volgende eurovergadering de eurobonds en andere federale regelingen terug blijven komen, en Nederland zal hier vroeger of later aan toe moeten geven, of een eind moeten maken aan de federale illusies van de EU.

Morgen (donderdag 23 april) zullen we zien of het kabinet de rug recht houdt.
Macron en de Brusselse elite zullen alles op alles zetten om Nederland omver te duwen, en daarmee de weg voor de Federale Staten van Europa vrij te maken. De druk op Rutte zal ongekend hoog opgevoerd worden. Als die vooraf aan Merkel en Macron heeft laten doorschemeren dat het er echt niet in zit, wordt er net als bij Hoekstra maximaal kabaal gemaakt, puur als toneelstukje, om maximale schade aan het Nederlandse politieke krediet in Brussel toe te brengen, en wordt de beslissing gewoon uitgesteld tot een volgende keer. Het krediet van Nederland is al flink geslonken door het optreden van Hoekstra, dus tekent Rutte nu of de volgende keer bij het kruisje, zo wordt verwacht.
Maar hopelijk beseft Rutte dat er een historische rol voor hem is weggelegd, en durft hij – tenminste voor Nederland – een einde te maken aan de rampzalige vlucht vooruit naar de Federale Staten van Europa.

Waarom is de euro er eigenlijk nog?
Zoals gezegd was de euro al zeker tien jaar geleden mislukt, met als eerste slachtoffer Griekenland. Natuurlijk hadden we er toen al mee moeten stoppen.
Maar de euro was helemaal geen economisch zinnige keuze, maar was bedoeld als het breekijzer om de Federale Staten van Europa af te dwingen, uiteraard centraal bestuurd vanuit Brussel.
Toen de euro wankelde werd dus werkelijk alles uit de kast getrokken om hem te redden. Eerst met enorme bedragen naar het kleine Griekenland, die het land helemaal niet hielpen, maar eerder verder in de ellende drukten. En kort daarna begon de “redding” van Italië, door het uitgeven van extreem grote bedragen vanuit de ECB om de rente laag te houden, waardoor Italië niet zou bezwijken onder zijn enorme staatsschuld en uit de euro muntunie zou moeten stappen. Voor deze zogenaamde Quantitative Easing (QE) is maar liefst 2600 miljard euro uitgegeven, 30.000 euro per Europees gezin, zonder dat iemand zich afvroeg wie dat geld zal gaan betalen en wat de (bij-)effecten van de maatregel zouden zijn. Als in een oorlogseconomie werden ongekend hoge bedragen op de pof uitgegeven, alleen om de euro te redden, en daarmee de Federale dromen van Brussel.

Nu er een Coronacrisis is die een oorlogseconomie-aanpak wél rechtvaardigt, dreigt het extreem hoge ECB schuldenbedrag nog veel verder op te lopen. Geen van de betrokken politici en bankiers weet hoelang dat goed gaat. Als de Deutsche bank omvalt en de auto-industrie instort, waarvan de voortekenen zich opstapelen, is het opeens met het Duitse economische wonder als motor van de Europese economie gedaan. Hoe kredietwaardig is de ECB dan nog? Kan Nederland met Finland de kredietwaardigheid voor deze megaschulden overeind houden? Of stort het systeem dan in en krijgen we een dramatische periode van hyperinflatie, zoals historisch gezien te grote schulden altijd zijn opgelost? Dit is onverkend gebied. De baas van de ECB die hiervoor verantwoordelijk is, is niet eens een econoom maar een Franse politica (Lagarde). Dat noch zij, noch de overige politici en bankiers die nu zoveel geld uitgeven voor het in stand houden van de euro, weten waar het op uitdraait, is beangstigend.

Het beeld dringt zich op dat men in Brussel en Frankfurt, zonder de consequenties ervan te weten of die zelfs maar te overwegen, alles wat we in West Europa na de oorlog hebben opgebouwd op het spel zet om de euro en daarmee de federale droom te redden.

Kiezen uit drie kwaden
Er zijn geen gemakkelijke oplossingen voor de onvermijdelijk opdoemende volgende eurocrisis:
– Voortmodderen kan niet meer, de toch al wanhopige toestand in Italië is onhoudbaar geworden door de Coronacrisis.
– Een grote sprong richting een Federale Staat van Europa zou tot opstand leiden in de noordelijke landen, omdat we dan de pinautomaat voor de rest van Europa worden, en in de zuidelijke landen omdat ze niet aan de daarbij horende strenge eisen aan hun staatsuitgaven en werkethos zullen willen voldoen.
– Bij ontvlechten van de muntunie gaan alle landen, of sommige landengroepen, terug naar een eigen munt en zijn de euro problemen van de baan. Nadeel is dat de zwakke landen in een zeer ingrijpende crisis terecht dreigen te komen.

De conclusie moet zijn: als de Federale Staten van Europa er – blijkbaar – echt niet in zitten, en voortmodderen voor Europa alles alleen maar erger maakt, moet je de rationele keuze maken om een punt achter de muntunie te zetten, ook als dat (even) veel pijn gaat doen.
We moeten dus op zoek naar de beste manier om de euro muntunie te beëindigen.

De oplossing
De beste oplossing is niet het ontvlechten van de euro muntunie (alle landen terug naar een eigen munt) maar het flexibiliseren ervan (de euro behouden maar devalueren en revalueren per land weer mogelijk maken). Hierdoor wordt het weer mogelijk om per land de juiste waarde van de euro te bepalen. Dat voorkomt de ineenstorting van de nieuwe lira, die uit de euro stappen voor Italië nu onmogelijk maakt, en zorgt voor een gecontroleerde en gewenste devaluatie, die ogenblikkelijk een enorme impuls aan de Italiaanse economie zal geven.
Ook de sterke economieën krijgen zo een munt  die beter bij hun economie past, en de Nederlandse burger zal meteen profiteren van de sterkere munt.

Dat is de enige manier waarop Italië, Griekenland, Spanje en Portugal zullen kunnen opkrabbelen uit de huidige ellende en de Corona crisis, en waarop Nederlandse economie weer in evenwicht kan komen en de burgers gaan profiteren van de groei.
Het zal in de zwakkere landen leiden tot een turbulente periode, maar de economie zal direct opveren.

Federale staten van Europa Euro Coroncrisis Muntuni. is die een oorlogseconomie-aanpak wél rechtvaardigt, dreigt het extreem hoge ECB schuldenbedrag

André ten Dam (foto Clingendael)

Deze aanpak heet de Matheo Solution en is begin 2010 bedacht door de Nederlandse ingenieur en jurist André ten Dam. Hierover is in de loop der jaren uitgebreid bericht op climategate.nl.
Veruit het beste zou het zijn om deze oplossing op Europees niveau in te voeren, dan is de eurocrisis snel en voor altijd achter de rug, en zal ook het herstel van de economische corona-ellende in ieder euroland worden bespoedigd.

Maar Brussel wil helemaal geen oplossing voor de europroblematiek die ten koste gaat van hun droom van een Europese federale staat. Daarom kan het erop uitdraaien dat individuele landen de Matheo Solution eenzijdig zullen moeten invoeren, zoals Nederland en Duitsland (liefst maar niet noodzakelijkerwijs tegelijkertijd), of, nog nuttiger vanwege het lenigen van de acute nood: Italië.

Dit betekent het einde van de euro muntunie in zijn huidige vorm, en daarmee van de federale droom van het Brusselse establishment. Maar ook het herstel van de economische groei van de hele eurozone.

Morgen zal blijken of Rutte kiest voor een Europa met economisch zelfstandige landen, of ons land overlevert aan de federale wensen van de Brusselse elite. Merkel is al overstag en zal de verkapte eurobonds steunen. Ook is het bedrag al bekend: een verbijsterende 1500 miljard euro, €20.000 per Europees gezin, bovenop de €30.000 per gezin die er al staat door de QE. Het Kamerdebat over deze voor ons land zo essentiële keuze is door de coalitie botweg geblokkeerd. Dat belooft weinig goeds.

Ir Theo Wolters is publicist over economie, energie en klimaat, en voorzitter van stichting Milieu, Wetenschap en Beleid   (https://www.mwenb.nl/europa/)
Drs Adjiedj Bakas is trendwatcher, spreker, en auteur van het boek The New Renaissance. (www.bakas.nl)

Voor meer informatie over de Matheo Solution, zie hier.
Over hoe Italië de Matheo Solution kan invoeren: zie hier

Vorige blogs van Theo Wolters over de euro:
Elke Griek een volk
Het kernprobleem van de Europese muntunie
De Matheo Solution voorkomt uiteenspatten van de euro

Zie ook het vervolg op dit blog: “Rutte zet eerste van drie fatale handtekeningen